نویسندگانی که نامزد بزرگترین جایزه ادبیات کودک شده‌اند

آسترید لیندگرن (Astrid Lindgren) در 14 نوامبر سال 1907 (22 آبان 1286 خورشیدی) در سوئد زاده شد.

وی یکی از چهار فرزند یک خانواده کشاورز بود که همیشه از کودکی شادمانه‌اش به عنوان نقطه اوج انگیزه خود به کار نویسندگی یاد کرده است. وی در سال 1931 با استور لیندگرن ازدواج کرد و صاحب فرزندانی شد، همسرش به زودی درگذشت و او دیگر ازدواج نکرد.

لیندگرن در سال‌های 1946 تا 1970 در بزرگترین انتشارات کودکان در سوئد، به نام ربن و شورگن کار می‌کرد، این انتشاراتی نویسندگان سوئدی را به کار بیشتر برمی‌انگیخت و بهترین آثار ادبیات کودکان بین المللی را به سوئد می‌آورد. انتشار نخستین کتاب لیندگرن بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم، نشان دهنده علاقه شدید او به آموزش و پرورش و روان‌شناسی کودک و نیز ارتقا آگاهی همگانی از حقوق کودکان بود، او همواره از شیوه های سلطه جویانه و تعلیمی سنتی انتقاد می‌کرد.

لیندگرن جایزه‌های بی شمار بین المللی دریافت کرده و در آغاز حرفه نویسندگی در 1958 نشان هانس کریستین اندرسن را برای نگارش پی پی جوراب بلند به دست آورده است. جایزه صلح 1978 تجارت کتاب «آنان» و مدال آلبرت شوایتزر از سوی انستیتو رفاه حیوانات ایالات متحده در سال 1989 از جمله جوایزی است که برای دفاع از حقوق حیوانات و نقد سیاست‌های اقتصادی دولت وقت سوئد به او تعلق گرفت.

در سال 1967 به مناسبت شصتمین سال تولد آسترید لیندگرن انتشارات ربن و شورگن جایزه نقدی را بنیاد نهادند که هر سال در زادروز تولد لیندگرن به نویسنده‌ای سوئدی زبان، اهدا می‌شود. بزرگترین بیمارستان کودکان سوئد در استکهلم نیز به نام این نویسنده نام‌گذاری شده است.

آسترید لیندگرن در 28 ژانویه سال 2002 (8 بهمن 1380) و در سن 94 سالگی درگذشت.

بزرگترین جایزه ادبیات کودک در جهان

پس از مرگ لیندگرن در سال 2002، دولت سوئد نشان یادبود آسترید لیندگرن (آلما) را پدید آورد تا زندگی و آثار او را در حافظه جمعی زنده نگه دارد و رشد ادبیات ناب کودکان و نوجوانان را ترغیب و ترویج کند. جایزه نقدی آسترید لیندگرن به مبلغ 5 میلیون کرون سوئد، تقریبا برابر با 800 هزار دلار امریکا و 580 هزار یورو، بزرگترین جایزه ادبیات کودکان و نوجوانان و دومین جایزه بزرگ ادبیات در جهان است.

این جایزه ادبی، نه تنها به نویسندگان و تصویرگران اهدا می‌شود، بلکه قصه گویان، مروجان و نهادهای حوزه ادبیات کودکان و ترویج کتابخوانی نیز می توانند به آن دست یابند. این جایزه، سالیانه به یک یا بیش از یک هنرمند صرف نظر از زبان و ملیت آن‌ها اعطا می شود. آثار این هنرمندان باید دارای کیفیت بالای هنری و ارزش های انسانی ای باشند که آسترید لیندگرن به آن‌ها باور داشت. جایزه یادبود آسترید لیندگرن را شورای ملی سوئد در امور فرهنگی سرپرستی می کند.

جایزه آسترید لیندگرن 2021 بهار سال آینده برگزار خواهد شد، فرصت مناسبی است برای آشنایی با نویسندگان ایرانی که امسال نامزد دریافت این جایزه هستند.

