واکاوی مولفه‌های زیبایی‌شناسی بومی رنگ در اقوام ایرانی
کرسی ترویجی «زیبایی‌شناسی بومی رنگ در خود تزئینی سنتی ترکمن؛ مورد مطالعه قوم تکه روستای دویدوخ» به همت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
طیبه عزت‌الهی نژاد مدیر گروه پژوهشی هنرهای سنتی ارائه دهنده این کرسی که جبار رحمانی عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و علیرضا حسن‌زاده رییس پژوهشکده مردم‌شناسی ناقدان آن بودند و مدیریت آن را آپه‌نا اسفندیاری عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی برعهده داشت به طرح مسئله و پرسش‌های کرسی پرداخت.
او گفت: مطالعات رنگ در ایران اغلب بر پایه منابع و اسناد جامعه غربی است، بطور مثال کتاب «هنر رنگ» یوهانس ایتن یکی از مهم‌ترین منابعی مطرح در مراکز علمی و دانشگاهی ایران تدریس می‌شود، این کتاب حاوی نظریات و تجربیاتی نویسنده است که بر همین اساس رنگ‌ها را اغلب برپایه فیزیک تقسیم‌بندی کرده، این در حالی است که در قرن بیستم مطالعات انسان‌شناسی هنر مباحث جدیدی در عرصه هنر ایجاد کرد که بعدها موجبات شکل‌گیری شاخه مطالعاتی انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومی که بیشترین توجه را به جامعه خالق اثر و ارزش داشت فراهم کرد.
مدیر گروه پژوهشی هنرهای سنتی تصریح کرد: در واقع محور اصلی انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومی توجه به نگرش مردم به جهان در جوامع است و در این حوزه مطالعاتی توجه به ترجیحات افراد در جوامع مختلف در پدید آوردن آثار اهمیت دارد، به واقع زیبایی‌شناسی بومی بر نگرش جامعه خالق اثر تاکید می‌کند و نقدی که نظریه‌پردازان این حوزه به نگاه غربی به ویژه هنر جوامع دیگر دارند این است که غربی‌ها در پی یافتن معنا و کارکرد غیر بومی در جامعه بومی هستند و همین مسئله موجب خلا توجه به نگرش جامعه خالق اثر شده که حاصلش، تفاسیری به اصطلاح «فاصله‌دار» است، تداوم همین نگرش را در مطالعات فرهنگی در ایران می‌توان دید، همانگونه که اشاره شد، واکاوی مولفه‌های زیبایی‌شناسانه در ایران اغلب با شاخص‌های غربی بوده و مطالعات میدانی با محوریت زیبایی از منظر جامعه خالق و بومی انجام نشده‌است.
عزت‌الهی نژاد افزود: از همین روی مسئله مطروحه در این پژوهش واکاوی مولفه‌های زیبایی‌شناسی بومی رنگ در اقوام ایرانی بود و از آنجاکه محقق سال‌ها در میدان جامعه ترکمنی به پژوهش پرداخته در پژوهش حاضر مولفه‌های زیبایی‌شناسی بومی ترکمنی مدنظر قرار گرفت.
او اظهارکرد: باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در منطقه امروزی ترکمنستان از هفت هزار سال پیش از میلاد، نشانه‌های زندگی وجود داشته (تیلور، 2011:19) و نیاکان ترکمن‌ها از 6 هزار سال پیش در منطقه شمالی سواحل دریاچه «اشیق (ایسیق) گُل» کنار سیر دریا و رود جیحون ساکن شدند، این منطقه از قرن ششم تا چهارم پ. م بخشی از امپراتوری هخامنشیان بود که بعدها نیز جزء سیطره امپراتوری اشکانیان قرار گرفت.
عزت‌الهی نژاد گفت: در قرن پنجم ساسانیان از این منطقه با تهاجم هُون‌ها (هِیاطه، قوم بیابانگرد ساکن مغولستان) به کوه‌های «کُپه‌داغ» عقب‌نشینی کردند و در نهایت قرن هفتم میلادی دسته‌های «اوغوز» از ناحیه «اُورخون» به سوی نواحی آرال و سیر دریا کوچ کردند و به سرزمین جیحون و به صحرای «قره‌قوم» رسیدند.
مدیر گروه پژوهشی هنرهای سنتی با بیان اینکه اوغوز‌ها از این زمان در این منطقه ساکن شدند و ترکمن‌های ایران نیز یکی از بزرگ‌ترین قبایل عشایری (کوچنده) در منطقه شمالی ایران هستند که گستره پراکندگی آن‌ها از شمال خراسان و شرق دریای خزر است افزود: اگرچه اغلب طوایف ترکمنی امروزه کوچنده نیستند، اما به دلیل پایبند بودن به سنن و آداب قومی همچنان به‌عنوان طوایف و اقوام عشایری شناخته می‌شوند، اگرچه پژوهش‌های متعددی در مورد این قوم در ایران صورت گرفته‌است، اما یافته‌ها نشان می‌دهد که اغلب این پژوهش‌ها بر ساختار اجتماعی و تاریخی ترکمن‌ها تمرکز دارند و رویکرد‌هایی همچون انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومی، مورد توجه نبوده، در حالی‌که تاریخ و شیوه زیست کوچندگی موجبات تنوع قومی با ساختار‌های متنوع را فراهم کرده است.
او افزود: بر همین اساس در این مطالعه تلاش خواهد شد تا زیبایی‌شناسی بومی رنگ در خودتزیینی سنتی ترکمن مورد واکاوی قرار گیرد و از همین روی پرسش اصلی این است که مولفه‌های تاثیرگذار بر زیبایی‌شناسی بومی رنگ در خودتزیینی سنتی قوم تکه ترکمن روستای دویدوخ کدامند؟
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری میراث و گردشگری