ناو‌های ساخت ایران؛ مشتری‌های خارجی با ارزآوری چند صد میلیون دلاری

توانایی کشورمان در تولید و ساخت تجهیزات نظامی موضوعی است که مدت هاست غربی‌ها و سایر کشور‌ها چه در سطح منطقه و یا جهان به آن اذعان کرده اند و می‌دانند که ایران در این سال‌ها به پیشرفت‌های بزرگی رسیده است و به نوعی در منطقه ایران اکنون به یک قدرت نظامی بزرگ تبدیل شده است.

در اعتراف به همین موضوع ژنرال مکنزی، فرمانده ستاد مرکزی نیرو‌های تروریستی آمریکا مستقر در منطقه غرب آسیا موسوم به «سنتکام» اخیرا در یک برنامه تلویزیونی ضمن اذعان به قدرت کم نظیر پهپاد‌های ایرانی عنوان کرده است که اگر تعدادی از این پهپاد‌ها پرتاب شوند می‌توانند بر سامانه‌های پدافند هوایی هم غلبه کنند، زیرا آن‌ها در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند و تولیدشان هم خیلی ارزان است.

همچنین وی در جلسه استماع کمیته خدمات نیرو‌های مسلح مجلس نمایندگان آمریکا اذعان کرده بود که ایران با استفاده از انواع پهپاد‌های رزمی و شناسایی، برتری هوایی آمریکا در منطقه را به چالش کشیده است.

همچنین نشریه آمریکایی هیل نیز در مقاله‌ای مطرح کرده است که ایران علاوه بر ساخت پهپاد‌های پیشرفته نشان داده که به انهدام پهپاد‌های آمریکایی نیز قادر است.

اما پیشرفت کشورمان تنها به صنایع دفاعی معطوف نمی‌شود و در این سال‌ها در صنایع بزرگ دیگری نیز موفقیت‌های مهمی داشتیم. یکی از این موفقیت‌ها در صنایع کشتی سازی بوده است. اتفاقی که گسترش آن می‌تواند ارز آوری بالایی برای کشور داشته باشد و عامل موفقیت‌های دیگر نیز باشد.

در همین زمینه در روز‌های گذشته نشریه معتبر رویترز در گزارشی به ادامه خرید نفت کش‌های ساخت ایران توسط کشور ونزوئلا پرداخت و عنوان کرد که ایران در این زمینه نیز در حال تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در سطح جهان است.

رویترز، در ادامه روند برنامه‌های دولت ونزوئلا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا، کاراکاس به تازگی از انعقاد قراردادی برای ساخت دو نفتکش با طرف ایرانی خبر داد.

افراد آگاه در این زمینه اعلام کردند شرکت ملی نفت ونزوئلا از سال گذشته میلادی تلاش‌های خود را برای خرید نفتکش و تجهیز ناوگان دریایی خود دوچندان کرده است.

طرف ایرانی توافق کرده است دو نفتکش جدید سری افرامکس با نام‌های ایندیا اورکیا و ایندیا مارا هر کدام به ارزش تقریبی 31 میلیون و 660 هزار یورو را تحویل به سفارش طرف ونزوئلایی بسازد.

این دو کشتی توسط شرکت صدرای ایران و در بوشهر تولید خواهد شد. افرامکس سری آریتا و آنیتا هر کدام به ترتیب توانایی حمل 500 هزار بشکه و 800 هزار بشکه نفت خام را دارا هستند. بدین ترتیب ونزوئلا با تحویل این دو نفتکش توانایی ناوگان دریایی نفتی خود را یک میلیون و 300 هزار بشکه افزایش خواهد داد.

