نویسندگی رمان دفاع مقدس، عرصه سختیهاست
تهران - ایرنا - علی رمضانی در آیین رونمایی از آثار «رمان اولیهای دفاع مقدس و انقلاب اسلامی» با بیان این که نویسندگی رمان دفاع مقدس، عرصه سختیهاست، گفت: حوزه دفاع مقدس مرزهایی دارد و پرداختن به ادبیات دفاع مقدس مهم است بنابراین همچنان باید به عنوان یک گنجینه با این موضوع برخورد کنیم.
به گزارش روز چهارشنبه گروه فرهنگی ایرنا از ستاد خبری بیست ونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، آیین رونمایی از آثار «رمان اولیهای دفاع مقدس و انقلاب اسلامی؛ رونمایی از هفت رمان دفاع مقدس» سهشنبه 25 آبان با حضور علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیر بیست و نهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، داود صلاحی، مدیر انتشارات موزه دفاع مقدس، شهریار عباسی، مدرس کارگاه رمان و نویسندگان آثار برگزار شد.
رمان حوزه دفاع مقدس بهترین کتاب برای معرفی
در ابتدای این آیین علی رمضانی، وفات حضرت معصومه (س) را تسلیت گفت و با اشاره به اینکه در آستانه روز آزادسازی سوسنگرد از رمانهایی با موضوع دفاع مقدس در خانه کتاب ادبیات ایران رونمایی میشود، بیان کرد: یکی از آثار در میان این هفت رمان در رابطه با سوسنگرد بود. در آزادسازی سوسنگرد دو چهره برجسته شهید دکتر چمران و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) حضور داشتند، اگر این شهر آزاد نمیشد، شاید دشمن خیلی پیشتر از آنچه که آمد، میرسید.
رمضانی با بیان اینکه اگر ما در هفته کتاب به مسئله اصلی این هفته که کتاب است نپردازیم، کجا باید به آن پرداخت، ادامه داد: طبق تمام پیمایشهای رسمی کشور که در دهههای گذشته انجام شده است رمانها جزو آثار پرفروش و پرخوانش بودند و مردم این کتابها را بسیار به امانت میبردند؛ به واقع رمان دروازه ورود ما به ذهن نویسنده و زندگی آدمهای دیگر است. همچنین طبق پیمایشها و نظرسنجیهای صورت گرفته، ادبیات در دهههای گذشته پرطرفدارترین رتبه را داشت و در رده ادبیات نیز ادبیات داستانی پر طرفدارترین ردهها به شمار میروند.
وی همچنین مطرح کرد: به مجموعه باغ موزه دفاع مقدس تبریک می گویم که با این قالب پرطرفدار، قالبی که میتواند الگو شود و در بین مردم نفوذ پیدا کند کار خود را ادامه میدهد. اگر ملاحظه کنید در بین آثار منتشر شده دفاع مقدس آن کتابهایی که نزدیک به رمان بوده و از خاطره فاصله گرفتند و داستانیتر شدهاند پرخوانشتر و پرفروشتر هستند و در کتابخانههای عمومی کشور بیشتر به امانت برده میشوند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران به شعار بیستونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، «جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم» اشاره کرد و یادآور شد: به نظر میرسد مهمترین کتاب خوبی که میتوانیم در دست بگیریم و آن را برای مردم تبلیغ و معرفی کنیم کتابهای دفاع مقدس با قالب رمان است. به واقع شما کار بزرگی انجام دادهاید، فارغ از اینکه در این حوزه بمانید یا نمانید. تربیت نویسنده و رماننویس کار سختی است و خیلیها به سمت آن نمیروند چون کم بازده است و معلوم نیست که جواب بدهد. اما اگر در این حوزه بمانید و کار کنید خودتان آثار آن را خواهید دید.
وی ادامه داد: در حقیقت چند عامل باعث میشود که این کتابها بیشتر به امانت برود؛ قالب رمان، انتخاب موضوع آن که به زندگی مردم نزدیکتر باشد، انتخاب عنوان درست و در نهایت طراحی جلد که کار ناشر است؛ دلایلی است که باعث میشود مردم خودشان کتاب را به یکدیگر معرفی کنند.
