هفت روایت از آنچه بر کتاب و ادبیات گذشت

در سال 1401 رویدادهای مهمی در حوزه کتاب و ادبیات بر صنعت چاپ و نشر گذشت که از جمله آنها می توان به برگزاری سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران و انصراف حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اشاره کرد.

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: با شروع سال جدید یکی از مهمترین فعالیت‌های حوزه‌های مختلف در رسانه‌ها مروری بر رویدادهای مهم سال گذشته است. سال 1401 نیز برای حوزه کتاب و ادبیات پر از فراز و فرود بوده است به خصوص در بخش برگزاری نمایشگاه‌های بین المللی و داخلی حوزه کتاب و ادبیات اتفاقات بسیار مهمی را پشت سر گذاشته است که هرکدام می‌تواند به نحوی تحولی در صنعت چاپ و نشر به وجود آورد.

از سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گرفته تا آغاز به کار سامانه خرید از کتابفروشی و راه اندازی تلویزیون اینترنتی کتاب که در کنار حضور در نمایشگاه‌های بین المللی کتاب نشان دهنده سالی پر شور برای حوزه کتاب و ادبیات به خصوص خانه کتاب و ادبیات ایران است. البته در این میان در سال گذشته شاهد افتتاح دو کتاب فروشی هم بوده ایم که روشنی بخش چراغ کم فروغ حوزه کتاب و کتابخوانی شدند.

در این گزارش تلاش کردیم مروری بر آنچه در سال 1401 بر حوزه کتاب و ادبیات گذشته است داشته باشیم تا از این طریق یک سال پر تلاش را در عرصه کتاب و کتابخوانی مرور کنیم.

در ادامه نگاهی به رویدادهای مهمی که در سال 1401 اتفاق افتاده است می‌اندازید.

برداشت اول؛ نمایشگاه کتاب تهران

یکی از رویدادهای مهم سال گذشته در حوزه کتاب و کتابخوانی؛ سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود که از 21 اردیبهشت آغاز شد و تا 31 اردیبهشت ادامه داشت. سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با شعار تحقق عدالت فرهنگی در دو بخش حضوری و مجازی در مصلای امام خمینی (ره) و در سامانه Ketab.ir برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه کتاب تهران که توسط ریاست جمهوری افتتاح شد 2800 ناشر در بخش فیزیکی و مجازی حضور داشتند که از این تعداد 1700 ناشر در محیط مصلی حضور پیدا کردند. همچنین 170 ناشر از حاضران نمایشگاه از 30 کشور خارجی در این نمایشگاه بودند.

به گفته یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران این نمایشگاه با میزان فروش 211 میلیارد و 350 میلیون و 435 هزار و 594 تومانی کتاب به کار خود خاتمه داد که از این میان مبلغ 107 میلیارد و 450 میلیون تومان متعلق به بخش فیزیکی و 103 میلیارد و 892 میلیون تومان متعلق به بخش مجازی بوده است.

برداشت دوم؛ افتتاح دو کتابفروشی

کافه کتاب نشر شنایا (به معنای همه چیز دان) به مدیریت فاطمه شادی و ایوب شمسی، هفتم تیرماه در خیابان بزرگمهر، خیابان نریمان تهران افتتاح شد.

همچنین 18 بهمن ماه نیز کتابفروشی جیبی امیرکبیر نیز با حدود 500 عنوان کتاب نفیس و 800 عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان در متراژ 24 متر و با 3600 عنوان کتاب از 150 ناشر افتتاح شد.

برداشت سوم؛ راه اندازی سامانه خرید از کتابفروشی و تلویزیون اینترنتی کتاب

تقریباً هفته سوم مردادماه بود که با اعلام مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران سامانه خرید از کتابفروشی به‌عنوان بستری در چرخه فروش کتاب راه‌اندازی شده و کتابفروشی‌های متقاضی فعالیت در این سامانه با مراجعه به نشانی v.ketab.ir نسبت به ثبت‌نام در این سامانه اقدام کردند.

