وضعیت حقوق شهدای مسجدالحرام پس از 5 سال

به گزارش مشرق، حج تمتع 94 یکی از سخت‌ترین مناسک حج تمتع برای مسلمانان جهان به ویژه ایرانیان بود، چرا که در ابتدا سقوط جرثقیل در مسجدالحرام جمعه 20 شهریورماه 1394 (11 سپتامبر 2015) موجب شهادت جمعی از زائران خانه خدا شد که در این بین 11 نفر از شهدا ایرانی بودند. پس از آن نیز فاجعه منا رخ داد که هزاران مسلمان از جمله حدود 500 زائر ایرانی در این فاجعه به شهادت رسیدند.

*س_بیشتر بخوانید:_س* *س_آل سعود سایه جنگ را از سر ایران دور کرد_س* *س_خودکشی لس‌آنجلسی‌ها در «طنطوره»_س* *س_چرایی وقوع فاجعه منا؛ بسیاری از شهدا از تشنگی جان دادند و سعودی‌ها کاری نکردند_س*

با شهادت هزاران مسلمان در حج تمتع، سعودی‌ها بار دیگر عدم کفایت خود برای مدیریت و خادمین حرمین شریفین را نشان دادند. در همین رابطه مقام معظم رهبری نیز کوتاهی و بی‌کفایتی آل‌سعود در این حادثه را، اثبات مجدد بی‌لیاقتی این شجره خبیثه ملعونه در تصدی و اداره حرمین شریفین دانستند و فرمودند: «دو فاجعه بزرگ منا و مسجدالحرام، شیرینی حج را به تلخی تبدیل و مردم و خانواده‌های بسیاری را داغدار کرد».(دیدار خانواده‌های شهدای حج 94 با رهبر انقلاب / 17 شهریور 95)

قطع روابط سیاسی ایران و عربستان و گره‌های پرونده شهدای حج 94

با توجه به اینکه سعودی‌ها در قبال شهدای حج تمتع 94 مسؤولیتی قبول نکردند، روابط ایران و عربستان تیره و تار و پس از آن با صدور حکم اعدام «شیخ نمر» فقیه شیعه عربستانی هم‌زمان با 12 دی سال 1394 و تجمع و حمله معترضان ایرانی به کنسولگری عربستان در مشهد و تهران، روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان قطع شد و سعودی‌ها دستور خروج تمامی نیروهای دیپلماسی خود را از ایران دادند.

همین امر نیز روند پیگیری پرونده حقوق شهدای منا و مسجدالحرام را با فرازونشیب‌هایی همراه کرد، چرا که با قطع روابط سیاسی دو کشور امکان مذاکرات و بررسی پرونده‌ها و استیفای حقوق خانواده شهدا نبود.

با این وجود مسؤولان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری به عنوان متولیان برپایی مراسم باشکوه حج تمتع، برای احقاق حقوق خانواده‌های شهدا دست از تلاش برنداشتند، تا جایی که همان زمان حجت‌الاسلام سیدعلی قاضی‌عسکر، نماینده وقت ولی‌فقیه در امور حج و زیارت به برگزاری جلسات مختلف با سعودی‌ها هنگام برپایی حج تمتع برای پیگیری حقوق شهدای حج 94 اشاره کرد.

مذاکراتی که بی‌نتیجه بود

با وجود مذاکرات و برپایی جلسات مختلف، اما خانواده‌های شهدای حج 94 از بی‌نتیجه بودن مذاکرات همواره گلایه داشتند تا جایی که قاسمی فرزند شهید منا معتقد است که هیچ اقدامی برای احقاق حقوق خانواده شهدای منا صورت نگرفته است. همچنین همسر یکی از شهدای مسجدالحرام نیز از بی توجهی مسؤولان به خانواده شهدا و عدم پیگیری مناسب برای رسیدن به نتایج مطلوب توسط مسؤولان گلایه کرد.

بسته شدن یک ساله حج تمتع / پیگیری‌ها ادامه داشت

سال 94 که فاجعه منا رخ داد، حج تمتع نیز یک سال بسته شد و زائران ایرانی به عربستان اعزام نشدند. البته عربستان نیز برای پیش‌دستی کردن در این موضوع، از عدم صدور ویزا برای زائران ایرانی در حج 95 خبر داده بود. با این حال زائران ایرانی در سال 95 به حج تمتع مشرف نشدند تا اینکه با مذاکراتی که سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری با وزارت حج عربستان داشت، مقرر شد تا تفاهم‌نامه حج تمتع فارغ از روابط سیاسی ایران و عربستان، بین دو طرف به امضا برسد.

