نامه تند سروش به سیدمحمد خاتمی و حادثه جنجالی قتل های زنجیره ای به روایت آیت الله هاشمی

«در جستجوی مصلحت»، عنوان جدیدترین کتاب خاطرات روزنوشت اکبر هاشمی رفسنجانی است که امسال منتشر می شود.

این کتاب شامل خاطرات هاشمی از وقایع جنجالی سال 1377 است. روزنوشت های این سال از آن روز اهمیت دارد که ناگفته هایی را از دولت نوپای سیدمحمد خاتمی و وقایعی همچون دستگیری غلامحسین کرباسچی، کتک زدن وزرای کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، استیضاح وزیر کشور و قتل های زنجیره ای را روایت می کند؛ وقایعی که هنوز پرونده آنها باز است.

دوشنبه 2 آذر 1377 - 3 شعبان 1419 - 23 نوامبر 1998

دیشب اعلان شد که داریوش فروهر و همسرش [پروانه فروهر]، در خانه توسط افراد ناشناس به ضرب چاقو کشته شده‌اند. امروز همه رسانه‌های داخلی و خارجی، خبر را مورد توجه قرار داده‌اند و تاکنون عوامل قتل شناخته نشده‌اند.[3] آقای [قربانعلی] دری نجف‌آبادی، [وزیر اطلاعات]، تلفنی گفت، هنوز سرنخی به دست نیامده است.

آقای [یوگنی] آدم‌اف، وزیر انرژی [اتمی] روسیه، با جمعی از همراهانش آمدند. گزارشی از وضع نیروگاه اتمی بوشهر داد و تأکیدکرد که روسیه، تحت هر شرایطی، همکاری خود را با ایران حفظ می‌کند وگفت، در چارچوب قرارهای شما و [میخاییل] گورباچف، [آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی]، عمل می‌شود. {4} گفت، نیروگاه هسته‌ای جدیدی طراحی‌کرده‌اند که ضرر زباله‌های خطرناک و نشت رادیواکتیو و... ندارد و از ما خواست که در ساخت آن همکاری کنیم.

رییس کمیته حقوقی دوما که همراه او بود، عکسی نشان داد که در سفر من به روسیه، کنار من بوده و گفت، آن روز مسئول تشریفات بوده. در مورد خانم نماینده‌ای که اخیرا ترور شده، گفتند که غرب‌گرا و مزاحم استقلال روسیه بوده است. تأکیدکردم‌که همکاری با روسیه، استراتژیک و بلندمدت است.

آقایان [محمدعلی] تسخیری و [ابوالحسن] نواب آمدند. آقای تسخیری، [رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]، گزارش مؤتمر [= کنفرانس] متقیان کشورهای اسلامی در بحرین را داد و تصمیماتی که گرفته بودند. از من خواست، در اجلاس مجمع جهانی اهل بیت و اجتماع دانشجویان و طلاب خارجی مقیم ایران، شرکت کنم. آقای نواب از وضع مدیریت کشور، اظهار نگرانی کرد و گفت، کنار رفتن شما اشتباه بزرگی بوده و لازم است، در امور کشور بیشتر فعال باشید. گفتم، بالاخره روزی باید نیروهای جدید سرکار بیایند و چه بهتر که در زمان فعلی باشد که امکان کمک به آنها را داریم.

عصر، آقای مهندس [سیدمحمد] غرضی آمد. برای شرکت خود و بعضی از وزرای سابق در انتخابات شوراها مشورت‌کرد؛ نظر مساعد دادم. [آقای شیخ احمد روحانی]، امام‌جمعه بیدگل و دو نفر از فرهنگیان آمدند. از تبعیض‌هایی که در خصوص تقسیم امکانات بین آران و بیدگل وجود دارد، شکایت نمودند و برای رفع تبعیض، استمداد کردند. راه علاج را شناسایی بیدگل، به عنوان شهر مستقل از آران می‌دانند؛ مدتی نزاع شدیدی بین دو قسمت شهر وجود دارد.

تا ساعت هشت و نیم شب کار کردم و به خانه آمدم. در روزنامه‌ها، نامه تندی از آقای [عبدالکریم] سروش، در انتقاد از نظام و آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، در مورد محدودکردن آزادی مطبوعات، چاپ شده است.5

..................