دبیر بیستونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه رمان از آن دسته آثاری است که با معارفه فرد به فرد به دیگران معرفی و توسط بقیه خوانده میشود، عنوان کرد: شاید در ذهنتان باشد که برای بعضی از رمانها تیزر تبلیغاتی پخش نشده و آگهی در روزنامه و فضای مجازی منتشر نشده باشد و رونمایی وجشن امضای برای آن برگزار نشده باشد اما جز پرخوان ترینها می شود، این خاصیت نفوذپذیری رمان است.
رمضانی در پایان سخنان خود خطاب به نویسندههای حاضر در مراسم گفت: به نظرم پرداختن به رمان دفاع مقدس از سختیهای کار شما بوده است. شما میتوانستید موضوعات دیگری را انتخاب کنید و وارد این عرصه سخت نشوید؛ اما پذیرفتید و وارد عرصهای شدید که محل بحث و گفتوگو میان اهالی ادبیات است. حوزه دفاع مقدس مرزهایی دارد و پرداختن به ادبیات دفاع مقدس مهم است بنابراین همچنان باید با عنوان یک گنجینه بتوانیم با این موضوع برخورد کنیم.
تواضع و اخلاص نویسنده در آثار او تاثیر دارد
مدیر انتشارات موزه دفاع مقدس، طی سخنانی اظهار کرد: سه سال پیش در ابتدای سال 97 به معاونت فرهنگی موزه پیشنهاد دادیم که در خصوص رماننویسی دوران دفاع مقدس کارگاهی تشکیل شود که در این زمینه نویسندگان متبحری داشته باشیم. با ثبتنام تعدادی خانم و آقا جلسات آغاز شد؛ در ابتدای کار با توجه به اینکه افراد شرکتکننده در این کارگاه سابقه ادبی و نگارشی زیادی نداشتند به نظر میآمد که نتوان آنها را رماننویس حرفهای تربیت کرد، اما پس از اتمام کار، مطالعه و نقد آثار نوشته شده ملاحظه کردیم که رمان و داستانهای با ارزشی تولید شده است.
داوود صلاحی، با بیان اینکه این هفت رمان بسیار زیبا، جذاب و لذتبخش هستند تا جایی که میتوان با برخی از شخصیتهای آن زندگی کرد، افزود: داستانها به گونهای جذاب، حرفهای و در فضای واقعی نوشته شدهاند که گویا خاطره واقعی است؛ همچنین در پایان این داستانها کنجکاوی انسان برانگیخته میشود که بداند آخر داستان به کجا میرسد. وقتی یک رمان یا داستان کنجکاوی انسان را زنده نگه میدارد استعداد، توانمندی، هنر فاخر و ارزشمند نویسنده را نشان میدهد.
وی با تقدیر و تجلیل از زحمات شهریار عباسی، بیان کرد: تلاش و کوشش استاد عباسی در تربیت نویسندگان حرفهای قابل تقدیر و تجلیل است. ما به آثار هنری چنین نویسندگانی افتخار میکنیم، در این بین ما صرفا واسطهای برای به ظهور رساندن چنین اثرات هنری باارزش هستیم.
صلاحی ضمن طرح این موضوع که یکی از امتیازات آثار تولید شده این است که همه در قالب ادبیات، داستان و رمان هستند، تصریح کرد: همین امر امکان ارتباط با مخاطب و جذب آنها را بیشتر کرده است. بسیاری از نویسندگان این آثار مربوط به پس از جنگ هستند و چیزی از آن جریان به صورت مستقیم در یاد ندارند و آن را درک نکردند. این نویسندگان با اینکه میتوانستند موضوعات مشتریپسند را انتخاب کنند اما موضوعاتی را انتخاب کردند که وزن ارزشی دارد و ممکن است طیفی از مخاطبان خود را از دست بدهند.
او با بیان اینکه در بیشتر آثار زنان محوریت دارند، عنوان کرد: ارزش دیگر رمانها در این است که در ارتباط با بانوان خانواده است و زنان در داستانها بسیار مشاهده شدند با اینکه در این زمینه هیچ نوع هماهنگی صورت نگرفته است. همچنین ما وظیفه و دین خود را نسبت به دوران دفاع مقدس خوب ادا نکردیم و نیاز است که بیش از این درباره دوران دفاع مقدس کار شود.