سعودی‌ها به مقصر بودن در حادثه جرثقیل اعتراف کردند

با وجود ارتباط غیرسیاسی دو کشور، پیگیری‌ها برای احقاق حقوق خانواده شهدا ادامه داشت. در آن زمان سعودی‌ها و متهمان اصلی پرونده شهدای مسجدالحرام در جلسات مختلف حادثه جرثقیل را قضا و قدر الهی می‌دانستند و سعی در تبرئه خود داشتند. اما بالاخره مذاکرات و جلسات مسؤولان کشورمان با سعودی‌ها نتیجه‌بخش و ثمره آن «قبول تقصیر در حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و پرداخت غرامت به خانواده‌ها توسط سعودی‌ها» بود.

به طوری که سعید اوحدی، رئیس وقت سازمان حج و زیارت در تیر سال 95 گفت: «در آخرین مذاکرات در عربستان، وزیر حج سعودی اعلام کرد غرامت شهدای ایرانی حادثه جرثقیل در مکه مکرمه تا قبل از برگزاری مناسک حج امسال به بازماندگان این شهدا پرداخت خواهد شد». پس از پایان حج تمتع سال 95 وعده سعودی‌ها محقق نشد و خبری هم از دیه خانواده شهدای مسجدالحرام نبود.

پرداخت دیده شهدای مسجدالحرام در 2 مرحله

سال 96 با وجود قطع روابط دیپلماتیک ایران و عربستان، حج تمتع با تفاهم‌نامه‌ای برقرار شد و در حین برپایی مناسک حج تمتع، مسؤولان کشورمان برای احقاق حقوق شهدای منا و مسجدالحرام جلساتی برگزار کردند. در آن زمان حجت الاسلام قاضی‌عسکر نماینده وقت ولی‌فقیه در امور حج و زیارت از پرداخت دیه شهدای مسجدالحرام در دو مرحله خبر داد و گفت: «توافق شده است شرکت بن لادن دیه شهدای مسجدالحرام را در 2 مرحله پرداخت کند».

پس از این خبر، خانواده‌های شهدای مسجدالحرام به تکاپو افتادند تا با پیگیری از سوی سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری بتوانند برای احقاق حقوق خود گامی بردارند. اما به دلیل نامشخص بودن نتایج مذاکرات دو طرف و عدم اطلاع‌رسانی مناسب، امکان پیگیری‌ها برای استیفای حقوق خانواده‌ها به صورت مناسب وجود نداشت و به گفته خانواده‌های شهدا، مسؤولان نیز رغبتی برای پیگیری حقوق شهدای حج 94 نشان نمی‌دادند.

عدم صدور چک شهدای ایرانی مسجدالحرام

با وجود اینکه عربستان از پرداخت غرامت شهدای مسجدالحرام خبر داده بود، اما چکی برای خانواده آن‌ها در ایران، صادر نشده بود و به نظر می‌رسید که برخی از شهدای دیگر کشورها موفق به دریافت غرامت شده‌اند. بر همین اساس، حمید محمدی، رئیس سابق سازمان حج و زیارت درباره دلایل پرداخت نشدن غرامت به شهدا و آسیب‌دیدگان حادثه مسجدالحرام گفت: «با توجه به اقدام عربستان برای پرداخت این غرامت به سایر کشورها، این پرسش مطرح شد که چرا پرداخت غرامت حادثه مسجدالحرام شامل حال شهدای ایرانی حادثه مذکور نشده است. بنابراین در دیدار با وزیر حج عربستان این مطالبه مطرح شد که گفتند چون سفارت عربستان در تهران فعال نیست، تا کنون اقدام نشده است که پیگیری‌های متعدد به این منجر شد که عربستان غرامت حادثه مسجدالحرام را از طرق دفتر نمایندگی خود در نیویورک پرداخت کند».

تحریم‌ها و نبود رابطه سیاسی ایران و عربستان مانع پرداخت غرامت شد 

بر همین اساس نگرانی‌ها به منظور نحوه دریافت غرامت شهدای مسجدالحرام بیشتر شد که به این منظور متولیان حج و زیارت و بعثه رهبری، وکیلی گرفتند تا این امر را قانونی پیگیری کند.