خانیان، زیستن هنر

جمشید خانیان 17 شهریور سال 1340 در آبادان متولد شد. او درباره آغاز کارش می‌گوید: از یازده‌سالگی وارد کانون پرورش فکری شدم اولین دیدار جدی من با هنروادبیات در سال51 یا 52 با کتاب تیستوی سبز انگشتی بود. از آن زمان، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌ام. همیشه فکر می‌کنم که آن برخورد اتفاقی کوچک، سرنوشتم را جور دیگری رقم زده است. من هنر را زندگی کردم و ذره‌ذره آن را آموختم بدون آنکه بدانم چه وقت فرایند آموختن را طی کرده‌ام.

جمشید خانیان از نیمه اول دهه 1360 با نگارش دو نمایشنامه یک نیمروز در اتاق بازجویی و روی نی بندی و مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه, کار خود را آغاز می‌کند. این فعالیت, با گرایش به سمت نقد و پژوهش و به ویژه داستان نویسی در عرصه ادبیات نوجوان گسترده‌تر می‌شود.

از وی تاکنون در زمینه‌های مختلف نگارشی بیش از 40 عنوان کتاب به چاپ رسیده و سال‌ها به عنوان مدرس, کارشناس و داور در جشنواره‌های متعدد هنری و ادبی فعالیت داشته است.

کتاب قلب زیبای بابور برگزیده کتابخانه مونیخ (2005), کتاب طبقه هفتم غربی برگزیده Ibby لندن - دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (2012) و کتاب عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی برگزیده Ibby مکزیک (2015) از آثار منتخب این نویسنده بوده‌اند.

خانیان برگزیده جایزه 20 سال ادبیات، جایزه کتاب فصل، کتاب سال، جایزه شورای کتاب کودک، جایزه غنی پور، جایزه کتاب‌های رشد، جایزه ماهنامه سلام بچه‌ها و پوپک، جایزه کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش، جایزه کمیته هنر کتاب سال دفاع مقدس و جشنواره‌های متعدد نمایشی در سال‌های مختلف بوده است.

او جایزه ربع قرن ادبیات دفاع مقدس در 3 رشته پژوهش هنری، رمان نوجوان و نمایشنامه را نیز دریافت کرده است. در سال 1396 و در سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر از خانیان به عنوان نمایشنامه‌نویس منتخب و همچنین به خاطر یک عمر تلاش در نوشتن، آموزش، پژوهش و تولید تئاتر تجلیل شد.

جمشید خانیان نخستین نویسنده ادبیات کودک و نوجوان ایران است که در سال 2018 میلادی از بخش آسیا به جشنواره کلاغ سفید کتابخانه مونیخ دعوت شده است. جمشید خانیان در سال 2019، 2020 و 2021 به جایزه ادبی آسترید لیندگرن معرفی شده است.

از آثار او می‌توان به ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش، گفت‌وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ‌ها، امپراتور کوتوله سرزمین لی‌لی‌پوت، یک جعبه پیتزا برای ذوزنقه کباب‌شده، عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی، ناهی، لاک‌پشت فیلی، کودکی‌های زمین و... اشاره کرد.

یک پیشنهاد جادویی

گفت‌وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ‌ها، یکی از آخرین آثار منتشر شده از خانیان است که داستان پسر نوجوانی به نام رهی را روایت می‌کند که می‌خواهد دوچرخه بست‌وچهار دنده نارنجی سایز بیست‌وشش داشته باشد. ولی پول لازم برای خرید آن را باید خودش جور کند، ایده او این است که تابستان در پوست خرگوش جلوی پیتزافروشی بایستد و کار کند، ولی ناگهان با پیشنهاد عجیب و غریبی روبه‌رو می‌شود، یک پیشنهاد جادویی و رنگارنگ...

گفت‌وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ‌ها، نوشته جمشید خانیان در 184 صفحه توسط نشر افق منتشر شده است.

