میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان؛ نماد وحدت اقوام و مذاهب / توسعه پایدار، لازمه گردشگری تاریخی و فرهنگی است

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محمدعلی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون بیان کرد: بناهای تاریخی یادآور زندگی گذشتگان است، ارزش بالای این بناها که امروز علاوه بر کارکردهای فرهنگی با جذب گردشگران، دارای کارکرد اقتصادی نیز هستند، بیانگر ضرورت حفاظت از آن ها و تحویلشان به نسل های بعدی است.

پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: درحال حاضر میراث فرهنگی و گردشگری پایدار در راستای شعار بین‌المللی ایکوموس در راستای اهداف 2030 و توسعه پایدار کشورهای جهان قرار گرفته است. ابراهیمی بیان کرد: کشورهایی که از گردشگری تاریخی و فرهنگی برخوردار هستند به موضوع حفاظت و مسائلی که به پایداری می‌انجامد بیش از پیش اهمیت می دهند. وی گفت: چون اگر به گردشگری هم با دید پایداری نگاه نشود، می‌تواند تاثیرات مخربی به دنبال داشته باشد، به این جهت حفظ سبک قدیمی و سنتی حاکم بر هر شهر، میراثی گرانبها از گذشتگان محسوب شده و اولویت بسیاری از کشورهای مدرن است که با احیای آن سعی در حفظ غنای فرهنگی خود دارند. پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: در سیستان و بلوچستان این محوطه ها را در فضاهای برون شهری، در بیابان و بستر رودخانه در روستاها، در بافت فرسوده شهری و روستایی می توان دید. ابراهیمی اظهار کرد: ایران یکی از کهن ترین جوامع بشری، دارای محوطه های متعددی از دوره های مختلف است، بافت ها، محوطه ها و میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان نیز به دلیل وجود مصادیق شاخص میراث فرهنگی یکی از پایه ها و ستون های اصلی هویت ایرانی اسلامی ما را که در واقع نماد وحدت اقوام و مذاهب نیز است، تشکیل می دهد. قدمت محوطه های جنوب شرق مربوط به هزاره سوم و چهارم پیش از تاریخ وی اظهار کرد: فعالیت های باستان شناسی، متون و منابع مکتوب و غیرمکتوب در سیستان و بلوچستان نشان می دهد از هزاره های سوم و چهارم پیش از تاریخ در مناطق مختلف استان از سیستان تا بلوچستان محوطه و بافت وجود دارد. وی ادامه داد: البته این نکته مهم نیز باید ذکر شود که مدنظر ما از استان گستره فرهنگی است که بخش اعظم آن در افغانستان و پاکستان فعلی وجود دارد نه موقعیت جغرافیایی کنونی. ابراهیمی تصریح کرد: در شمال استان به لطف رودخانه هیرمند و دریاچه هامون یکی از کهن ترین تمدن های بشری در دشت سیستان و فلات هیرمند با عنوان شهر سوخته که در سال 93 در فهرست جهانی به ثبت رسیده پدید آمده است. پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: همچنین در سیستان افغانستان نیز در طول جریان رودخانه هیرمند از چهار برجک تا بست، صدها محوطه از دوره های مختلف وجود دارد، در دشت قندهار، موندیگاک و ده موراسیگوندای و قلعه سعید و غار شمشیر و شهر غزنوی لشکری بازار حفاری شده اند. ابراهیمی اظهار کرد: با توجه به اندک یافته های باستان شناسان در محوطه های گفته شده و دیگر محوطه ها از جمله دهانه غلامان، کوه خواجه، کرکو، تخت شاه، تپه شارستان یا از دوران اسلامی، زاهدان کهنه، بیبی دوست، از حضور مردم هند و ایرانی و رشد و نمو زرتشت و شکل گیری هویت ایرانی در این منطقه از اهمیت این محوطه خبر می دهد. وی تصریح کرد: در هیرمند، تپه شهرستان از دوره پارت و بی بی دوست و زاهدان کهنه و برج افغان از دوره اسلامی، در زهک، دهانه غلامان از دوره هخامنشی، آتشگاه از دوره ساسانی در هامون، شهر جهانی سوخته از پیش از تاریخ، کوه خواجه از پارتیان تا دوره اسلامی نمونه ای از محوطه های تاریخی است. پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: ساروتار از قرن چهارم پیش از میلاد تا قرن سوم میلادی و دوران سلوکیان واشکانیان، کندر اوض دار از دوره اسلامی، در زابل و نیمروز، محوطه و شهر تاریخی زرنج و رام شهرستان از قرن سوم تا ششم میلادی و دوران ساسانیان، تخت عدالت، مورگان از دوره های مختلف و نیز آثاری متعدد در سایر مناطق سیستان نشانگر قدمت این محوطه ها است. ابزار لادیزی مربوط به دوره پارینه سنگی ابراهیمی عنوان کرد: در بلوچستان، یافته های باستان شناسی در قبل از انقلاب توسط باستان شناسان خارجی انجام شده است، در سال 1967 گاری هیوم در تراس رودخانه لادیز، ابزاری معروف به ابزار لادیزی از دوره پارینه سنگی، حدود 100 هزار سال پیش، کشف کرد. وی ادامه داد: بعدها جودیت ماروچک ابزار مشابهی را در ناحیه خاش و فلات سرحد، گزارش کرد که نشان میدهد، محوطه های کوچ نشینی دامداری در این مناطق و کناره های دریای مکران در کنارک وجود دارد. پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: در بلوچستان پاکستان در کویته محوطه ای از پیش از تاریخ وجود دارد، در دشت کچی، محوطه مهرگره از پیش از تاریخ هفت هزار سال قبل، کهن ترین محوطه در بلوچستان ایران در اطراف رودخانه بمپور از جمله چاه حسینی در دشت پمپور از هزاره پنج قبل از میلاد و محوطه باستانی بمپور که توسط (اشتاین) کشف شد، دیده شده است. ابراهیمی تصریح کرد: از دیگر محوطه های پیش از تاریخ بلوچستان می توان به محوطه دامن در شمال ایرانشهر و محوطه خوراب اشاره کرد، همچنین در گشت، جالق، نیکشهر و سرباز نیز محوطه هایی کهن وجود دارد. وی عنوان کرد: مهمترین مرکز بازرگانی منطقه، تیس و بندر تیز در دریای مکران از دوره های مختلف دارای محوطه و بافت است، روستای تمین در سیستان و بلوچستان یکی از زیباترین روستاهایی است که در قسمت شمالی قله تفتان و بالاتر از روستای بسیار زیبا و دیدنی لادیز قرار دارد. بافت های سنتی قدیمی در روستاهای سیستان و بلوچستان پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: روستای لادیز در سیستان و بلوچستان در نزدیکی میرجاوه و 100 کیلومتری زاهدان واقع شده که قدمت آن به دوره پارینه سنگی برمی گردد. ابراهیمی افزود: در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان نیز محوطه و بافتهای تاریخی متعددی دیده میشود، در استان حدود 9 هزار روستا وجود دارد که 6 هزار روستا قابل سکونت و 51 درصد جمعیت استان، روستانشین هستند. وی ادامه داد: روستاهایی که بعضا، هنوز هم بافت های ارزشمند سنتی خود را حفظ کرده اند؛ مثل روستای قلعه نو در زهک، روستای ملک حیدری، خمک، دهپیران، روستای بالاخونه، کرباسک، سه کوهه، روستای منزل آب زاهدان، روستای تمین و لادیز در میرجاوه، روستای پشامگ با بافت سنتی، تاریخی و طبیعتی زیبا و بکر به همراه معماری خاص و آثار به جامانده از دوره اشکانیان به سمبل تاریخی سرباز تبدیل شده است.

