هویت ملی در اندیشه امام خمینی(ره) و مسؤولیت معلمان
به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، در بیانیه کانون تربیت اسلامی به مناسبت چهاردهم خرداد آمده است: هویت به معنی هستی، وجود، ماهیت و سرشت که اشاره به غایت و نهایت و کمال مطلق دارد به تمایز فرد از دیگران اطلاق گردیده و در تعامل آگاهانه و ارادی او در طی زمان با مجموعه‌ای از عوامل موقعیت در دوران حیات پویا و متکامل می‌گردد؛ اگر چه در آغاز آفرینش هر فرد، انسان فطرتی الهی و توانایی‌های بالقوه ای را دارا می‌باشد، بنابراین هویت هم ریشه در ذات آدمی داشته و بخشی از آن ریشه در گذشته نسلی و تاریخی و البته بخش عمده‌ای از آن توسط فرد و اجتماع با درک اختیاری و هوشمندانه در جهت بهبود شرایط و موقعیت خود و دیگران شکل گرفته و تکوین می‌یابد.
شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی به شکل متعالی و مطابق با نظام معیار اسلامی زمینه تحقق حیات طیبه را در خود فراهم ساخته و البته ممکن است تحت تأثیر عوامل بیرونی به ویژه مدرنیته، تحولات دنیای غرب، استعمار، روشنفکران وابسته و البته گاهی هم به علت بروز و جولان امیال و هواجس نفسانی به گم گشتگی و از هم گسیختگی دچار گردد.
در ادامه این بیانیه آمده است: مفهوم هویت یک فرد و یا جامعه با گستردگی و شمولیت و ترکیب سه عنصر اسلامی، انقلابی و ایرانی در سده اخیر در کشور مورد هجمه و حمله فراوان قرار گرفت و هریک از این سه عنصر به نحوی از مضمون واقعی و مفهوم صحیح آن خارج گردید.
هویت اسلامی شامل توحید، عدالت، حیات طیبه، ولایت فقیه و هویت ایرانی مبتنی بر توسعه بومی، میراث فرهنگی، سرود ملی، سرزمین و هویت انقلابی شامل استکبار ستیزی، نفی ظلم، حمایت از مظلوم همه در معرض خطری قرار گرفت که کشور را در همه این زمینه‌ها به نوعی وابستگی و اتکا به قدرت‌های خارجی و در نهایت نفی دین جز در عرصه امور شخصی و فردی قرار داد.
عناصر اصلی فرهنگ غربی و دستاوردهای مدرنیته و مسائلی چون لیبرالیسم، دموکراسی، سکولاریسم، جهانی شدن، فرهنگ و استقلال و هویت عموم ملت‌ها به ویژه کشور ما را چنان خدشه‌دار کرد که به جز نام و اسمی از هویت شیعی و ایرانی و انقلابی باقی نماند و البته ریشه اصلی آن را باید عدم تولید تمدنی در جامعه دینی دانست، مدرنیته با تمام عناصر آن اعم از فلسفه، تکنیک، اقتصاد، سیاست به جهان اسلام وارد گشته و با توجه به تفاوت در مبانی هستی شناسی و انسان شناسی و گاهی تضاد آن با اساس و بنیان و اعتقاد دینی ترکیبی ناهمگون ساخت و این را باید آغاز بحران هویت و ایجاد اختلال در کارکرد مذهب، فرهنگ و اعتقادات اصیل دینی محسوب کرد.
برخورد روشنفکران در پذیرش مدرنیته غرب و دولت پهلوی که نوعی نوسازی آمرانه دولتی را در پیش گرفت چنان جامعه به هم ریخته‌ای را در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی فراهم ساخت که علی‌رغم ایجاد بعضی از شاخص‌های جوامع متمدن مانند شهرنشینی، افزایش سطح سواد، بوروکراسی اداری و غیره نه نشانی از یک جامعه پیشرفته مترقی غربی به ارمغان آورد و نه البته نشانه و علامتی از فرهنگ متعالی، استقلال، دینداری و آزادی و رشد و تکامل معنوی در آن جاری و ساری بود.
در این شرایط انسانی آگاه و اسلام شناسی برجسته و آشنا به زمان و مطلع از مبانی دینی گام به گام دعوت بازگشت به هویت اسلامی را که در ظلمت استبداد حکام و غفلت علما و بی تفاوتی مردم به نسیان گراییده بود را مطرح و در این مسیر پای فشرد.
