واکاوی عملکرد دولت‌ها در اجرای برنامه‌های توسعه
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، دومین جلسه هم اندیشی اساتید و دانشجویان در دانشگاه تربیت مدرس در زمینه وضعیت رفاه اقتصادی جامعه و مقایسه عملکرد اقتصادی دولت‌ها در چهار دهه اخیر در ایران برگزار شد.
در این مراسم صادق خلیلیان، استاد دانشگاه تربیت مدرس، بر ضرورت نقش آفرینی و حضور مؤثر دانشگاهیان در زمینه بررسی مسائل و چالش‌های کشور، ارائه راه حل برای برون رفت از مشکلات و مشارکت در فرایند رشد و توسعه کشور در جامعه تاکید کرد.
* شاخص رفاه از سال 1400 با تغییر دولت صعودی شد
خلیلیان به تشریح شاخص ترکیبی رفاه جامعه پرداخت و نحوه محاسبه آنرا توضیح داد؛ بر اساس این شاخص، زمانی که درآمد ملی سرانه حقیقی افزایش یابد (یعنی رشد درآمد ملی از رشد جمعیت و نرخ تورم بیشتر باشد) و همزمان توزیع درآمد در جامعه عادلانه‌تر شود، رفاه جامعه افزایش می‌یابد؛ اگر درآمد ملی افزایش یابد ولی بیشتر آن نصیب جمعیت اندک و ثروتمند جامعه شود، در حقیقت توسعه و افزایش رفاه برای جامعه اتفاق نیفتاده است.
خلیلیان افزود: بر اساس محاسبات انجام شده، پس از پایان جنگ، شاخص ترکیبی رفاه جامعه روند افزایشی به خود گرفت و از 572 واحد در سال 1367 به حدود 1065 واحد در سال 1390 (بالاترین میزان تحقق یافته تا کنون) رسید که به‌دلیل بالا بودن درآمد ملی سرانه حقیقی همزمان با بهبود توزیع درآمد است و هر دو شاخص در بهترین مقدار خود در سال مذکور قرار داشتند.
وی گفت: شاخص رفاه جامعه در همه دولت‌ها بجز دولت آقای روحانی روند افزایشی داشته است، این شاخص در هشت سال دولت آقای روحانی با روند منفی به 873 واحد کاهش یافت. شاخص رفاه از سال 1400 و با تغییر دولت، مجدداً روند صعودی پیدا کرد و به 927 واحد در سال جاری افزایش یافته است، هرچندکه تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد.
* تحلیل عملکرد دولت هاشمی رفسنجانی از سال‌های 68 تا 76
استاد دانشگاه تربیت مدرس سپس به بررسی عملکرد و ویژگی‌های دولت ها پس از دفاع مقدس بر اساس شاخص‌های فعالیت عمرانی، توسعه زیر ساخت های کشور، نرخ تورم، شاخص ترکیبی رفاه، ایجاد اشتغال، نرخ بیکاری، رشد نقدینگی، نرخ ارز، قدرت خرید مردم، توزیع عادلانه درآمد در جامعه پرداخت.
خلیلیان در ارزیابی خود از این دوره توضیح داد، ویژگی دولت آقای هاشمی رفسنجانی، تمرکز بر توسعه فعالیت های عمرانی، توسعه زیرساخت‌ها، رونق اقتصادی نسبی، فعال شدن کارخانجات تعطیل شده در 8 سال جنگ و افزایش سرمایه گذاری بود، اما دولت وی با اتخاذ سیاست تعدیل و آزاد سازی اقتصادی و پیاده کردن سیاست خصوصی‌سازی، سبب ایجاد بالاترین نرخ تورم بعد از جنگ جهانی دوم (49.4 درصد در سال 74)، بالاترین رشد نقدینگی بین دولت‌ها (میانگین نرخ رشد سالانه 30 درصد) و کاهش ارزش پول ملی به میزان 389 درصد شد. تورم شدید، توزیع ناعادلانه درآمد در جامعه، حذف کالاهای یارانهای بدون پرداخت جبرانی به مردم و تجمل گرایی شدید برخی مدیران ارشد دولت و وابستگان آنها منجر به گسترش نارضایتی عمومی مردم از دولت مرحوم رفسنجانی شد
* واکاوی عملکرد اقتصادی دولت خاتمی از سال‌های 1376 تا 1384
خلیلیان ویژگی‌های دولت خاتمی را، اولویت به مسائل فرهنگی - سیاسی و نرخ تورم ملایم (25 درصد) همراه با عدم اولویت به طرح های عمرانی و بخش مسکن، عدم تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها دانست و گفت: این دوره با افزایش فاصله طبقاتی، توزیع ناعادلانه درآمد در جامعه، عدم توسعه اشتغال و وجود بالاترین نرخ بیکاری در بین همه دولت‌ها (14.3 درصد) همراه بود. دولت خاتمی تنها دولتی محسوب می‌شود که فاقد ابتکار عمل و هرگونه راهبرد اقتصادی بود و در مجموع عملکرد ضعیفی از خود برجای گذاشت.