در وصف ابعاد این نفتکش غول پیکر در مقام مقایسه می‌توان گفت که عرشه افراماکس 2.5 برابر یک زمین فوتبال است و تجهیزات مختلف مربوط به عملیات بارگیری و تخلیه نفت به وزن 3 هزار و 660 تن بر روی آن نصب شده است که از جمله آن‌ها دو عدد بویلر برای تامین بخار مورد نیاز برای به کار‌انداخت پمپ‌های انتقال نفت است. از دیگر نکات قابل توجه در ساخت این نفتکش، میزان قابل توجه کار فنی انجام شده در حین عملیات ساخت است به طوریکه در ساخت هر فروند از نفتکش‌های افراماکس، 328 کیلومتر جوشکاری، 56 کیلومتر لوله‌کشی و 125 کیلومتر کابل‌کشی شده است.

ایران اکنون در گروه کشور‌هایی قرار دارد که توانایی ساخت اقیانوس پیما را دارند. البته این اولین اقیانوس پیمای ساخت داخل نبوده و پیش از این هم در کشورمان یک نفتکش و یک کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیما ساخته شده است. در کنار این سالانه به طور متوسط 19 کشتی فراساحلی در کارخانجات کشتی سازی کشور تولید می‌شود.

ساخت کشتی از جمله صنایع بزرگ و مادر در هر کشور بویژه در استان‌های ساحلی و متصل به آب‌های بین المللی است و از رهاورد این صنعت می‌توان ضمن دست رد به وابستگی به عنوان یکی از صنایع ارزآور و تولید ثروت به نگاه کرد که این صنعت در کشورمان بویژه در کشتی سازی بومی شده است.

اگر به تاریخچه صنعت کشتی سازی در ایران بنگریم؛ به گواه مُهری قدیمی که در منطقه‌ی «چغامیش» خوزستان کشف شده، دریانوردی در فلات ایران سابقه‌ای به درازای چندین هزار سال دارد، این مهر که تصویر یک کشتی را با سرنشینان آن نشان می‌دهد تنها یکی از مواردی است که می‌توان با تکیه‌بر آن بر این موضوع صحه گذاشت، در زمان حفر کانال جدید سوئز نیز کتیبه‌ای از داریوش شاه هخامنشی کشف شد که گواه دیگری بر این مدعاست.

در سال‌های پس از انقلاب صنعت کشتی سازی به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ای درو) واگذار شد و در حال حاضر شرکت‌های زیادی از جمله مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، شرکت صنایع دریایی ایران (صدرا)، کشتی سازی اروندان، مجتمع شهید درویشی، مجتمع شهید جولایی، کشتی سازی ایلکا، کشتی سازی بحرامن و کشتی سازی ناخدای جزیره در حوزه ساخت کشتی، سازه‌های دریایی و قطعات زیر نظر آن سازمان مشغول به فعالیت هستند.

رونق این صنعت برای ایران به دلیل پیشرفت و ورود تکنولوژی‌های نوین در صنایع دریایی و همچنین باتوجه به اینکه در شمال و جنوب کشور دریا بوده، بسیار مهم است و ضمن خودکفایی و خوداتکایی در بخش صادرات و ارزآوری، مقرون به صرفه نیز بوده و از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای اشتغال برخوردار است که می‌طلبد توجه بیشتری به این صنعت گران شود.

ایران در 50 سال گذشته تلاش‌های فراوانی در راستای گسترش صنعت کشتی سازی و بروز کردن دانش فنی و علمی آن داشته است و تقریبا از پنج دهه پیش تاکنون نیز که صنعت کشتی سازی در منطقه هرمزگان شکل گرفته و در طول این سال‌ها هرچند با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو بوده، اما جرقه امید و توانمندی آن از بین نرفته است.

در کشور تا پیش از سال 1386 خبری از تولید نفتکش در کشتی سازی کشورمان نبود تا این که با موافقت روسای وقت جمهور ایران محمود احمدی نژاد و ونزوئلا هوگو چاوز، قراردادی بین شرکت ملی نفت ونزوئلا و کشتی سازی صدرا (از زیر مجموعه‌های قرارگاه خاتم) برای چهار فروند کشتی نفتکش (افراماکس) به ارزش تقریبی 200 میلیون دلار امضا شد. اواخر سال 1388 توافق چهار کشتی افراماکس هزار تنی به نفتکش 113 هزار تنی تغییر کرد؛ و اولین کشتی 113 هزار تنی مرداد سال 91 تکمیل شد و زمستان همان سال آماده تحویل بود.