دعوت به هویت اسلامی در نوشته‌ها، سخنرانی‌ها و موضع‌گیری امام خمینی (ره) به شکل روشن و آشکار دردمندانه و خردمندانه است. جدایی ناپذیر دانستن دین از سیاست، به کارگیری اجتهاد همراه با ملاحظه نقش زمان و مکان و طرح موضوع ولایت فقیه و مبارزه با استکبار و ظلم و مخالفت با تقلید صرف از اروپا نشان از تفکر عمیق و آگاهی کافی او از اسلام بود که به جنبشی فراگیر در کشور و به تدریج در سایر کشورهای اسلامی منتهی گردید.
این بیانیه می‌افزاید: امام خمینی (ره) ضمن تأکید بر هویت اسلامی، بدبختی ملت شرق را در گم کردن خود واقعی آنها می‌داند. بدبختی‌های شرقی‌ها هم، از آن جمله ما همین است که خودمان را گم کردیم؛ لهذا می بینید که هرچیزی که در ایران هست تا یک اسم غربی نداشته باشد رواج ندارد.......... همه چیزمان باید رنگ غربی داشته باشد.(صحیفه امام، ج نهم، ص 460)
بی شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هرجامعه دخالت اساسی دارد فرهنگ آن جامعه است، اساسا فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را شکل می دهد... ساده اندیشی است که گمان شود با وابستگی فرهنگی، استقلال در ابعاد دیگر یا یکی از آنها امکان پذیر است. (همان، جلد 15، ص 243)
اهتمام امام به فرهنگ و تربیت که عمده مسیر و مدخل و ورود آن در ذهن و فکر افراد جامعه از مسیر تعلیم و تربیت و یا آموزش و پرورش می گذرد به دفعات در بیانات و نامه‌ها و کتب امام متجلی و به شکل برجسته‌ای نمایان و آشکار است.
آنچه که بعد از انقلاب بر شما معلمین و بر همه قشرهایی که سمت تعلیم و تربیت را دارند وظیفه است و لازم اینکه این مغزهایی که در طول پنجاه سال حکومت جائرانه و سلطه اجانب باید بگویم غربزده شدند، نجات بدهید. (سخنرانی در جمع دبیران انجمن اسلامی چهارم آبان 1358)
و به همین دلیل است که امام به ارتقاء اخلاقی و اعتقادی و علمی و هنری جوانان نیز سفارش می کند: «من به همه مسؤولین و دست اندرکاران سفارش می‌کنم که به هر شکل ممکن وسایل ارتقای اخلاقی و اعتقادی و علمی و هنری جوانان را فراهم سازید و آنان را تا مرز رسیدن به بهترین ارزش‌ها و نوآوری‌ها همراهی کنید و روح استقلال و خودکفایی را در آنان زنده نگهدارید» (صحیفه امام، جلد 21، ص 96).
در ادامه این بیانیه آمده است: توجه به نظام آموزش و پرورش کشور در بعد از انقلاب اسلامی اگرچه با تصویب کلیات نظام تا حدودی درصدد برپایی نظامی فرهنگی مبتنی بر عقاید و هویت اسلامی بود اما به دلایل متعدد قوامی نیافته و البته در سال 1390 با تصویب سند تحول بنیادین امید برای بازگشت به هویت اسلامی از خلال نظام آموزشی در اذهان دلسوزان انقلاب اسلامی زنده گردید.
در سند تحول بنیادین هویت با لایه‌های مختلف مطرح گردیده و ابعادی مانند توحید، آموزه‌های اسلامی، حیات طیبه، مهدویت باوری، امر به معروف و نهی از منکر، ولایت فقیه و وحدت ملی فرهنگ دفاع از عزت و اقتدار ملی، میراث فرهنگی و تمدنی، نمادهای ملی، میهنی و بخشی نیز به هویت متجددانه و جهانی مانند استعانت از فناوری های نوین و رسانه‌ها مطرح شده است.
نمونه‌های از این تأکیدات در بحث‌های مختلف سند به شرح زیر است: «در جامعه اسلامی بر توحید به عنوان اساس تکوین و گسترش روابط اجتماعی تأکید می گردد.» (سند تحول، مهر ماه 1390)
آموزه‌های قران کریم، نقش معنوی، اسوه‌ای، هدایتی و تربیتی پیامبر اکرم (ص) و حضرت فاطمه زهرا (س) و ائمه معصومین (ع) به ویژه امام زمان (عج) و ولایت مداری در تمام ساحت‌ها. (همان، 13)
تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد. (همان، 5)
تکوین و تعالی جنبه‌های انسانی، هویت داشتن دانش‌آموزان برای تقویت روابط حق محور، عدالت گستر و مهرورزانه همه انسان‌ها در سراسر جهان. (همان، 13)
اعتقاد و التزام عملی به اصل ولایت مطلقه فقیه. (همان، 15)
تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آرمان‌های بلند نظام اسلامی باید معطوف به چشم اندازی باشد که در افق روشن 1404 ترسیم گر ایرانی توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی، فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی، انقلابی، الهام بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و موثر در عرصه بین المللی است. (همان، 5)
تقویت انسجام اجتماعی و وحدت ملی و احیاء هویت افتخار آمیز اسلامی - ایرانی در دانش آموزان و معلمان با تاکید بر آموزش و اجرای سرود ملی و به اهتزاز درآوردن پرچم جمهوری اسلام در تمام مدارس.(همان، 20)
تولید و به کارگیری محتوای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش آموزان و مدارس و الکترونیکی کردن محتوای کتاب های درسی بر اساس برنامه درسی. (همان، 20)
مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیر با معلمان رسالت معلمان را تربیت نسلی با هویت ملی برای تمدن اسلامی دانستند و به این موضوع به دفعات اشاره فرموده‌اند.
