پایگاه داده ملی نشانی ایران به 55 میلیون رکورد مکان‌محور رسید

اجتماعی

به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، رویداد فناوری فضایی در خدمت توسعه پایدار با حضور رئیس سازمان فضایی ایران و جمعی از دستگاه‌های بهره‌بردار از خدمات فضایی در پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار شد.

در این مراسم، کاوه دولتی، معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست گفت: در خصوص پروژه جی نف بسیاری از عزیزان حاضر در جلسه ممکن است با آن برخورد کرده یا از آن استفاده کرده باشند. به همین جهت توضیح مختصری ارائه می‌دهم. این پروژه نخستین‌بار در اواخر دهه 90 میلادی در کشور استرالیا آغاز شد و به‌صورت یک پایگاه ملی مکان‌محور بر اساس آدرس استاندارد شکل گرفت. این طرح در سال 2000 میلادی در استرالیا به‌طور رسمی آغاز شد و فرایند اجرای آن زمان‌بر بود، زیرا در آن دوران نسبت به امروز فناوری‌های ماهواره‌ای و نقشه‌برداری دقت بالایی نداشتند. بااین‌حال این پروژه در استرالیا با گذر زمان تکمیل شد و اکنون به‌صورت کامل مورد استفاده قرار گرفته است.

وی گفت: از جمله افرادی که در این طرح نقش مؤثری داشتند، دکتر رجایی‌فرد است که هم‌اکنون در دانشگاه ملبورن حضور دارد و به عنوان مدیران پروژه در استرالیا فعالیت می‌کند. وی به‌عنوان مشاور با پروژه ملی ما در ایران نیز همکاری دارد تا این طرح در مسیر مناسبی پیش رود. نظام ملی نشانی در استرالیا در گذر سال‌ها با تغییرات متعددی مواجه شده و امروز در اختیار یک شرکت خصولتی است که سهام‌داران آن دولت و بخش خصوصی هستند. هدف از این مدل اداره، امکان به‌روزرسانی مداوم پایگاه داده و نگهداشت آن است؛ زیرا همواره مشکل اصلی پروژه‌های مشابه این است که داده‌ها پس از تولید خیلی زود قدیمی می‌شوند و باید دائماً به‌روز شوند. در استرالیا این فرآیند از طریق یک شرکت هلدینگ انجام می‌شود تا چرخه به‌روزرسانی کدها، آدرس‌ها و لایه‌های مکانی مرتبط پایدار بماند.

دولتی افزود: معادل این فرایند در کشورهای دیگر نیز شکل گرفته است. برای مثال در سرویس پستی رویال‌میل انگلستان، پست ایتالیا و پست سوئیس پروژه‌های مشابهی اجرا شده و همگی آن‌ها از پایگاه داده مکانی متمرکز و استاندارد بهره می‌برند؛ پایگاهی که به‌شکل هم‌زمان به بخش‌های ملی و خصوصی سرویس می‌دهد و مبتنی بر کد و مکان‌محوری است.

وی گفت: در ایران نیز در این زمینه با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده‌ایم. به عنوان نمونه، شاید ظاهر قبوض خدماتی مانند برق، آب و گاز قدیمی به نظر برسد، اما همین قبوض امروز در پایگاه داده‌های مرتبط در حال تحول هستند. در واقع اطلاعات موجود در قبوض چاپی حذف شده و در پایگاه داده وزارت نفت و شرکت ملی گاز ثبت و در حال یکپارچه‌سازی است، هرچند همچنان در بسیاری از موارد آدرس‌ها، مسیرها و کدهای پستی نادرست یا متفاوت وجود دارد.

وی افزود: یکی از گام‌های اساسی برای رفع این چالش‌ها در سال 1394 برداشته شد؛ در آن زمان معماری کلان پایگاه داده کشور طراحی شد تا داده‌های دستگاه‌های اجرایی به‌صورت متمرکز و استاندارد سامان‌دهی شوند. بر اساس این طرح، ترکیب و ارتباط میان پایگاه‌های داده در نهادهای مختلف می‌تواند آثار گسترده‌ای در مدیریت ملی داشته باشد؛ از جمله در سرشماری، نظام مالیاتی، شفافیت مالی و سایر حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی.