در سامانه فروش کتاب، یارانه‌ها از جمله یارانه‌های خرید و ارسال کتاب پیاده‌سازی می‌شود که در توزیع عادلانه یارانه‌ها هم نقش مهمی برعهده دارد. در این طرح، چرخه تولید و توزیع کتاب، روال منطقی و معمولی خود را طی می‌کند و با فعالیت این سامانه به انتهای زنجیره نشر توجه شده است. در این سامانه خانه کتاب و ادبیات ایران برای فروش با محوریت کتابفروشی‌ها، این امکان فراهم شده که کتابفروشی‌ها در هر موضوعی بتوانند کتاب‌های خود را بارگذاری و به فروش برسانند.

همچنین در نیمه دوم آبان؛ علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران از آغاز به کار نخستین شبکه تلویزیونی اینترنتی کتاب همزمان با سی امین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران خبر داد. این رسانه با هماهنگی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در بستر تلوبیون راه اندازی شد.

برداشت چهارم؛ حضور در نمایشگاه‌های بین المللی کتاب

حضور در نمایشگاه‌های بین المللی کتاب یکی از مهمترین رویدادهای سال گذشته است که می‌تواند نویدبخش روشنی دوباره حوزه کتاب و ادبیات باشد. از نمایشگاه کتاب بولونیا گرفته تا نمایشگاه کتاب دهلی، کربلا، مسقط، مسکو و غیره که از برآیند همگی می‌توان گفت خوشبختانه کارنامه خانه کتاب و ادبیات از نمرات نسبتاً خوبی برخوردار است.

تقریباً خانه کتاب و ادبیات ایران به نمایندگی از صنعت نشر ایران در هریک از این نمایشگاه با حضور تعداد بسیار خوبی از ناشران مطرح به معرفی صنعت چاپ و نشر خود پرداخت و حتی در بعضی از موارد با بسیاری از نمایشگاه در قالب تفاهمنامه های مختلف از جمله تبادل غرفه را به دنبال داشت.

برای مثال در سی و پنجمین نمایشگاه کتاب مسکو که در 12 شهریور میزبان ایران بود بیش از 150 عنوان کتاب با موضوعات ادبیات پایداری و دفاع مقدس، دانشگاهی و آموزش زبان فارسی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و روسی عرضه شد همچنین بیش از 350 برنامه جنبی با حضور بیش از 109 نویسنده تدارک دیده شده است که بخشی از آنها به صورت مجازی برگزار شد.

همچنین در نمایشگاه بین المللی کتاب باکو خانه کتاب و ادبیات ایران در غرفه‌ای به متراژ چهل متر مربع به معرفی بیش از سیصد عنوان کتاب شاخص پرداخت.

نمایشگاه کتاب سلیمانیه نیز در 26 آبان و در غرفه‌ای به مساحت 60 متر مربع میزبان بیش از 400 عنوان کتاب در موضوع‌های ادبیات کلاسیک و معاصر، ادبیات بزرگسال و کودک و نوجوان بود. همچنین نمایشگاه بین المللی کتاب بیروت نیز در 12 آذرماه میزبان 500 عنوان از ایران بود.

در نمایشگاه کتاب استانبول که بعد از سه سال وقفه برگزار شد نیز خانه کتاب و ادبیات ایران به نمایندگی از صنعت چاپ و نشر ایران با بیش از 275 عنوان در موضوع‌های ادبیات کلاسیک و معاصر، ادبیات بزرگسال و کودک و نوجوان، ادبیات دفاع مقدس و غیره حضور داشت.

نخستین نمایشگاه کتاب حوزه در عرصه بین الملل ویژه آثار برتر و منتخب در رشته‌های علوم انسانی از سه شنبه 25 بهمن تا پنجشنبه 27 بهمن برگزار شد. در این نمایشگاه آثاری به 34 زبان ارائه شده است و مراکزی از جمله مرکز الحضاره للتلمیه الفکر اسلامی با 250 اثر؛ جامعه المصطفی العالمیه با 193 اثر؛ مجمع جهانی اهل بیت با 111 اثر؛ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با 21 اثر و پژوهشگاه حوزه دانشگاه با 71 اثر در این نمایشگاه حاضرند.

در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب مسقط 656 ناشر به صورت مستقیم و 170 ناشر با اعطای نمایندگی از 32 کشور در هزار و 194 غرفه به معرفی حدود 533 هزار عنوان کتاب پرداختند؛ در این نمایشگاه 800 عنوان کتاب از 40 ناشر در موضوعات مختلف و در مساحت 36 مترمربع عرضه شد.

