مهر تأیید وحید جلیلی بر ادعای براندازان!

عصر ایران؛ جمشید گیل - وحید جلیلی، نفر دوم سازمان صداوسیما، در مصاحبه با نشریه "سوره" گفته است: «چیزی به نام "طبقه متوسط" نداریم. بلکه "طبقه متوسط" بزک‌شده طبقه مرفه نوکیسه بی‌هویتِ بی‌آرمانِ غرب‌زده است.»

ظاهرا آنچه در این اظهار نظر بیشتر به چشم آمده و با انتقاد مواجه شده، خشم و نفرت آشکار در جمله دوم وحید جلیلی است ولی نکته مهم، همان جمله اول است: چیزی به نام "طبقه متوسط" نداریم.

مرحوم کارل مارکس هم معتقد بود چیزی به نام طبقه متوسط نداریم. یعنی فقط دو طبقه داریم: طبقه سرمایه‌دار و طبقه پرولتاریا. اما مارکس این ادعا را در نقد جوامع اروپای غربی مطرح می‌کرد.

نفی موجودیت طبقه متوسط، در حکم "ضرورت انقلاب" در جوامع اروپای غربی بود؛ چراکه پذیرش وجود طبقه متوسط، مانع از ایجاد دوقطبی اجتماعی و سیاسی لازم برای وقوع انقلاب می‌شد.

طبقه متوسط، فی‌نفسه دلالت داشت بر نادرستیِ توصیف مارکس از نظام سرمایه‌داری؛ چراکه مارکس مدعی بود در نظام سرمایه‌داری، فقرا روز به روز فقیرتر می‌شوند و سرمایه‌داران روز به روز مرفه‌تر.

در حالی که وجود طبقه متوسط و امکان توسعه این طبقه، معنایش این بود که پرولتاریا می‌تواند به آینده امیدوار باشد. یعنی هر پرولتری می‌تواند سطح معیشت خودش را ارتقا دهد و یکی از اعضای طبقه متوسط شود. وقتی شانس "زندگی بهتر" وجود دارد، چه نیازی است به انقلاب و گلوله‌خوردن؟

وحید جلیلی وقتی می‌گوید در جامعه ایران طبقه متوسط نداریم، در واقع آب در آسیای کسانی می‌ریزد که از ضرورت انقلاب علیه نظام سیاسی موجود دفاع می‌کنند. اگر طبقه متوسطی در کار نیست، قاعدتا جامعه ایران به دو طبقه فقیر و مرفه تقسیم شده است.

و از آنجایی که شرایط اقتصادی کشور داد می‌زند که اکثریت مردم جزو مرفهین نیستند، بنابراین اکثریت فقیرند. اکثریت فقیر هم طبیعتا علاقه‌ای به صندوق رای و تغییرات مثبت تدریجی (اصلاحات) ندارند؛ چون چنین مردمی، جانشان به لبشان رسیده و نان‌شان آجر شده.

اعتراضات دی ماه 96 و آبان 98 و نیز اعتراضات سال 1400 در خوزستان و اصفهان، حتی اعتراضات مکرر و مداوم مردم سیستان و بلوچستان در حوادث اخیر، انگیزه‌های معیشتی پررنگ داشتند.

فقیرانه‌تر شدن سیمای اعتراضات، دلالت دارد بر آب‌رفتن طبقه متوسط. در واقع آن‌که تا دیروز جزو طبقه متوسط بود، امروز به زیر خط فقر رفته و یکی از اعضای طبقه پایین است. یکی از دلایل رشد خشونت معترضان در سال‌های اخیر نیز، از دست رفتن طاقت آن‌ها در برابر فشارهای اقتصادی است.

سیاست خارجی مد نظر وحید جلیلی و البته سعید جلیلی، به هر کاری بیاید، به کار فقرزدایی از جامعه ایران نمی‌آید. سعید جلیلی مدافع ادامه تقابل با جهان غرب است، وحید جلیلی هم مدافع تحولات فرهنگی لازم برای انگیزه‌بخشی ایدئولوژیک به فقیران روزافزون کشور تا کماکان بار اقتصادی سیاست غرب‌ستیزی را به دوش بکشند.

هر کسی هم که مدافع تداوم چنین سیاستی نباشد، از نظر وحید جلیلی، بی‌آرمان و غرب‌زده است. مفهوم غربزدگی به دست راستگرایان افراطی به قدری موسع شده است که خواسته‌های عقلانی اکثریت مردم ایران، نشانه غربزدگی آن‌ها قلمداد می‌شود.

اما از این نکات که بگذریم، نکته اصلی همان کوچک‌تر شدن طبقه متوسط در ایران است؛ روندی که به وحید جلیلی اجازه می‌دهد که بگوید در ایران طبقه متوسط نداریم. قطعا جلیلی در دولت خاتمی نمی‌توانست چنین ادعایی را مطرح کند.

ا‌ضمحلال تدریجی طبقه متوسط، از زمان روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد آغاز شد. یعنی دولتی که وحید جلیلی تا سال 1390 مدافعش بود. طبقه متوسط در ایران پس از انقلاب، دست کم دو دهه رای داد و به نتیجه دل‌خواه نرسید. وخامت روزافزون اوضاع اقتصادی کشور نیز طبیعتا از شمار اعضای طبقه متوسط کاسته است.

