نقد و بررسی کتاب «مرا با خودت ببر» رمانی درباره امام جواد (ع)

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران توانا به مناسبت چهل و چهارمین چاپ کتاب «مرا با خودت ببر» اثری از حجت‌الاسلام مظفر سالاری و منتشر شده در انتشارات به‌نشر، این داستان مذهبی در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی با حضور سعید طاووسی مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع نقد و بررسی شد.

طاووسی، در ابتدای نشست گفت: کتاب «مرا با خودت ببر» یکی از کارهای شاخص مظفر سالاری است که درباره امام جواد (ع) و یکی از کرامات ایشان نوشته شده و مبتنی بر یک روایت از کتاب کافی است. منابع روایی و تاریخی ما واجد ظرفیت‌های فراوانی برای داستان‌نویسی است. فقط یک هنرمندی لازم است که روایات درست، انتخاب و پرورده شوند که در رمان «مرا با خودت ببر» شاهد این موضوع هستیم.

وی ادامه داد: علاوه بر فوت و فن داستان‌نویسی و انتخاب درست موضوع کار، وقتی ما در حوزه تاریخ قلم می‌زنیم، باید فضای آن دوره را بشناسیم تا بتوانیم رمانی در آن فضا خلق کنیم و دچار زمان‌پریشی نشویم، که این کتاب از این نظر هم موفق بوده است.

طاووسی درباره جایگاه استناد به کرامات ائمه در نگارش رمان‌های مذهبی، بیان کرد: ما به عنوان شیعیان اثنی عشری مقامات خاصی را برای امامان قائلیم و نگرش ما به امام با جریان‌های شیعی مثل زیدیه و اسماعیلیه فرق می‌کند. ما به امامی قائلیم که معصوم، منصوص و حجت خدا بر روی زمین است و از او کراماتی می‌تواند به ظهور و بروز برسد.

وی افزود: در این زمینه در بعضی از آثار، مسیر افراط در پیش گرفته شده. ما کتاب‌های مناقب‌نگاری و فضائل‌نگاری داریم که خیلی فضای تاریخی ندارند و دائماً مسائل خارق‌العاده و عجیب مطرح می‌کنند. البته ائمه قادر به این مسائل بوده‌اند اما این میزان از کراماتی که در این کتب درج شده، از ائمه دیده شده یا نشده، محل بحث جدی است. یکی از القاب امام جواد (ع) ذوالکرامات است اما دلیل نمی‌شود که هر چه کرامت در کتاب‌ها از ایشان دیدیم، نقل کنیم.

طاووسی ضمن بیان اینکه نویسنده اثر برای انتخاب روایت، سراغ کتاب «کافی» رفته است، افزود: کتاب کافی از مهم‌ترین آثار شیعه از بین کتب اربعه است و نویسنده به سراغ فضائل‌نگاری‌های متأخر که سرشار از روایت‌های مرسل و بدون سند است، رفته و توجیه ندارد. همچنین برخی افراد با کتب شیعی آشنا نیستند، مثلاً کتابی داریم به نام «دلائل الامامه» که اصلاً مجهول‌المؤلف است. نمی‌شود از چنین کتابی روایت انتخاب و رمانش کنیم.

وی درباره پژوهش کردن بعضی از نویسندگان گفت: برخی از نویسندگان ما با پژوهش تقریباً بیگانه‌اند. در حالی که لازمه داستان‌نویسی در فضای دین و معصومان و تاریخ، پژوهش قوی است. گاهی هم به جای اینکه سراغ منابع قوی بروند، سراغ هر منبعی می‌روند و وقتی آخر کتاب را می‌بینیم، چهارصد منبع آورده شده، در حالی که کثرت منابع لزوماً دلیل قوی بودن کار نیست. صحت منابع مهم است و نه کثرت منابع.

از منابع باید روشمند استفاده کرد

طاووسی در خصوص منابع دوره عباسی و اموی عنوان کرد: نویسندگان، منابع دوره عباسی و اموی را نمی‌شناسند. دیده‌ام که در بعضی از رمان‌ها مطالبی را به یزید نسبت می‌دهند که یزید خوابش را هم نمی‌دید. فاسد بودن یزید دلیل نمی‌شود که هر چیزی را به او نسبت بدهیم. منابع دوره عباسی با وجود همه محاسنی که دارند، در مذمت و سیاه‌نمایی بنی‌امیه افراط کرده‌اند. الان چیزهایی درباره یزید می‌نویسند که در منابع عباسیان هم نیست.

وی افزود: این فضا حاصل نشناختن و نقدنکردن منابع است. از منابع باید روشمند و با احتیاط استفاده کرد. چنین کاری را مداحان هم می‌کنند و بدون داشتن منبع قوی مطالبی را بیان می‌کنند.

طاووسی ضمن توصیه به نویسندگان در خصوص اینکه پیش از چاپ، آثارشان را به اهل تاریخ، کلام و فقه برای بررسی بدهند و با این افراد مشورت کنند، از انتشارات به‌نشر برای دقت در این خصوص تقدیر کرد و گفت: به‌نشر ناشری است که در این خصوص با صاحب‌نظران این حوزه حتماً مشورت می‌کند. به‌نشر چهره‌های برجسته داستان‌نویسی و رمان‌نویسی را وارد میدان کرده اما با این حال آثارشان را به اساتید و صاحب‌نظران برای بررسی می‌دهد. به‌نشر چه در زمینه کتاب بزرگسال و چه در کتاب کودک این دقت‌ها و احتیاط‌ها را اعمال می‌کند اما برخی ناشران به این مسائل بی‌توجهند.

وی در خصوص تأثیرپذیری نویسندگانمان از الگوهای غربی در جذب حداکثری مخاطب گفت: رمان یک قالب مدرن و تحت تأثیر فضای غرب است. نوع جذابیت‌هایی که در غرب است، همچون مسائل اروتیک و خشونت، در بعضی از رمان‌هایی که دارد عرضه می‌شود یا در حال شایع شدن است و به رمان‌ها وارد می‌شود. حتی نویسندگان روحانی ما وارد این فضا شده‌اند. گویی فضایی است که حتماً باید در آن داستان نوشت و داستان بدون این نوع جذابیت‌ها ارزش خواندن ندارد.

طاووسی در پایان درباره اینکه حضور مستقیم معصوم در داستان بهتر است یا اینکه باید حضور کمرنگ و غیرمستقیم داشته باشد، اظهار کرد: درباره خود معصوم هم می‌شود نوشت ولی نه اینکه از زبان او بنویسیم. البته این کار را بسیار دشوار می‌کند. باید تمام دیالوگ‌ها متقن و معتبر باشد. بعضی نیز مثل مجید قیصری و ابراهیم حسن‌بیگی موضوعی حاشیه‌ای را انتخاب و به معصوم اشاره می‌کنند. ترکیبی از این دو حالت بهتر است. یعنی معصوم در داستان حضور داشته باشد ولی محور داستان نباشد.

پایان پیام /

شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید

نمایشگاه کتاب