وی با بیان اینکه موضوع بسیاری از این رمانها میتواند ادامه پیدا کند، گفت: ما به تدریج برای هر کدام از این آثار رونمایی خاص با بازتاب رسانهای خواهیم داشت که کارها بیشتر دیده شود، امیدواریم که در تبلیغ این آثار خانه کتاب و ادبیات ایران و سایر نویسندگان به ما کمک کنند که محصولات تولید شده به دست مخاطبان برسد. ما با 70 نفر از آزادگان دفاع مقدس مصاحبه کردیم که تنها دو مصاحبه از آنها به کتاب تبدیل شده است؛ همچنین بیش از هفتاد تا هشتاد نفر از اعضای کادر بهداشتی و پزشکی در بخش بانوان خاطرات ناب و قشنگی داشتند که دریافت شده اما تبدیل به نوشتار نشده است.
مدیر انتشارات موزه دفاع مقدس ادامه داد: همچنین خاطرات گردانهای غواص جمعآوری شده است اما اینکه چه کارها و جانفشانیهایی انجام دادند همه مورد غفلت قرار گرفته است. سوژه دوران دفاع مقدس بسیار زیاد است اگر بخواهیم درباره این سوژهها کار کنیم به نویسندگانی بیش از این نیاز داریم که با ما همکاری کنند.
وی خطاب به نویسندگان افزود: عرصهای که شما نویسندگان به آن وارد شدید بسیار لغزنده است و زمانی میتواند اثرات فراوان به همراه داشته باشد که نویسنده بر صفا، تواضع و اخلاص در کار بسیار تمرکز کرده و آن را حفظ کند. هرچه افراد در عرصه فرهنگ و هنر رشد کنند، باید تواضع آنها نیز بیشتر شود. برخی از نویسندگان که دچار غرور و تفاخر شدند در همان ابتدای کار زمین خوردند. این مساله را به یاد داشته باشیم که قلم ما نویسندگان در مقابل فداکاریهای رزمندگان و شهدا در دوران دفاع مقدس هیچ است.
پایداری و علاقه رماننویسان سبب تولید و انتشار آثار آنها شد
در بخش بعدی این آیین شهریار عباسی، با بیان اینکه کار اصلی را علاقهمندان به رماننویسی دوران دفاع مقدس انجام دادند، اظهار کرد: در آغاز کارگاه من هم تصور نمیکردم چنین آثار منسجم و فاخری در حوزه رمان استخراج شود؛ اما سماجت، پایداری و علاقه رماننویسان سبب انتشار این آثار شد.
رمان به قطار نرسیدم گامی کوچک برای سوق دادن خرد جمعی به سمت صلح
نیلوفر کاظمی، نویسنده رمان به قطار نرسیدم از دیگر میهمانان این نشست اظهار کرد: سال 97 با فراخوان موزه دفاع مقدس برای شرکت در کارگاه ادبیات داستانی رمان دفاع مقدس در این برنامه شرکت کردم. اوایل از نوشتن در رابطه با این موضوع ترس داشتم. چرا که با فضای جنگ آشنایی نداشتم و باید چیزی مینوشتم که در خور جنگ باشد و حق مطلب را ادا کند.
وی یادآور شد: ما نیستیم که داستان را انتخاب میکنیم بلکه این داستان است که ما را انتخاب میکند پس مقدر شد که درباره جنگ بنویسم و به توصیه استاد عباسی شروع به پژوهش و خواندن کتابهای جنگ از ادبیات جهان و ایران کردم. همچنین از نزدیک سفرهایی به استان خوزستان داشته و با مردم این استان دیدار کردم؛ با آنها، زبان و فرهنگشان آشنا شدم و خاطرات آنها را شنیدم و قصه هایی که از جنگ داشتند را گوش دادم و در نهایت حاصل این همه تلاش و راهنماییها و کمکهای بی دریغ او رمانی به نام به قطار نرسیدم شد.
او به موضوع رمان خود اشاره کرد و گفت: کتاب به قطار نرسیدم ماجرای زن خبرنگاری است که برای شرکت در جشنواره گل نرگس به استان خوزستان میرود. این زن از تهیه گزارش جنگ گریزان بوده است اما طی اتفاقاتی با یک خانواده شهید مفقودالاثر روبرو میشود و در چند روزی که مهمان این خانواده است با دغدغههای لحظه به لحظه زندگی آن خانواده از نزدیک آشنا شده و بی قراریهای این مادر شهید مفقود الاثر را میبیند.