شانزدهمین نمایشگاه کتاب کربلا هم در دو بخش با حدود 95 غرفه در صحن عقیله بنی‌هاشم (س) و بین‌الحرمین دایر شد و خانه کتاب و ادبیات ایران برای نخستین‌بار در یک غرفه 15 متری با عرضه کتاب‌های شاخص دین، ادبیات پایداری، ایران‌شناسی، کودک و نوجوان، دانشگاهی و علمی در نمایشگاه کتاب کربلا حضور پیدا کرد.

در سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب هند ایران برای هشتمین‌بار حضور پیدا کرد و در غرفه‌ای به متراژ 36 متر مربع به معرفی 600 عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف ایران شناسی، هنر، خوشنویسی، ادبیات کلاسیک و معاصر و غیره پرداخت.

برداشت پنجم؛ نمایشگاه ایران نوشت

هشتمین نمایشگاه ایران‌نوشت پس از وقفه‌ای دو ساله توسط مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی از اول تا 18 شهریورماه برگزار شد.

در این نمایشگاه علاوه بر حضور بیش از 100 تولیدکننده از سراسر کشور؛ چندین شرکت خلاق از جمله شرکت ماروک از زیر مجموعه‌های خانه خلاق و نو آوری تم (تجاری سازی محتوا) نیز حضور دارد که در زمینه فروش کالاهای فرهنگی کاراکتر محور ایرانی فعالیت کردند. این نمایشگاه تلاش کرد تا در بحث تهیه کالاهای فرهنگی اصیل ایرانی در حوزه نوشت افزار، کتاب، اسباب بازی و لوازم جانبی از تولید کنندگان و توزیع مناسب کودکان و نوجوانان؛ شبکه مناسب و گسترده‌ای را در محصولات با محتوای سالم ایجاد کند.

برداشت ششم؛ نمایشگاه بین المللی فرانکفورت و حواشی آن

در ابتدای سال گذشته هفتاد و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت منتشر شد اما علی رغم دعوت از ناشران فعال، تشکل‌های صنفی نشر، نهادها، مؤسسات فرهنگی و آژانس‌های ادبی سراسر کشور؛ ایران در تاریخ 24 مهر و تنها سه روز مانده به شروع نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت از حضور در این نمایشگاه انصراف داد و این خبر به یکی از اخبار بسیار مهم سال 1401 تبدیل شد.

اما به گفته علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران دلیل انصراف از این نمایشگاه عدم تعهد مسئولان برگزاری نمایشگاه فرانکفورت بوده است، چراکه در ابتدا و تنها چند روز مانده به افتتاح نمایشگاه ابتدا محل حضور غرفه ایران بدون اطلاع جا به جا شد و تقریباً می‌توان گفت به دور افتاده‌ترین محل نمایشگاه فرانکفورت منتقل شد که به این ترتیب امکان فعالیت و خروجی مناسب برای خانه کتاب و ادبیات ایران به عنوان نماینده صنعت چاپ و نشر کشور نبود.

همچنین عدم همکاری در صدور ویزا برای حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت حتی در روزهای منتهی به افتتاح نمایشگاه یکی دیگر از مشکلاتی بود که سبب می‌شود نمایندگان صنعت چاپ و نشر کشورمان نتوانند در این نمایشگاه حضور پیدا کنند.

برداشت هفتم؛ شروع فعالیت‌های سی و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران

در روزهای پایانی سال تقریباً فعالیت‌های پیش زمینه آغاز سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب آغاز شد و در ناشران بخش بین الملل از تاریخ 19 دی ماه تا 11 فروردین 1402 از طریق مراجعه به پایگاه اینترنتی ketab.ir نسبت به ثبت نام خود می‌توانند اقدام کنند همچنین ناشران داخلی نیز تا یکشنبه 14 اسفندماه نسبت به ثبت نام خود اقدام کردند. سی و چهارمین نمایگشاه بین المللی کتاب تهران نیز مانند سال گذشته در دو بخش مجازی و حضوری و در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.