[3] - داریوش فروهر (1307- 1377)، دبیرکل حزب ملت ایران و وزیر کار دولت مهندس بازرگان بود که در اول آذر 1377 به همراه همسرش پروانه اسکندری، در جریان قتل‌های زنجیره‌ای ترور شد. وی از جمله رهبران جبهه ملی ایران از سال 1356 تا 1358 بود تا اینکه در اوایل سال 1358 از جبهه ملی ایران جدا شد. وی در دوران نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق، رهبری حزب ملت ایران را در دست داشت. حزب ملت ایران به همراه حزب زحمتکشان ملت ایران، حزب ایران و جمعیت آزادی مردم ایران، جبهه ملی را تشکیل می‌دادند. پس از کودتای 28 مرداد، داریوش فروهر برای اجرای قانون اساسی مشروطه، به مبارزات خود ادامه داد. در زمانی که آقایان سیدرضا زنجانی و مهدی بازرگان، به تشکیل نهضت مقاومت ملی اقدام کردند، فروهر نیز به آن پیوست. به خاطر این مبارزات، داریوش فروهر چهارده سال را در زندان سپری کرد. با آغاز انقلاب اسلامی، داریوش فروهر به مبارزات مردم پیوست. پس از پیروزی انقلاب، او در دولت مهندس بازرگان، وزیرکار و سپس وزیر مشاور بازرگان و نماینده دولت در امور کردستان بود. پس از آن برای انتخابات ریاست‌جمهوری ایران نامزد شد، اما موفقیتی حاصل نکرد. وی از آغاز سال 1359 به صف منتقدین نظام جمهوری اسلامی پیوست. در سال 1360 چند تن از اعضای حزب وی اعدام شدند، خود او نیز به زندان افتاد. داریوش فروهر از مخالفین رادیکال نظام جمهوری اسلامی در داخل کشور بود و خواستار برگزاری همه‌پرسی برای تعیین نظام حکومتی جدید برای ایران شده بود. وی به همراه همسرش خانم پروانه اسکندری، به دست عوامل خودسر وزارت اطلاعات کشته شدند.

[4] - سی‌ام خرداد ماه 1368 آقای هاشمی، رییس وقت مجلس، در صدر هیأتی بلندپایه وارد مسکو شد. این اولین سفر یک مقام عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران به اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شد. ایشان در خاطرات 30 خرداد 68 می‌نویسد: «با بدرقه رسمی ساعت یازده به سوی مسکو حرکت کردیم. قبل از ما هواپیمای دیگری همراهان را برد. هیأت همراه خیلی بزرگ است؛ به خاطر کارهای فراوان در دستورکار مذاکرات، ترکیبی از دولت و مجلس و نظامی و... در هواپیما مذاکرات و مشاوره انجام شد. مطابق برنامه معاون اول گورباچف و شواردنادزه، وزیر امور خارجه و جمعی از شخصیت‌های شوروی در فرودگاه استقبال کردند، مراسم سان و رژه انجام شد؛ می‌گویند در حد پذیرایی از سران کشورهاست...» ایشان ورود به کاخ کرملین، دیدار با آقای گورباچف و مذاکرات با او را چنین توصیف می‌کند: «در کاخ کرملین، مورد استقبال گورباچف قرار گرفتیم. برخورد اول گرم و صمیمانه بود. عکاس‌ها و فیلمبرداران عکس و فیلم تهیه کردند. بلافاصله در یکی از سالن‌های کاخ با حضور جمعی از همراهان من و شخصیت‌های شوروی مذاکرات رسمی شروع شد. در این مذاکرات، صحبت‌ها کلی و دوستانه و مثبت بود. سپس جلسه را با حضور وزرای خارجه و سفیرمان و مترجمی برای دو طرف خصوصی کردیم. در جلسه خصوصی، مذاکرات در مورد مسایل سیاسی، فنی، اقتصادی و نظامی، صریح و صمیمی بود. دو جلسه مجموعا دو ساعت طول کشید و دو طرف راضی بودند.»

در جریان این سفر چهار روزه چندین توافق‌نامه همکاری، از جمله توافق‌نامه هسته‌ای، میان ایران و شوروی به امضا رسید که بازتاب گسترده‌ای در جهان داشت.

[5] - دکتر عبدالکریم سروش، استاد فلسفه اسلامی در این نامه انتقادی خطاب به آقای سیدمحمد خاتمی رییس‌جمهور، با لحن شاعرانه‌ای دربار رویداد پیروزی در انتخابات دوم خرداد و ضرورت آزادی مطبوعات سخن گفته است. جمله مشهور این نامه چنین بود: «خاتمی‌که آمد، گفتم فاتحت است، نه خاتمت. اینک به چشم سر می‌بینم که نامه تعزیت جامعه مدنی را نوشته‌اند و قهوه خاتمت حقوق بشر را خورده‌اند.»