بنابراین اگر آقای جلیلی فکر می‌کند با ترسیم دوقطبی "فقرا - ثروتمندان" در حال بزرگ‌نمایی طرفداران جریان غرب‌ستیز کشور است، باید بداند بسیاری از کسانی که در سال 76 به خاتمی یا در سال 92 به روحانی رای دادند و با رای خودشان نشان دادند که خواهان یک سیاست خارجی نرمال‌اند که به کار رشد و توسعه اقتصادی کشور می‌آید، الان جزو طبقات پایین محسوب می‌شوند.

این افراد، هر چه باشند، غرب‌ستیز و راستگرای رادیکال نیستند. این‌ها همان کسانی هستند که در دهه 70 یا در آغاز دهه 90، از نظر جناب جلیلی "غرب‌زده‌های بی‌آرمان" محسوب می‌شدند. اما آرمان این افراد "دموکراسی" بود و الان که آمده‌اند زیر خط فقر، آقای جلیلی نباید دچار این پندار شود که بر پیاده‌نظام راست رادیکال افزوده شد!

شعار "رضاشاه روحت شاد" هم عمدتا در اعتراضات دی 96 و آبان 98 به گوش می‌رسید. بنابراین اقشار فرودست و بویژه "تازه فرودست شده"، حتی اگر قید دموکراسی را زده باشند، به سمت دلخواه جناب جلیلی نچرخیده‌اند.

اینکه طبقه متوسط بویژه در دهه 1390 چقدر تحلیل رفته، سؤالی است که اقتصاددانان باید به آن پاسخ دهند. اما قطعا در ایران هنوز طبقه متوسط داریم. اما اگر ادعای وحید جلیلی درست باشد، معنایش تداوم اعتراضاتی است که وضعیت شبه انقلابی در کشور ایجاد می‌کنند.

در واقع ادعای نادرست وحید جلیلی، به سود سلطنت‌طلبان است. طرفداران پهلوی به درستی مدعی‌اند که سیاست اقتصادی شاه در دهه‌های 40 و 50 به سود طبقه متوسط بویژه طبقه متوسط جدید بود. آن‌ها البته به غلط طبقه متوسط جدید را به "خیانت" متهم می‌کنند.

"خیانت طبقه متوسط" وضعیتی است که دیکتاتورهای مدرنیست بعضاً گرفتار آن می‌شوند. چنین وضعی در دهه 1980 در برزیل و کره جنوبی و شیلی هم پدید آمد و سبب سقوط دیکتاتوری در این سه کشور شد. دیکتاتور مدرنیست، با نوسازی و رشد اقتصادی و سیاست معطوف به توسعه، طبقه متوسط را تقویت می‌کند، ولی چون نوسازی‌اش حوزه سیاست را در بر نمی‌گیرد، یعنی حاضر نمی‌شود به دموکراسی و توسعه سیاسی تن دهد، با طغیان طبقه متوسط از اسب قدرت پایین می‌آید.

نکته این است که در سال 57 طبقه متوسط نیروی اصلی انقلاب ایران بود. مخاطبان دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد و نیز اطرافیان آیت‌الله خمینی در پاریس، عمدتا اعضای طبقه متوسط بودند. طبق ادعای وحید جلیلی، جمهوری اسلامی طبقه متوسط را از بین برده است.

طبق تعاریف اقتصاددانان، پنجاه درصد جامعه "طبقه پایین" را تشکیل می‌دهند (دهک‌های 1 تا 5). چهل درصد مردم هم جزو طبقه متوسط‌اند (دهک‌های 6 تا 9). 10 درصد هم "طبقه بالا" را شکل می‌دهند.

نوکیسه‌های مد نظر وحید جلیلی، طبیعتا جزو طبقه بالا هستند؛ چون آن‌ها را "مرفه" توصیف کرده. پس اگر در جمهوری اسلامی ایران طبقه متوسط نداشته باشیم، 90 درصد مردم ایران فقیرند و جزو و عضو طبقه پایین جامعه.

حتی مخالفان شش‌آتشه جمهوری اسلامی هم چنین ادعایی ندارند. جلیلی احتمالا می‌داند که "طبقه متوسط" در جامعه‌شناسی سیاسی، بویژه در ادبیات گذار به دموکراسی، طبقه اجتماعی مترقی و محترمی است که طی پنجاه سال اخیر پرچمدار دموکراتیزاسیون در بسیاری از کشورهای دنیا بوده.

بنابراین، برای اینکه بگوید عنوان محترمانه "طبقه متوسط" برازنده مخالفان وضع موجود نیست، اقلیتی از آن‌ها را "نوکیسه مرفه" خوانده و به طبقه بالا فرستاده، باقی شهروندان ناراضی و معترض را هم به "طبقه پایین" فرستاده است تا مبادا عنوان محترمانه "طبقه متوسط" نصیب "غرب‌زده‌ها" شود.

در نتیجه کسی که باید برنامه‌های صداوسیما را در راستای مصالح جمهوری اسلامی هدایت کند، تقریبا 90 درصد مردم ایران را جزو اقشار فقیر و کم‌درآمد "طبقه پایین" معرفی کرده است! آیا چنین ادعایی دلالت دارد بر "حکمرانی خوب"، یا مهر تاییدی است بر سخنان براندازانی که از "ضرورت انقلاب" علیه جمهوری اسلامی دفاع می‌کنند؟

ببینید گریه کردن جکی چان و دخترش وقتی فیلم‌های قدیمی‌اش را نگاه می‌کند (فیلم)

رویداد عجیب در آمریکا / گردهمایی هزاران نفر در لباس حیوانات عروسکی (فیلم)