بافت های فرسوده و کهن شهری در سیستان و بلوچستان ابراهیمی ادامه داد: در مناطق شهری استان نیز در بسیاری از شهرها هرچند قدمت چندانی ندارند ولی بافت فرسوده یا کهن شهری را می توان دید در زابل محله کاظمی ها، حسین آباد، خندق و... در زاهدان، محله باباییان و دره پنج شیر، محله باقری و چهارراه رسولی، محله سیک ها، بافت تاریخی و وجود قنوات پرآب و نخلستان های باشکوه در جالق سراوان، موجب شده تا از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان باغ پایگاه پژوهشی به تصویب برسد. پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: هسته اولیه آبادی دزداب با عنایت به اسناد و مدارک موجود در تپه های شمال شرقی شهر و محدوده شیرآباد و سعیدآباد فعلی شکل گرفته است. ابراهیمی اظهار کرد: معماری های بازمانده از آن دوران، بناهای خشت و گلی (خانه محمدخان گرگیچ)، قدیمی ترین مسجد موجود شهر مسجد فیض الرحمان، قبرستان متروکه حاشیه بلوار شهید میرحسینی و همچنین کتابخانه کامبوزیاست که در شمال شرقی این منطقه قرار دارد. وی ادامه داد: از محلات قدیمی شهر می توان به محله سیک ها نزدیک عبادتگاه فعلی آن ها، گودوارهی سیک ها (در تقاطع خیابان های امام خمینی و آیت ا... کفعمی، محله گرگیچ ها واقع در شیرآباد و سعیدآباد و محلات زابلی ها، بلوچ ها و بیرجندی ها اشاره کرد. پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: همچنین محل استقرار اولیه پادگان زاهدان در شمال بلوار شهید مطهری رو به روی گمرک فعلی در مکانی قرار داشت که اکنون شماری از ادارات دولتی در آن مستقر شده اند. ابراهیمی ادامه داد: بدیهی است ارتباط این محلات با ایستگاه راه آهن و پادگان ارتش و اراضی کشاورزی به شکل گیری و توسعه آبادی دزداب کمک شایان توجهی کرده و بستر را برای گذار آبادی دزداب به شهر دزداب و پس از آن شهر زاهدان فراهم کرده است. انتهای پیام /