مهر خشکسالی بر خاک تشنه سیستان / جولان ریزگردها میراث بدعهدی افغانستان است

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصرهامون، یکی از رودخانه های مرزی که اهمیت فوق العاده ای برای کشور دارد رودخانه هیرمند است که به عنوان یکی از منابع مهم منطقه سیستان در واقع شاهرگ حیاتی استان بوده و به عنوان یکی از مهمترین منابع تعیین کننده آب، نقشی تعیین کننده در توسعه کشاورزی و همچنین توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منطقه سیستان دارد.

کم شدن و خشک شدن آب آن زندگی مردمان این دیار را به خطر انداخته و نگرانی و توجه افکار عمومی نسبت به فاجعه زیست محیطی در منطقه به دنبال داشته و دارد. منبع آب دشت سیستان منحصر به رودخانه هیرمند یا سطح آبخیز معادل 270000 کیلومتر مربع می باشد که پس از گذشتن از دشت سیستان به تالاب هامون می ریزد و متوسط شیب دشت سیستان 0.25 در هزار، اراضی قابل آبیاری دشت سیستان دارای شوری نسبتا زیاد بوده، وسعت اراضی منطقه بطور میانگین 22 هزار هکتار می باشد. خشکسالی در سیستان مجموعه ای از اثرات اقتصادی (کاهش میزان اراضی زیر کشت در سیستان، پر شدن سریع مخازن و سدها از رسوبات و کاهش حجم مفید آنها، تلف شدن 85% دامهای منطقه)، اجتماعی، بهداشتی روانی متاثر از ریزگردها و طوفان شن و زیست محیطی به جا گذاشته است که غیر قابل جبران و یا به سختی جبران پذیرمی باشد. افغانستان در دو دهه اخیر با احداث سد ها و آب بند های متعدد مانع عبور آب به ایران شده است، از مهمترین آنها می توان به سد کجکی در این کشور اشاره کرد که باعث شد تا سیستان با 20 سال خشکسالی رو به رو شود و بخش عمده ای از سیستانیان از این منطقه مهاجرت کنند.

افزایش میزان گرد و خاک، تغییر مسیر پرندگان مهاجر، انقراض بسیاری از گونه های جانوری، تغییر شغل مردم منطقه و مهاجرت افراد را می توان از جمله تاثیرات قطع آب رودخانه هیرمند دانست. یداله شعیبی کارشناس سیاسی و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار ما بیان کرد: از قدیم الایام رودخانه هیرمند مهم‌ترین رودخانه حوزه سیستان واصلی ترین منبع تأمین آب دشت سیستان بوده است و این رودخانه بعنوان شاهرگ حیاتی این منطقه از کوه‌های هندوکش و ارتفاعات بابایغما در 40 کیلومتری غرب کابل در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت 1050 کیلومتر، وارد خاک ایران می‌شود و در نقطه مرزی به دو شاخه تقسیم می‌شود.