اکنون در سی و سومین سالگرد ارتحال امام خمینی به عنوان معمار انقلاب و اندیشه اسلامی و فرمایشات خردمندانه و فرهنگی نظام، آیت الله خامنه‌ای و تأکیدات و اشارات متعددی که در سند تحول بنیادین مطرح گردیده است، رسالت عظیم و مهمی در راستای محقق ساختن هویت ملی بر عهده عموم فرهنگیان به ویژه معلمان و مدیران قرار دارد و کوتاهی از آن به تأخیر و یا وقفه تمدنی خواهد بود که اسلام برای تجدید حیات خود به آن نیازمند است.
1 - اولین و مهم‌ترین گام را باید تدوین برنامه عملی مبتنی بر مدرسه و زیست بوم هر منطقه با تأکید بر بیانات حضرت امام خمینی (ره) و فرمایشات مقام معظم رهبری با اجرای بخش هویتی وتمدنی سند تحول بنیادین دانسته و از دولت انقلابی و مسؤولین آموزش و پرورش کشور اجرای آن را مطالبه کرد.
2 - مدیران و معلمان در جهت تجدید و تقویت هویت اسلامی و ایرانی باید روح معنویت و تعبد و توحید را به عنوان اصلی اساسی، بنیادین، مجدانه نه تنها در حوزه فکر و اعتقاد بلکه در عمل و رفتار اخلاقی و اجتماعی دانش‌آموزان به ظهور و بروز برسانند.
3 - معلمان در پرتو تحولات جهانی در راستای تعمیق و درونی سازی مناسب هویت ملی و ارزشی دانش‌آموزان با اقداماتی مانند باور به مهدویت، ولایت مداری، رهبری ولایت فقیه و پیوند با آن، درونی سازی مؤلفه‌ها و ابعاد مختلف حیات طیبه، برپایی مجدد تمدن اسلامی را زمینه‌سازی نمایند.
4 - در جهت دستیابی به هویت و تمدن اسلامی شخصیت های ملی و مذهبی در کتب درسی و متون درسی شناسایی و معرفی گردیده و تاریخ پر افتخار کشور را برای کودکان و نوجوانان در اشکال مختلف نمایان ساخت.
5 - مدیران باید در جهت تعامل مدرسه به عنوان کانون تربیتی محله با کانون‌های فرهنگی از جمله مساجد برای شکل گیری مناسب هویت اسلامی و مهندسی فرهنگ در نظام آموزش و پرورش تلاش نمایند.
6 - باید برکات بزرگ انقلاب اسلامی از قبیل ثبات و امنیت، مشارکت مردمی در مسائل سیاسی، ایستادگی در برابر زور گویان و دارای تأثیر اساسی در منطقه و جهان در سایه پیشرفت علمی و اجتماعی به عنوان دستاوردی عظیم برای دانش‌آموزان و نوجوانان تبیین گردد و روحیه اطمینان و امید را در آنان علی‌رغم تبلیغات دشمن زنده نگه داشت.
7 - نهادهای تربیتی و انقلاب درون و بیرون آموزش و پرورش در جهت تقویت انسجام اجتماعی و وحدت ملی و احیاء افتخار آمیز اسلامی - ایرانی - انقلابی تلاش نموده و ضمن احترام به تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی در ساختاری وحدت آفرین ارزش ها و آیین و رسوم و حرفه و هنر مناطق مختلف را محملی مناسب در جهت ارتقای کیفیت و هویت اسلامی برای ایجاد کارآمدی و تقویت هویت و دستیابی به تمدن اسلامی قرار دهند.
8 - بر اساس بیانیه گام دوم فرهنگیان و دانش‌آموزان ما عقب ماندگی شرم‌آور علمی دوران پهلوی و قاجار وبه طور کلی دوران گذشته را باید جبران کرده و این راه را با احساس مسؤولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرند.
انتهای پیام /