این نویسنده دفاع مقدس یادآور شد: ما از طریق نگار، یکی از شخصیتهای رمان با مردم اهواز و مشکلات آنها و مسائلی که بعد از گذشت سالیان از جنگ هنوز با آنها روبرو هستند آشنا میشویم. نهایتا نگار به این نتیجه میرسد که مسائل و مشکلاتی که بر دوش زنان جنگ و قربانیان خاموش جنگ است، در مقابل مشکلاتی که خودش دارد بسیار بزرگ بوده و مشکلات او حقیر هستند. بنابراین در این جریان، جهان او تغییر میکند و نهایتا بزرگترین گزارشی که در طول زندگی حرفهای خود ارائه میدهد، گزارش جنگ است.
کاظمی در پایان سخنان خود گفت: امیدوارم توانسته باشم با نوشتن این رمان بخشی از فداکاریها، رشادتها و دلاوریهای عزیزان در جنگ و شکیبایی و دغدغههایی که بعد از جنگ بر دوش زنان بوده است را به نمایش بگذارم و امید که گامی هر چند کوچک به سوی سوق دادن خرد جمعی به سمت صلح و پرهیز از جنگ داشته باشم.
مخاطب رمان دورگه نوجوانان هستند
سالومه اسماعیلی، نویسنده رمان دورگه، نیز با اشاره به اینکه مخاطب رمان من نوجوانان هستند و محوریت اصلی آن را جنگ شهری و بمبارانهای شهری تشکیل میدهند، عنوان کرد: من برای نوشتن این کتاب به تحقیق و پژوهش پرداختم و بر اساس آنچه که از بمباران تهران از زمان کودکی در ذهن من باقی مانده بود نوشتن را شروع کردم.
او با بیان اینکه میخواستم نشان دهم جنگ تاثیرات ناگواری بر زندگی نوجوانان و کودکان دارد، تصریح کرد: شخصیت اصلی داستان من نوجوانی است که مجبور میشود خانواده و شهر خود را ترک و در روستا زندگی کند و غربت، تنهایی، فقر، ترس و دلتنگی اثراتی است که جنگ بر زندگی این نوجوان میگذارد. از آنجایی که جنگ میتواند آثار تلخی برای کودکان و نوجوانان به دنبال داشته باشد، تلاش کردم در جاهایی از داستان از طنز استفاده کنم تا برای مخاطبان نوجوان کسل کننده نباشد.
روایت آسیبهای اجتماعی جنگ و بعد از آن در کتاب من بی تو
در ادامه سمیه پاکنهاد با اشاره به اینکه انگیزه من از نوشتن کتاب من بی تو، روایت آسیبهای اجتماعی جنگ و بعد از آن بود که خانوادهها با آن درگیر هستند، عنوان کرد: بن مایه و طرح اصلی داستان را با استاد عباسی مطرح کردم و ایشان سر کلاس به بیان خاطرات یک آزاده پرداختند که بعد از آزادی و برگشت از اسارت حدود 180 درجه از نظر فرم ظاهری و اعتقادی تغییر کرده و همین موضوع خانواده را دچار چالش کرده بود.
این نویسنده همچنین گفت: موضوع داستان من زنی است که همسر وی بعد از گذشت 12 سال از اسارت برمیگردد. همسرش بعد از برگشتن از نظر اعتقادی و ظاهری بسیار تغییر کرده و همین موضوع خانواده و همسر ایشان را در موقعیت سختی قرار میدهد. داستان روایت چالشها و مشکلاتی است که فرزندان و همسر این آزاده بعد از برگشت آن با آن روبهرو میشود.
رمان از زمانی که ابراهیم سوخت به روایت دو شهید مدافع حرم و شهید دفاع مقدس می پردازد
در بخش بعدی این آیین زینب رنجبری تصریح کرد: ابراهیم رمان من برخلاف ابراهیم پیامبر میسوزد و با سوختنش، همسرش را درگیر جنگ و تبعات آن میکند. بعد از جنگ، تبعات آن میآید و میتواند یک مادر را بیفرزند و همسر را بیعشق و فرزندی را بدون والدین کند. رمان من روایت همسر شهید مدافع حرمی است که بعد از شهادت همسرش درگیر مسائل و مشکلاتی میشود که باید هم به لحاظ شخصیتی و هم به لحاظ شرایط جامعهای که در آن زندگی میکند، به مبارزه با آنها بپردازد و قرار است همسر شهید بودن را در جامعهای به دوش بکشد که از جنگ و ارزشهای دفاع مقدس فاصله گرفته است.