حجت‌الاسلام قاضی‌عسکر، نماینده سابق ولی‌فقیه در امور حج و زیارت پس از بازگشت از حج تمتع سال 97 از توافق با طرف سعودی به منظور ارسال اسامی شهدا و وراث حادثه مسجدالحرام خبر داد و گفت: «قرار شد وکیلی تعیین کنیم که غرامت از طریق او پرداخت شود. اگر اینها (سعودی‌ها) بخواهند مبلغ را در آمریکا به ما بدهند، به احتمال قوی باز این مبلغ آنجا بلوکه خواهد شد و شاید با توجه به موضوع تحریم نتوانیم آن را منتقل کنیم. پیشنهاد ما این بود که این مبلغ را به کشور ثالثی که با ما ارتباط بهتری دارد، بدهند تا بتوانیم مسأله خانواده شهدا را یکی پس از دیگری حل کنیم».

وی همچنین از تخصیص اعتباری برای پیگیری غرامت شهدای مسجدالحرام خبر داد و افزود: «با وجود اینکه بودجه‌ای برای این کار در اختیار نداشتیم و وزارت خارجه هم اظهار می‌کرد بودجه‌ای ندارد، در هماهنگی با دادستانی کل کشور، وکیلی را در عربستان انتخاب کردیم که حدود صد هزار ریال سعودی به صورت تنخواه فعلا از بودجه سازمان حج و زیارت به آنها داده شده است تا آنها این مسأله را در درون عربستان پیگیری کنند».

با تلاش‌های مسؤولان، بالاخره سه سال و سه ماه پس از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و شهادت شماری از ایرانیان در این حادثه دردناک، دولت عربستان دی‌ماه سال گذشته چک غرامت قربانیان ایرانی این حادثه را صادر کرد. این امر در حالی اتفاق افتاد که وزارت امور خارجه از قبول مسؤولیت در این باره شانه خالی کرده بود و با توجه به عدم ارتباط دیپلماتیک دو کشور، امکان پیگیری حقوق شهدای مسجدالحرام را نداشت.

تحویل چک‌های شهدای ایرانی مسجدالحرام به دفتر نمایندگی عربستان در سازمان ملل

همان زمان یعنی دی‌ماه سال 97 علیرضا رشیدیان، رئیس حج و زیارت با بیان اینکه چک پرداخت غرامت به بازماندگان شهدای مسجدالحرام، به دفتر نمایندگی عربستان در سازمان ملل تحویل داده شده است، گفت: «این چک به زودی پس از انجام مراحل خاص خود، برای پرداخت به بازماندگان خانواده این شهدا به ایران تحویل داده خواهد شد».

پس از آن خانواده شهدای مسجدالحرام منتظر بودند تا با اعلامی از سوی مسؤولان چک غرامت یا همان دیه شهدای مسجدالحرام را دریافت کنند و وزارت امور خارجه آن‌ها را برای دریافت این چک‌ها فراخواند.

چک‌هایی که در ماه‌های پایانی به خانواده شهدا تحویل داده شد

این انتظار بیش از 10 ماه به طول انجامید، تا اینکه اواخر آبان‌ماه سال گذشته اخباری مبنی بر دریافت چک غرامت شهدای مسجدالحرام شنیده شد و اواسط آذرماه خانواده شهدای مسجدالحرام از سوی سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری فراخوانده شدند تا این چک‌ها را دریافت کنند. چک‌هایی که 24 جولای 2019 (2 مرداد 98) با مبلغی به دلار آمریکایی! نه دینار یا ریال صادر شده و زمان وصول آن‌ها نیز 6 ماه بود.

همچنین خانواده شهدای مسجدالحرام نیز باید تا 6 ماه این مبلغ را وصول می‌کردند، اما از زمانی که خانواده شهدای مسجدالحرام این چک را دریافت کردند تا پایان مهلت وصول آن، کمتر از دو ماه فرصت باقی مانده بود.

نوش دارو پس از مرگ سهراب!/ پیگیری صدور ویزای عربستان پس از پایان مهلت پرداخت غرامت

پس از دریافت چک‌ها توسط خانواده‌های شهدای مسجدالحرام، وزارت امور خارجه از قبول مسؤولیت در قبال آن خودداری کرد و سازمان حج و زیارت نیز در آخرین روز مهلت وصول چک، از درخواست برای صدور ویزای عربستان برای خانواده شهدای مسجدالحرام به منظور پیگیری غرامت آن‌ها و دریافت حق دیه خبر داد.

