نگاهی به یک مجموعه جنجالی در شبکه یک / وقتی واقعیت‌ها دست کارآگاه علوی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پرونده هسته‌ای یکی از جنجالی‌ترین موضوعات ایران و جهان سوژه مجموعه جدید شبکه یک شده و با روایت نمایش‌گونه احمد نجفی و بازی جلیل فرجاد روی آنتن می‌رود. این مجموعه را سیدمحمدجواد حسینی به رشته تحریر درآورده و با نگاهی به پرونده هسته‌ای ایران و بازخوانی عملکرد‌های گذشته کشور نسبت به این موضوع سعی دارد واقعیت‌های موضوع هسته‌ای کشور را مورد بررسی قرار دهد.

نگارش فیلمنامه «سه‌شنبه 14 جولای» خردادماه 1398 براساس یک متن پژوهشی شروع شد. بخش دیگر سریال «سه شنبه 14 جولای» که اهمیت ویژه‌ای دارد؛ نحوه پرداخت به موضوع آن است؛ و کارگردان این مجموعه معتقد است تا زمانی که محتوا در قالب و فرم جذابی قرار نگیرد نمی‌تواند اثرگذار باشد؛ بنابراین یکی از بخش‌های این مجموعه که برای آن وقت زیادی صرف شده نگارش فیلمنامه و طراحی فرم آن بوده است.

از آنجا که کارگردان این مستند در زمینه تولید آثار نمایشی نیز تبحر دارد فیلمنامه ای مستند را بر اساس الگو‌های سینمای داستانی به نگارش در آورده و از طرفی با دراماتیزه کردن متن و ایجاد فرمی که مختص به همین اثر است سعی کرده فضایی ایجاد کند که برای مخاطب تازگی داشته باشد. البته پیچیدگی و بخصوص حساسیت موضوع باعث شده با احتیاط بیشتری از فرم استفاده کند تا قالب مستند حفظ شود.

در ارتباط با احمد نجفی، به جهت کاراکتر منحصر به فردی که می‌توانست به عنوان یک محقق کهنه کار داشته باشد؛ برای مجموعه یک قدم رو به جلو محسوب شده و نقش جلیل فرجاد هم در بخش دیگری از مجموعه اهمیت دارد که علاوه بر تجربیات وی در سینما و تلویزیون؛ فعالیت‌هایی که در تئاتر داشته است برای این مجموعه از شرایط مطلوبی برخوردار بوده چرا که چارچوب و زاویه نگاهی که در ارتباط با نقش وی مشخص شده تا حدودی به درک چنین فضایی کمک می‌کند.

به جهت اهمیتی که مخاطب دارد در ساخت این مجموعه تلاش شده اثری تولید شود که علاوه بر روشنگری؛ به بخشی از دغدغه و سوالات مردم در ارتباط با این مورد خاص نیز پاسخ داده شود و در فضای‌مجازی بازتاب‌های فراوانی را به همراه داشته است. شاید یکی از بحث‌برانگیزترین قسمت‌های این مجموعه قسمت پنجم باشد. وقتی جزئی‌ترین مسائل مرتباط با مذاکرات هسته‌ای در بازه زمانی چهار ساله ما بین سال‌های 1382 تا 1386 مورد بررسی قرار گرفت.

در این گزارش نگاه کوتاهی به ساختار و فرم نوی این مجموعه تلویزیونی داریم که به خدمت مستندسازی درآمده:

سه‌شنبه 14 جولای نام مستند نمایشی؛ از تولیدات شبکه مستند سیما است که این روزها حوالی ساعت 18 از شبکه اول سیما پخش می‌شود. کارگردانی این مجموعه را سیدمحمدجواد حسینی که پیش از این در عرصه فیلم کوتاه فعالیت داشته برعهده دارد همچنین پیش از این نامی از او در عرصه تولیدات تلویزیونی شنیده نشده است. این مجموعه تلویزیونی در نگاه اول ممکن است به بیننده این‌طور القا کند که با اثری کاملا نمایشی و فرم‌گرایانه طرف است، اما هرچه‌قدر که جلوتر می‌رویم؛ عناصر نمایشی به خدمت روایت اصلی فیلم که همان پرونده هسته‌ای ایران است در می‌آید.

در این فیلم تمام ابزارهای معمول مستندسازی که قبلا در قالب تصاویر آرشیوی، کپشن و گرافیک متحرک به کار گرفته می‌شد؛ دیده نمی‌شود. از فیلم و عکس گرفته تا اسناد و تقویم و روزنامه‌ها همگی در قالب فرم‌های نمایشی متنوع با محوریت دفتر کار احمد نجفی است، موضوعی که برای مخاطب می‌تواند تازگی داشته و او را برای دیدن فیلم ترغیب کند.

احمد نجفی بازیگر نام آشنای سینما و تلویزیون که با بازی در نقش کارگاه علوی توانست اثری ماندگار را درعرصه بازیگری ثبت کند این بار در نقش نظامی بازنشسته به کار تحقیقات درباره موضوعات امنیتی کشور می‌پردازد. دفتر کار نجفی بیش از آن‌که ما را درگیر نورپردازی و تصاویر چشم‌نواز کند؛ معنادار است. از کتابخانه با کتاب‌های متنوع گرفته تا تلویزیون و نقشه جهان که به دیوار قاب شده، قاب عکس‌ها و میز کار نجفی که عکس خانواده او در کنار پرونده‌های این فیلم باعث می‌شود بیننده آمیختگی زندگی این پژوهشگر با حرفه‌ای‌اش را به خوبی درک کند.

در کنار این‌ها؛ پنجره‌ای که در دفتر نجفی و پشت سر او قرار دارد؛ به عنوان دریچه‌ای به بیرون از فضای اتاق، مخاطب را برای لحظاتی از فضای پرتنش موضوع فیلم دور می‌کند؛ جایی که «جلیل فرجاد» نقش صاحب یک مهمانسرا را ایفا می‌کند؛ مهمانسرایی که از نام آن مشخص است احتمالا اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد بی‌ارتباط به موضوع فیلم نیست.

مهمانسرای "سفیر" در این مهمانسرا خرده داستان‌هایی دیده می‌شود که ظاهرا به عنوان مقدمه‌ای برای ورود به داستان اصلی است؛ داستان احمد، پسر هاشم که در خارج از ایران سکونت داشته و حالا از پدرش می‌خواهد با فروش زمین‌های پدری‌شان هزینه یک تجارت بین‌المللی را برایش تأمین کند و در این بین هاشم با فشار خانواده تن به پذیرش این موضوع می‌دهد. احتمالا فیلمساز به صورت نمادین قصه هاشم و فروش زمین‌ها را به مسأله هسته‌ای ایران گره زده تا از این طریق مثال عینی آن در زندگی مردم را به تصویر کشیده باشد.

«سه‌شنبه 14جولای» اگرچه نام مستند را یدک می‌کشد اما دارای قابلیت‌های نمایشی است که بار دراماتیک فیلم را افزایش داده است، فیلمنامه اثر که توسط سید محمدجواد حسینی کارگردان مجموعه نوشته شده کاملا ساختار کلاسیک فیلمنامه‌نویسی در آثار داستانی را رعایت کرده است، به گونه‌ای که فیلم دارای شروع، میانه و پایان مشخص با نقاط عطف داستانی است. به نظر می‌رسد تولید چنین آثاری که بتواند هم جنبه سرگرمی داشته باشد و هم روایتگری؛ در حوزه مستندسازی حائز اهمیت است، و «سه‌شنبه 14جولای» می‌تواند باب ساخت چنین آثاری را در صداوسیما باز کند.