این نویسنده ادامه داد: ما در این رمان روایت دو شهید مدافع حرم و شهید دفاع مقدس را داریم که موازی با هم پیش میروند و هر دو با وجود اینکه در شرایط زیستی یکسانی به سر میبرند و درد یکسانی را تجربه میکنند ولی از لحاظ پختگی شخصیت متفاوت هستند. جامعهای که هر کدام از آنها این بار را بر دوش میکشند نیز تفاوت دارد. این دو زمانی به همدیگر میرسند و این برخورد آنها باعث رشد و تعالی شخصیت ضعیفتر میشود. همانطور که همسر شهید مدافع حرم بودن در این دوران سخت و چالش برانگیز است. نوشتن رمان هم در این رابطه چالشهای مربوط به خود را دارد که با همراهی استاد عباسی انجام شد.
نوشتن در مورد جنگ سخت بود
بیرانوند نویسنده رمان باغ دختران اظهار کرد: شخصیت اصلی این کتاب یک فرد مالیخولیایی به نام پایار است که از سرگذشت زندگی خود میگوید و از اتفاقاتی که برای او پیش میآید از زندگی و عشقی که دارد. پایار بنا به دلایلی وارد جنگ میشود و به جبهه میرود و اتفاقاتی برای او رخ میدهد که میتوان آنها را لحظات ناب انسانی دانست که در جبهه کردستان برای وی رخ میدهد. موضوع اصلی این کتاب راجع به بمباران شهر خرم آباد است. چرا که استان لرستان دومین استانی است که در جنگ تحمیلی مورد بیشترین حملات بمبارانی قرار گرفته است.
نویسنده رمان باغ دختران اظهار کرد: نوشتن درباره جنگ سخت بود و سعی کردم بمباران را آن طور که بوده، بنویسم. چرا که این موضوع را درک نکرده بودم و فقط با پرسش و تحقیق درخصوص آن نوشتم و قطعا اگر راهنماییهای استاد عباسی نبود، این کتاب به این زیبایی نوشته نمیشد.
در را پشت سرش میبندد پنج روزگار از ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی را به تصویر میکشد
در بخش پایانی این آیین جلیل زارع نویسنده کتاب در را پشت سرش میبندد با اشاره به اینکه اگر تلاش و زحمات شهریار عباسی نبود امروز ما نمیتوانستیم حتی یکی از این هفت رمان را رونمایی کنیم، بیان کرد: ایشان با پشتکار و تلاش زیاد حتی بدون تعطیل کردن یک جلسه پیش از ما در کلاسها آماده میشدند و همین امر به ما انگیزه میداد.
او با بیان اینکه رمان در را پشت سرش میبندد به پنج روزگار با زمان، مکان و حوادث متفاوت پرداخته است اما همچون حلقههای یک زنجیر به هم پیوسته ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی را به تصویر میکشد، عنوان کرد: روزگار اول به پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و زمانی مربوط است که در شهر مرزی خرمشهر قومیتها درگیر و گرفتار دو دستگی بودند.
جلیل زارع در پایان گفت: روزگار دوم رمان به حماسهسازی دلاورمردان و شیرزنان مدافع خونینشهر مربوط است که 34 روز به مقاومت پرداختند و در دنیا شبیه آن پیدا نمیشود. در روزگار سوم رمان شخصیتهای داستان بیپناه و جنگزده به شهر جنوبی کشور یعنی آبادان محاصرهشده برمیگردند و برای شکستن حصر آبادان تلاش میکنند و در روزگار پنجم رمان به آزادسازی خرمشهر عزیز میپردازد. من این کتاب را به برادر شهیدم تقدیم کردم که در عملیات کربلای 5 مفقود شدند و هفت سال خیالش بر در بود و دو چشم انتظار برادر، که در عاقبت داغ لاله بر حنجره من نشاند.
*س_برچسبها_س*