جولان ریزگردها میراث بدعهدی افغانستان است

وی افزود: شاخه پریان پس از جریان در نوار مرزی و انشعاب شاخه‌های شیردل، نیاتک، سیلک و نهراب، وارد خاک افغانستان شده و نهایتاً به دریاچه هامون می‌ریزد و شاخه دیگرمستقیماً وارد منطقه سیستان می شود ودر محل سد زهک دو شاخه فرعی با نام‌های نهرشهر و طاهری از آن جدا شده و شاخه اصلی در همان جهت ادامه مسیر می‌دهد ونهایتاً در محل روستای لورگ باغ وارد دریاچه هامون می‌گردد. وی ادامه داد: حیات در این دیار، وابسته به آب هامون است و اهمیت آن را می‌شود در تمام بخش‌های زندگی مردم مشاهده کرد. شعیبی تصریح کرد: در طول بیش از دو دهه گذشته کشور افغانستان بدلیل بالادست بودن نسبت به رودخانه هیرمند با دستکاری در روند طبیعی رودخانه اقدام به بهره‌برداری بیشتر و نادیده انگاشتن حقابه ایران از این رودخانه نموده است اما مشکل اصلی از زمانی شروع شد که حاکمان افغانستان رودخانه هیرمند را بعنوان یک رودخانه داخلی تلقی کرده و به ستناد به اصل حاکمیت سرزمینی هرگونه انتفاع و بهره‌برداری از آب آن را حق انحصاری دولت افغانستان می‌دانند. این کارشناس سیاسی ببا توجه به افزایش ریزگردها و طوفان شن در منطقه سیستان گفت: هم اینک می توان تغییر اقلیم را در سطح گسترده ای در شمال سیستان و بلوچستان دید که ایجاد سدها و بندهای مختلف در مسیر اصلی رودخانه هیرمند در داخل افغانستان باعث بوجود آمدن این وضعیت شده است. یداله شعیبی بیان کرد: آنچه مسلم است اینکه برطبق اصول شناخته شده حقوق بین‌الملل، رودخانه‌هایی که از یک کشور سرچشمه می‌گیرند و از میان دو یا چند کشور دیگر می‌گذرند، مشمول رودخانه‌های فرامرزی و بین المللی بوده و هیچ دولتی بدون عقد قرارداد قانونی خاص و بدون موافقت دولت‌های مشترک دیگر حق ندارند مسیر آن را تغییر دهد یا آب موجود در آن را به نحوی که نسبت به دولت‌های ذی‌نفع دیگر زیان داشته باشد مورد استفاده قرار دهد. وی افزود: کشورافغانستان در سال های اخیر با بهره برداری از بند کمال خان نشان داد که این کشور بدون توجه به حفظ روابط حسنه‌بین‌المللی و همچنین احساسات ناشی از برادری و همسایگی به بهانه خشکسالی حتی از ورود سیلاب‌های فصلی به کشور ایران جلوگیری کرده است. وی بیان کرد: این درحالی است که براساس معاهدات فی مابین دو کشور در هنگام خشکسالی هم اگر مضیقه‌ای از حیث آب بوجود آید باید طرفین به نسبت سهمی که دارند متحمل ضرر شوند نه این که کشور ایران به کلی از آب محروم گردد.

بسیاری از سیستانی ها در حال مهاجرت هستند

وی خاطرنشان کرد: یکی از اموری که به صورت یک قاعده بین‌المللی ثابت شده و مورد تاکید قرار گرفته، آن است که هیچ دولتی حق ندارد در وضع طبیعی کشور خود تغییری بدهد که نسبت به وضع طبیعی خاک دولت همجوار آن زیان ایجاد کند امروز نمونه بارز این بی توجهی به قواعد حقوق بین‌الملل را در رابطه با آب رودخانه هیرمند با کشور افغانستان شاهد هستم.

شعیبی ادامه داد: بهر حال سیستان زاده هیرمند است و بدون آب هیرمند سیستان زیاد دوام نخواهد آورد سخن گفتن از سیستان بدون آب قصه سرایی ونسخه پیچی بدون نتیجه است. وی با توجه به شرایط اقلیمی منطقه سیستان و کمبود نزولات آسمانی گفت: حیات منطقه سیستان، پیوندی مستقیم با حیات دریاچه هامون دارد و در واقع این دریاچه کلید حیات و ماندگاری مردم در این منطقه است و عدم جریان آب هیرمند سیستان را به سرنوشت شهرسوخته و دهانه غلامان دچار خواهد کرد. وی با توجه به خشکیدن هامون و قطع شدن منبع معاش جمعیت زیادی از ساکنان سیستان تصریح کرد: در این مقطع حساس کنونی که نفس های دارالولایه سیستان به شماره افتاده است و سخت ترین شرایط زندگی ومعیشتی بر مردم سیستان تحمیل گردیده و مردم این سرزمین با چشمانی اشک بار در حال مهاجرت و جلای وطن هستند ازمجموعه دستگاه سیاسی و دیپلماسی کشور انتظار می رود تا با عزمی جدی و با استفاده از کلیه ظرفیت های بین‌المللی و منطقه ای به دو موضوع جلوگیری از انحراف آب هیرمند به سمت گود زره و اخذ حقابه هامون براساس قرارداد 1351ه. ش اقدام نمایند. وی تاکید کرد: براساس مفاد این این قرار داد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب معادل 850 میلیون مترمکعب در سال سهم سیستان و دریاچه هامون از رودخانه هیرمند می باشد. یدالله شعیبی ادامه داد: امیدواریم کشور همسایه افغانستان با درک شرایط فعلی حاکم بر سیستان هر چه سریع تر از کارشکنی در این خصوص دست بردارد و شرایط را به گونه‌ای رقم نزند که ناچار به استفاده از سایر گزینه برای دریافت حقابه هامون از این کشور شویم.! انتهای پیام /