ساخت کشتی نفتکش در کلاس افراماکس که قابلیت حمل 113 هزار تن بار را دارد، ایران را در زمره کشتی سازان بزرگ دنیا قرار داده است؛ در حقیقت کشورمان با ساخت کشتی‌های بزرگ و اقیانوس پیما علاوه بر اثبات توان فنی و مهندسی خود، توانسته نظر مشتریان خارجی را هم جلب کند و این موضوع می‌تواند باعث رونق صادرات خدمات فنی مهندسی و اشتغال زایی در داخل شود. اگر این روند در سال‌های آینده هم تداوم داشته باشد و بتواند با عملکرد مناسب، مشتریان بیشتری را جذب کند، به تثبیت و ارتقای جایگاه ایران در صنعت کشتی سازی جهان هم منجر خواهد شد.

اما نکته مهم در مورد این نفتکش‌ها این است که ساخت و تحویل چنین اَبَر پروژه‌ای منهای برجام به ثمر نشسته است و همین موضوع لزوم ارتباط با سایر کشور‌ها و مناطق مهم در سطح جهان را به نمایش می‌گذارد.

عبدالحمید شهرابی در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران و در باره لزوم ارتباط با سایر نقاط جهان مانند آمریکای لاتین گفت: در این مناطق میلیون‌ها هکتار زمین قابل کشت وجود دارد انواع و اقسام ظرفیت‌های اقتصادی برای مبادلات تجاری در شرایط تحریمی با ایران وجود دارد، که نمونه مثبت بهره‌گیری از چنین ظرفیتی را در همکاری با ونزوئلا در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم.

وی افزود: سوال این نیست که آیا رابطه با آمریکا لاتین خوب یا بد است، نکته آن است که این رابطه یک ضرورت است که باید روی آن کار کرد و آن را هم به لحاظ سیاسی و اقتصادی و هم در حوزه روابط مردمی گسترش داد، که البته در شرایط تحریمی از همه مهم‌تر گسترش و بسط روابط اقتصادی میان کشورمان با این منطقه است.

علی زارعی مدیرعامل شرکت صنعتی دریایی ایران نیز درباره توانایی کشورمان در صنعت ساخت نفتکش‌ها در گفت و گویی اظهار کرد: صنعت کشتی سازی یک صنعت هایتک است که همه تخصص‌های مختلف را شامل می‌شود، از جوشکاری ساده گرفته تا آخرین تخصص‌های مربوط به الکترونیک و سیستم‌های کنترل ابزار دقیق در این کشتی مطابق استاندارد‌های روز دنیا استفاده می‌شود، انواع تخصص‌های ما در حوزه مکانیک، ناوبری و زمینه‌های مختلف همه تکنولوژی به روز در این کشتی استفاده ساخته شده است.

مجموعه صنعتی دریایی ایران صدرا که این نفت کش‌ها را ساخته است اولین شرکت ایرانی در زمینه ساخت سازه‌های دریایی و شناور‌های مختلف هست که حدود نیم قرن سابقه دارد. این شرکت زیرمجموعه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا است و به عنوان بازوی توانمند اجرایی قرارگاه خاتم الانبیا در حوزه صنعت فراساحل فعالیت می‌کند. این شرکت ایرانی در زمینه ساخت شناور‌ها است که در شمال کشور و در بندر امین آباد دارای کارخانه کشتی سازی و در جنوب کشور استان بوشهر جزیره صنعتی صدرا کارخانجات ساخت کشتی داریم که با توجه به مجاورت این جزیره کنار بوشهرکار ساخت.