 شاه‌آبادی، معلم تاریخ، داستان‌نویس، افسانه‌سرا

حمیدرضا شاه آبادی، نویسنده و پژوهشگر، روز سوم خرداد سال 1346 در تهران به دنیا آمد. در جوانی به هنر داستان‌نویسی علاقه‌مند شد و بدون بهره‌گیری از هر نوع استاد یا آموزش، دست به نوشتن چند داستان زد. هم‌زمان تجربه‌هایی را هم در حوزه‌های سینما و تئاتر از سر گذراند. تجربه‌هایی که حاصل آن‌ها ساخت چند فیلم کوتاه و نوشتن چند نمایشنامه و کارگردانی و بازیگری در چند نمایشنامه دیگر بود.

اولین داستان شاه آبادی، به نام قبل از باران در سال 1368 برای بزرگسالان و در یک مجله هفتگی چاپ شد. تحصیل در رشته تاریخ که از سال 1367 آغاز شد او را به علم تاریخ و همین طور وقایع تاریخی علاقه مند کرد. پس از مدتی رابطه نزدیکی بین تاریخ و ادبیات داستانی برقرار کرد و بر فعالیت در دو حوزه داستان نویسی و پژوهش تاریخی متمرکز شد.

تجربه فعالیت در کسوت معلمی طی یک دوره پنج ساله و همچنین فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شاه آبادی را به نوشتن برای کودکان و نوجوانان علاقه مند کرده است. او هم اکنون عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان است.

حمیدرضا شاه آبادی دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته تاریخ است و علاوه بر آن دو بورس مطالعاتی را در کتابخانه بین المللی مونیخ با موضوع ادبیات کودک گذرانده است.

جایزه اول جشنواره کتاب کودک و نوجوان، لوح تقدیر شورای کتاب کودک، لوح تقدیر جشنواره کتاب برتر، معرفی شده در فهرست کتابخانه بین المللی مونیخ، منتخب نظرسنجی روزنامه اعتماد به عنوان بهترین رمان نوجوان دهه هشتاد، لوح تقدیر جایزه ادبی «واو» رمان متفاوت، جایزه شهید غنی پور، جایزه اول جشنواره سلام بچه‌ها، جشنواره قصه‌های قرآنی، کتاب سال رضوی، جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع)، جایزه اول جشنواره رشد، بخشی از جوایز حمیدرضا شاه‌آبادی به شمار می‌روند.

لالایی برای دختر مرده، اعترافات غلامان، وقتی مژی گم شد، هیچ کس جرئتش را ندارد، موزی که می‌خندید (کتاب تصویری)، دروازه مردگان جلد اول قبرستان عمودی و... برخی از آثار این نویسنده هستند.

افسانه ایرانی

افسانه تیرانداز جوان، افسانه جوانی به نام رعد است که بزرگ‌ترین آرزویش کسب مهارت در تیراندازی و شکست دادن قهرمان تیراندازی شهرشان به نام طوفان است. رعد، برای فراگیری فنون تیراندازی عازم سفری طولانی می شود و در پی آن، به سرزمین ختن، نزد استاد تیراندازی می رود. استاد که نسیم نام دارد طی چند سال سه کار مهم را به او می آموزد: باز نگه داشتن چشم ها و پلک نزدن، چیزهای کوچک را بزرگ دیدن، چیزهای بزرگ را کوچک دیدن. به این ترتیب رعد به تیرانداز چیره دستی تبدیل می شود و به سرزمین خود باز می گردد، اما اتفاق دیگری رقم می خورد.

افسانه تیرانداز جوان، نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی با تصویرگری پرویز اقبالی در 40 صفحه توسط انتشارات کانون پرور فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده است.

