مهار تب نرخ تورم با کنترل ترازنامه بانک‌ها
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، مالی بانک‌ها در بازه‌های زمانی مختلف منتشر می‌شود که مهمترین آنها مربوط به بازه‌های زمانی یکساله است. در صورت مالی بانک اطلاعات جامعی، از جمله ترازنامه تلفیقی و جداگانه بانک، صورت‌های سود و زیان و تمامی فعالیت‌هایی مثل تسهیلات‌دهی و سپرده‌گیری که بانک انجام داده است، درج می‌شود.
سایت کدال، مهمترین منبع برای دسترسی به این صورت‌های مالی و ترازنامه‌های بانکی است. اخیرا برخی از بانک‌ها اقدام به انتشار صورت مالی منتهی به اسفند سال 1400 خود در این سایت کرده‌اند و هنوز تعدادی از بانک‌ها صورت مالی منتهی به اسفند 1400 خود را منتشر نکرده و برخی دیگر نیز تنها صورت مالی حسابرسی نشده خود را منتشر کرده‌اند.
با این حال در این گزارش قصد داریم تا به بررسی این صورت‌های مالی منتشرشده بپردازیم و با استفاده از آمار، لزوم کنترل رشد ترازنامه‌های بانکی از طریق کنترل تسهیلات‌دهی بانک‌ها و در نتیجه کنترل تورم را متذکر شویم.
*60 درصد دارایی بانک‌ها ناشی از تسهیلات‌دهی آنهاست
طرف دارایی ترازنامه همه‌ی بانک‌ها شامل اقلامی از جمله موجودی نقد، مطالبات از بانک‌ها و موسسات اعتباری، تسهیلات اعطایی و مطالبات از اشخاص غیردولتی و دولتی، سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق بهادار، دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌های نامشهود و سپرده قانونی است. طبق صورت‌های مالی که هر ساله بانک‌ها منتشر می‌کنند، بخش مهم و بزرگی از ترازنامه‌های بانکی را تسهیلات اعطایی بانک‌ها تشکیل می‌دهد.
برای مثال، همانطور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید 14 بانکی که صورت مالی منتهی به اسفند 1400 خود را منتشر کرده‌اند، 2 میلیون و 227 هزار میلیارد تومان تسهیلات‌دهی داشته‌اند و مجموع دارایی بانک‌ها برابر با 3 میلیون و 748 هزار میلیارد تومان است.
همچنین در جدول زیر که بانک‌ها را بر اساس نسبت تسهیلات به دارایی رتبه‌بندی کرده است، مشاهده می‌کنید که از 70 درصد تا 30 درصد دارایی‌های بانک‌های رفاه، اقتصاد نوین، ملت، خاورمیانه، پاسارگاد، شهر، ملل، سامان، صادرات، تجارت، آینده و سرمایه را تسهیلات اعطایی آنها تشکیل داده و در مجموع 60 درصد از مجموع دارایی این بانک‌ها ناشی از تسهیلات‌دهی آنها بوده است.
*همبستگی نرخ تورم و رشد تسهیلات بانکی در پایان سال 1400
بر اساس اطلاعات درج شده در صورت مالی منتهی به اسفند 1400 بانک‌ها که تعداد قابل توجهی از آنان تاکنون منتشر کرده‌اند، در مجموع بانک‌ها نسبت به سال 1399 حدود 45 درصد رشد تسهیلات‌دهی داشته‌اند. به تفکیک نیز برخی از بانک‌ها از جمله بانک‌های ایران زمین، تجارت و سامان، بیش از 80 درصد رشد در تسهیلات اعطاشده داشته و اکثر این بانک‌ها در سال 1400 بیش از 40 درصد رشد در تسهیلات‌دهی نسبت به سال 1399 را تجربه کرده‌اند که این اطلاعات در جدول زیر آمده است
نکته جالب توجه آن است که نرخ تورم در پایان سال 1400 برابر با 40 درصد بوده است؛ بنابراین یک همبستگی کامل و مثبت بین نرخ تورم و رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها مشاهده می‌شود. از این رو می‌توان انتظار داشت که کنترل خلق پول بی‌ضابطه بانک‌ها، تاثیر مستقیمی در کاهش نرخ تورم خواهد داشت.
*رشد ترازنامه‌های بانکی باید تحت کنترل باشد
همانطور که بیان شد، تسهیلات اعطایی بانک‌ها و در واقع قدرت خلق پولشان در پایان سال 1400، 60 درصد حجم دارایی آنها را تشکیل می‌دهد و از طرف دیگر، به خاطر قدرت خلق پول بانک‌ها از طریق اعطای تسهیلات، لازم است تا بر روند تسهیلات‌دهی بانک‌ها نظارت صورت بگیرد تا بانک‌ها از این ابزار خود در جهت منفعت جامعه و افزایش رفاه عموم استفاده کنند نه در جهت اینکه منابع بانکی را به جیب عده‌ای خاص سرازیر کنند.
بانک مرکزی برای دستیابی به این امر و جلوگیری از تبدیل شدن بانک‌ها به منبع تامین مالی اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با خودشان، آیین‌نامه‌های متعددی را وضع کرده است. از جمله این آیین‌نامه‌ها، آیین‌نامه‌ی کنترل مقدار دارایی‌های شبکه بانکی است.
براساس آیین‌نامه کنترل مقدار دارایی‌های شبکه بانکی که در تاریخ 1399/12/27 به تصویب هیات عامل بانک مرکزی رسید، حد مجاز رشد ماهیانه خالص مجموع دارایی‌ها برای بانک‌های تخصصی دولتی معادل 2.5 درصد و برای سایر بانک‌ها و موسسات اعتباری معادل 2 درصد تعیین شد. با فرض رشد 2.5 درصدی ماهانه مجاز برای تمامی بانک‌ها، در پایان سال 1400 نسبت به ابتدای آن، بانک‌ها حداکثر می‌توانند در پایان این دوره یک ساله به اندازه 30 درصد رشد دارایی داشته باشند.
*ضرورت بیش از پیش کنترل خلق پول بانک‌های برای مهار تورم
همانطور که در بالا بیان شد، رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها و در نتیجه رشد ترازنامه‌های بانکی از این محل، همبستگی زیادی با نرخ تورم در سال 1400 داشته است که این می‌توانست با جدیت نظارت بانک مرکزی بر اجرای آیین‌نامه‌های خود توسط شبکه بانکی، از جمله کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها یا سایر آیین‌نامه‌هایی که بانک مرکزی برای نظارت بر عملکرد بانک‌ها تصویب کرده است، کنترل شود.
بنابراین، بانک مرکزی برای کاهش نرخ تورم و در نتیجه برداشتن باری از روی دوش مردم، لازم است تا نسبت به پیگیری اجرایی شدن آیین‌نامه‌های خود و رعایت کردن ضوابط تسهیلات‌دهی توسط شبکه بانکی جدیت و نظارت بیشتری داشته باشد و حتی از تسهیلات‌دهی خارج از ضابطه بانک‌ها به صورت پیشگیرانه، ممانعت کند.