وی درباره استاندارد‌های به کار رفته در این نفت کش گفت: ما در زمینه ساخت هواپیما استاندارد‌هایی داریم که متخصصان باید نظر دهند، ولی در حوزه کشتی سازی ما استاندارد‌های سازمان بین المللی دریانوردی را داریم که ملزم به رعایت آن‌ها هستیم و موسسات رده بندی هستند که به عنوان ناظرین شخص ثالث حضور دارند که در مراحل ساخت از ابتدایی‌ترین مرحله ساخت یک شناور در کلاس‌های مختلف حتی شناور‌های کوچک ماهیگیری گرفته تا کلاس‌های مختلف این موسسات رده بندی حضور دارند و موسسات رده بندی بین المللی معروفی هستند که در دنیا این کار را تحت نظر سازمان آی ام او و تاییدیه‌های لازم را برای این شناور‌ها باید صادر می‌کنند. مخصوصا اقیانوس پیما‌هایی مانند افرا ماکس باید استاندارد‌های خاصی را کسب کنند و در تمام مراحل این ناظرین حضور دارند و تاییدیه‌ها صادر می‌کنند که بتواند تحت آن کلاس در آب‌ها تردد کنند و بدون مجوز اجازه تردد ندارد.

براساس گزارش ها، هم اکنون کره جنوبی با 35 درصد از ساخت کشتی‌های جهان جایگاه نخست کشتی‌سازی جهان را در اختیار دارد و بعد از آن کشور‌های چین با 34 درصد و ژاپن با 12 درصد در رده‌های دوم و سوم قرار دارند و بر اساس گزارش مجله شماره 363 صنعت حمل و نقل در سال 1398 سهم کشور ما از کشتیسازی جهانی کمتر از 0.3 درصد بوده است. البته در ساخت شناور‌های فراساحل طبق برخی از گزارش‌های جهانی رتبه 29 را در بین کشور‌ها داریم.

در پایان این گزارش بد نیست نگاهی کنیم به صحبت‌های اخیر مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی که به موضوع تولید داخلی پرداخته اند.

رهبر انقلاب در بخشی از سخنان خود در این دیدار فرمودند: اقتصاد کشور برای عبور از مشکلات و آسیب ندیدن در مقابل تکانه‌های داخلی و خارجی، نیازمند جهش تولید است، زیرا جهش تولید با بهبود شاخص‌های اقتصادی همچون اشتغال پایدار، رونق صادرات، درآمد ارزی و کاهش نرخ تورم را به دنبال دارد و استقلال اقتصادی را که ضامن عزت و امنیت ملی و افزایش اعتماد به‌نفس ملی است، به دنبال می‌آورد.

رهبر انقلاب با یادآوری سخنان همه صاحبنظران داخلی و خارجی درباره ظرفیت‌های فراوان و امکانات گسترده ایران گفتند: اگر مدیران کارآمد، پرتلاش و دلسوز از این ظرفیت‌ها استفاده صحیح کنند، یقیناً وضع چندین برابر متفاوت خواهد شد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تکرار تأکید همیشگی‌شان مبنی بر «پرهیز از شرطی کردن اقتصاد کشور و متوقف ماندن فعالیت‌ها به مسائلی که اختیارش در دست خودمان نیست»، افزودند: در همین مدت ده سال نیز، بنگاه‌ها و تولیدکنندگانی بوده‌اند که منتظر برداشتن تحریم و نتایج مذاکرات نماندند و با کار و تلاش، به نمونه‌های موفقی تبدیل شدند.

توجه ویژه به دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ از دیگر نکاتی بود که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند و فرمودند: در سال‌های اخیر هزاران بنگاه دانش‌بنیانِ کوچک و متوسط به‌وجود آمده است، اما در مورد دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ غفلت شده است که باید در این زمینه از توانایی و دانش جوانان خوش‌استعداد استفاده شود؛ همان‌طور که در هر جایی، از واکسن کرونا تا موشک نقطه‌زن که به جوانان اعتماد و از آن‌ها کار خواسته شد، واقعاً درخشیدند.