* تحلیل عملکرد اقتصادی دولت احمدی نژاد از سال‌های 1384 تا 1392
خلیلیان، توسعه فعالیت‌های عمرانی و زیرساختهای کشور، توسعه ساخت مسکن (ابتکار مسکن مهر)، اجرای طرح توسعه کشاورزی (با اختصاص 9 هزار میلیارد تومان تسهیلات کم بهره به طرح‌های تولیدی)، اجرای طرح راهبردی هدفمندسازی یارانه‌ها، کاهش فاصله طبقاتی، بهبود توزیع درآمد در جامعه (ضریب جینی 36.5 صدم)، پایین‌ترین نرخ رشد نقدینگی در بین دولت‌ها (میانگین 25.9 درصد در سال) و بالاترین میزان شاخص رفاه را از ویژگی های این دوره دانست.
وی افزود: این دوره با تحریم‌های شدید آمریکا و اروپا (تحریم صادرات نفت و بانک مرکزی)، کاهش ارزش پول ملی (افزایش نرخ دلار از حدود هزار تومان به سه هزار تومان) و افزایش نرخ تورم در دو سال آخر دولت همراه بود.
* واکاوی تحلیل عملکرد اقتصادی دولت احمدی‌نژاد
استاد دانشگاه تربیت مدرس در تحلیل ویژگی‌های دولت روحانی گفت: توافق برجام و تمرکز بر اجرای آن، همراه با نداشتن نقشه راه جایگزین در صورت شکست برجام (نداشتن پلن بی)، عدم اولویت به طرح‌های عمرانی و زیرساختهای کشور، تعطیلی طرح‌های ساخت مسکن، عدم تحقق اهداف برنامه ششم توسعه و تشدید تحریم‌ها (شکست برجام) از ویژگی‌های دولت روحانی است.
وی افزود: عملکرد ناموفق دولت آقای روحانی به رشد شدید نقدینگی (29 درصد در سال)، کاهش بی سابقه 900 درصدی ارزش پول ملی، بالا رفتن شدید نرخ تورم (با 47.1 درصد، دومین رکورد بعد از دولت مرحوم رفسنجانی) و افزایش تعداد بیکاران به 4 میلیون نفر منجر شد.
خلیلیان اضافه کرد: افزایش فاصله طبقاتی و نابرابری درآمد در جامعه، پایین‌ترین نرخ رشد اقتصادی بین دولت‌ها (معادل 1.5 درصد)، منفی شدن نرخ رشد بخش‌های کشاورزی و مسکن و کاهش شدید رفاه جامعه از دیگر ویژگی‌های دولت آقای روحانی است؛ در این دوره اتخاذ سیاست غلط ارز 4200 تومان سبب واردات بی رویه، هدر رفت میلیاردها دلار ارز، افزایش رانت، قاچاق و فساد ناشی از آن شد که در افکار عمومی انعکاس منفی داشت.
* تحلیل عملکرد 2.5 ساله دولت سیزدهم
خلیلیان، توجه به تکمیل طرح‌های عمرانی و توسعه زیرساخت‌ها، خارج شدن تدریجی اقتصاد از رکود، اصلاح نرخ ارز ترجیحی همراه با پرداخت جبرانی به مردم، بهبود توزیع درآمد در جامعه، راه اندازی و فعال شدن 6500 واحد صنعتی تعطیل و نیمه تعطیل، کاهش رشد نقدینگی از 39 درصد به 27 درصد و کاهش نرخ بیکاری را از ویژگی‌های مثبت دولت آقای رئیسی دانست.
وی افزود: عملکرد دولت آقای رئیسی، با کاهش ارزش پول ملی (افزایش قیمت دلار از 28 هزار تومان به 52 هزار تومان)، تداوم نرخ بالای تورم (44 درصد)، عدم تحقق طرح ساخت مسکن طبق برنامه تنظیمی و بی ثباتی در بازار خودرو همراه بوده است؛ البته ارزیابی کامل دولت آقای رئیسی نیاز به زمان بیشتری دارد.
* دولتهای روحانی و خاتمی ضعیف‌ترین دولت ها در اجرای برنامه‌های توسعه
استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: از نظر قانونی دولت‌ها در تداوم هم قرار دارند، بدین معنی که بخشی اقدامات زیر ساختی و طرح‌ها را خود به سرانجام می‌رسانند و بخشی نیز توسط دولتهای بعد به ثمر می‌نشیند. تفاوت میان دولت‌ها را در اولویت و سیاست‌های اتخاذ شده توسط آنها و میزان موفقیت و عدم موفقیت در اهداف و برنامه‌ها می‌توان ارزیابی کرد.
خلیلیان افزود: در مجموع می‌توان گفت پیشرفت و توسعه‌یافتگی ایران در چهار دهه اخیر مرهون تلاش‌های همه دولت‌ها بوده است. در این میان و در مقام مقایسه می‌توان گفت دولت آقای احمدی نژاد، دولت آقای رئیسی و دولت رفسنجانی، در توسعه عمرانی، صنعتی و بهبود زیرساختهای کشور، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال موفق‌تر عمل کردند.
وی اضافه کرد: در زمینه کاهش فاصله طبقاتی و بهبود توزیع درآمد در جامعه، دولت آقای احمدی‌نژاد و دولت آقای رئیسی موفق‌تر بودند، در زمینه هدفمندسازی یارانه‌ها، توسعه کشاورزی و ساخت مسکن، دولت احمدی‌نژاد موفقیت نسبی داشت، دولت روحانی بر اساس شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی، با وجود برخی موفقیت‌ها و زحمات اما در مجموع ضعیف‌ترین دولت بعد از انقلاب و ناموفق‌ترین در اجرای برنامه‌های توسعه محسوب می‌شود و بعد از آن دولت خاتمی قرار دارد.