هوشو؛ راوی قصه‌های مجید

هوشنگ مرادی کرمانی 16 شهریور ماه 1323 در روستای سیرج کرمان زاده شد. زندگی‌اش بدون پدر و مادر و در تنگدستی و سختی گذشت. از 8 سالگی به کارهای مختلف پرداخت. دوره دبستان را در زادگاهش و دوره دبیرستان را در کرمان گذراند. سپس به تهران آمد و به تحصیل در دانشکده هنرهای دراماتیک پرداخت. هم‌زمان، از رشته ترجمه زبان انگلیسی دانش آموخته شد.

وی نویسندگی را از سال 1339 با همکاری رادیو کرمان آغاز کرد، در سال 1347، نخستین داستانش با عنوان کوچه ما خوشبخت‌ها که طنزآمیز بود، در مجله خوشه منتشر شد. اولین مجموعه داستان مرادی کرمانی با عنوان معصومه و کتاب من غزال ترسیده‌ای هستم، در سال 1349-1350 به چاپ رسید و در سال 1353 قصه‌های مجید را آفرید که بازتاب زندگی خود نویسنده بود.

مرادی کرمانی در سال 1360، به خاطر داستان بچه‌های قالیباف‌خانه از سوی شورای کتاب کودک لوح تقدیر دریافت کرد و در سال 1992 میلادی از طرف شورای کتاب کودک ایران نامزد دریافت جایزه هانس کریستین آندرسن شده و به سبب پرداختن به زندگی کودکان محروم از سوی داوران تشویق شد. او همچنین عنوان نویسنده برگزیده کشور کاستاریکا - جایزه مارتینی (نویسنده و قهرمان ملی آمریکای لاتین) را در سال 1995 میلادی از آن خود کرد. نام او در شمار چهره‌های ماندگار ثبت‌شده است و در سال‌های 2007 و 2008، 2019 و 2020 و 2021 از سوی نهادهای متفاوت، نامزد دریافت جایزه آسترید لیندگرن شد.

از آثار او می‌توان به: نخل، چکمه، داستان آن حفره، مهمان مامان، مربای شیرین، لبخند انار، نازبالش و... و چندین داستان و فیلمنامه اشاره کرد. داستان‌های او به زبان‌های گوناگون ازجمله فرانسوی، انگلیسی، عربی، ترکی استانبولی، هندی و... ترجمه‌شده‌اند و از روی برخی از آن‌ها همچون حفره، چکمه، مهمان مامان و مثل ماه شب چهارده، فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی ساخته شده است.

از یتیم‌خانه سیرج تا کتابخانه بین‌المللی کودکان

شما که غریبه نیستید زندگی‌نامه خودنگاشته هوشنگ مرادی کرمانی است و به نوعی سال‌شمار زندگی او در نوجوانی به شمار می‌آید.

رویدادهای زندگی این نویسنده، سخت و تأثیر گذار است و ضربه‌های عاطفی که به او وارد می شود، مسیر زندگی او تغییر می‌دهد. راوی در فضایی که فقر مادی و فقر فرهنگی به هم آمیخته است، سهم خودش را از زندگی می گیرد و با شیطنت ها و بازی هایی که گاه آزاردهنده‌اند به زندگی سخت و محیط یکنواخت و خسته کننده اطراف خود تنوع می بخشد. خواندن و نوشتن بهترین سرگرمی اوست. او راه و رسم زندگی را می آموزد و تسلیم شرایط نمی شود و در هر حالتی به فکر هدف خویش است. این زندگی‌نامه الگویی در اختیار نوجوانان می گذارد که با وجود رنج‌ها راه خود را طی کنند و به موفقیت برسند.

شما که غریبه نیستید، در سال 1384 برگزیده شورای کتاب کودک و در 2006 در کاتولوگ کلاغ سفید کتابخانه بین المللی کودکان معرفی شده است.

شما که غریبه نیستید، نوشته هوشنگ مرادی کرمانی، در 475 صفحه توسط نشر معین به چاپ رسیده است.

• جوایز ادبی
• ادبیات کودک و نوجوان
• کتاب