با اتمام مهلت وصول آن، خانواده شهدای مسجدالحرام که سال‌ها در انتظار پرداخت غرامت سعودی‌ها بودند، امکان دریافت این مبلغ را ندارند و وزارت امور خارجه نیز مسؤولتی در این باره تقبل نمی‌کند. برخی از خانواده شهدای مسجدالحرام نیز با دیدن این بی‌توجهی‌ها، با وجود سفر به برخی از کشورهای همسایه برای وصول چک، به نتایج قابل قبولی نرسیدند و همچنان در بلاتکلیفی به سر می‌برند.

این امر در حالی است که با تعطیلی حج تمتع امسال، امید خانواده شهدای مسجدالحرام برای مذاکره با سعودی‌ها در ایام حج ناامید شد، چرا که دیگر فرصتی برای مذاکره با طرف سعودی به منظور ارائه راهکاری برای وصول چک دیه شهدای مسجدالحرام وجود ندارد.

البته علیرضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت در نشست خبری حج تمتع امسال با اشاره به برنامه‌ریزی برای وصول چک دیه شهدای مسجدالحرام، گفت: ما قرار است با سفیر سوئیس در ایران جلساتی به منظور وصول چک‌های خانواده شهدای مسجدالحرام داشته باشیم تا با توجه به نبود رابطه سیاسی بین ایران و عربستان، از طریق آنها این امر پیگیری شود.

هیچ سازمان و نهادی پاسخگوی ما نیست 

اکنون به نظر می‌رسد که با وجود گذشت 5 سال از فاجعه جرثقیل، مذاکرات ایران با طرف سعودی هنوز بی‌نتیجه مانده است. به طوری که مهدی مجلسی، یکی از خانواده‌های شهدای مسجدالحرام با اشاره به تلاش خانواده‌ها برای احقاق حقوق شهدای مسجدالحرام، گفت: متأسفانه هیچ سازمان و نهادی پاسخگوی ما نیست و حتی سفارت سوئیس نیز معتقد است که حافظ منافع آمریکا است نه عربستان. به همین دلیل پیگیری چک‌های خانواده‌ها را دنبال نمی‌کند.

فرشته روح‌افزا، همسر دانشمند شهید احمد حاتمی که به گفته سعودی‌ها در حادثه جرثقیل به شهادت رسیده است، گفت: بسیاری از خانواده‌ها پس از دریافت چک، به کشورهای اطراف سفر کردند، اما به دلیل عدم اقامت یا حساب در سایر کشوها امکان وصول آن نبود. البته جدای از اینها، امکان ورود این مبلغ ارز به کشور وجود ندارد.

هیچ اقدام عملی برای پیگیری حقوق شهدای مسجدالحرام نشده است

وی با بیان اینکه مسؤولان پس از گذشت 5 سال از فاجعه سقوط جرثقیل همچنان از پیگیری حقوق شهدا امتناع می‌کنند، افزود: در جلسات مختلف ما می‌شنویم که همه پیگیر هستند، اما هیچ اقدام عملی برای آن صورت نمی‌گیرد و تمامی اقدامات در حرف‌ها خلاصه می‌شود.

یکی دیگر از مشکلاتی که برای خانواده شهدای مسجدالحرام برای وصول چک ها وجود داشت، این بود که چک‌ها از سی تی بانک آمریکا صادر شده بود که در این رابطه نیز همسر شهید مسجدالحرام گفت: برای ما جای سؤال است که چرا باید این چک‌ها در آنجا صادر شود. و اینکه چرا وزارت امور خارجه این چک‌ها را دریافت کرده بدون اینکه نحوه وصول آن را بررسی کند.

عربستان پس از اعتراض‌های ایران برای دریافت غرامت شهدای مسجدالحرام، چک‌هایی به وزارت خارجه تحویل داده است و سازمان حج و زیارت نیز نیمه دوم سال گذشته این چک‌ها را در جلسه‌ای به خانواده‌ها تحویل داد که با توجه به عدم روابط بین‌المللی، خانواده‌ها همچنان امکان وصول این چک‌ها را ندارند.

منبع: فارس