دولتی گفت: از آن زمان تاکنون کار ایجاد پایگاه‌های داده متعدد آغاز شده و 27 پایگاه داده مشهور ملی از جمله پایگاه داده کد ملی و شناسنامه شکل گرفته‌اند. اجرای این پروژه با امضای ریاست محترم جمهوری وقت و وزیر وقت آغاز شد و تاکنون ادامه یافته است. زمان‌بر بودن آن نیز ناشی از پیچیدگی لایه‌های اطلاعاتی و تنوع داده‌های مورد نیاز برای هم‌پوشانی میان بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، هواشناسی و سایر حوزه‌ها بوده است.

معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست درباره وضعیت فعلی پروژه ملی نشانی هوشمند مبتنی بر داده‌های مکانی گفت: همکاری دستگاه‌های مختلف در برخی مقاطع به‌درستی انجام نشده و این یکی از عوامل کندی اجرای پروژه بوده است. همین روز شنبه با حضور مقام عالی وزارت جلسه‌ای در بالاترین سطح برگزار شد تا روند اجرای یکپارچه این پروژه با جدیت پیگیری شود.

وی گفت: از سال 1376 موضوع پست و سامان‌دهی نشانی‌ها آغاز شد، اما مباحث مرتبط با پایگاه داده، قوانین و مقررات آن در سال‌های بعد ادامه یافت و اکنون تا برنامه هفتم توسعه رسیده است. بهره‌برداری از این پروژه در کشور استرالیا به‌صورت کامل انجام شده و الگویی برای ما محسوب می‌شود. در ایران نیز هم‌اکنون بیش از 55 میلیون رکورد در پایگاه داده ملی نشانی وجود دارد که شامل تمام اماکن کشور اعم از عرصه‌های زمین خالی، اماکن مسکونی، تجاری، اداری و سایر املاک است. فعلاً تنها اماکن کشاورزی در حال تکمیل هستند.

دولتی افزود: این 55 میلیون رکورد به‌صورت مکان‌محور در حال استانداردسازی است و به هر یک از آن‌ها آدرس استاندارد اختصاص می‌یابد. این داده‌ها قابلیت اتصال به پایگاه‌های داده ملی دیگر را نیز دارند. اگر وارد سایت جی‌نف شوید، لایه عرصه یا پارسل را مشاهده می‌کنید که برای هر یک از آن‌ها پس از تهیه، آدرس استاندارد تعیین می‌شود.

وی گفت: لایه‌های اطلاعاتی این سامانه از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شود؛ بخشی از تقسیمات کشوری وزارت کشور از جمله محلات، معابر و پلاک‌ها، بخشی از داده‌های شهرداری‌ها نظیر نام معبر و محله، و بخشی نیز از داده‌های طبقه و شماره واحدها که به آن‌ها کد پستی و مختصات مکان‌محور اختصاص داده می‌شود. همه این داده‌ها به‌صورت یکتا (یونیک) با آدرس استاندارد ترکیب می‌شوند و مبنای تخصیص کد پستی قرار می‌گیرند.

دولتی توضیح داد: یکی از علت‌های طولانی شدن اجرای پروژه، ضرورت تکمیل لایه‌های اطلاعاتی مختلف است. برای مثال، باید مرز محلات به‌صورت هندسی مشخص شود تا معلوم گردد هر محله دقیقاً تا کجا ادامه دارد و نام جدید آن بر اساس همان لایه به‌روز شود. لایه پارسل، لایه بلوک شهری برای ارتباط با مرکز، لایه معابر یا شبکه راه‌ها و نیز لایه گشت که شرکت ملی پست آن را تأمین می‌کند، از جمله این داده‌هاست.

وی گفت: بخش عمده داده‌های مربوط به لایه پارسل از سازمان ثبت اسناد و بنیاد مسکن تأمین می‌شود، اما در بسیاری از مناطق چنین لایه‌ای وجود ندارد. برای همین منظور، با همکاری سازمان فضایی ایران، سازمان نقشه‌برداری نیروهای مسلح و شورای عالی ارتش، پروژه‌ای تعریف شد تا لایه جدید با استفاده از تصاویر ماهواره خیام ایجاد شود. تصاویر به‌دست‌آمده از این ماهواره با تکنیک سوپر رزولوشن پردازش می‌شوند تا نقشه‌ها با دقت بالا تهیه گردد. بر این اساس کروکی هر زمین یا ملک ترسیم می‌شود؛ سپس این ترسیم با اطلاعات میدانی روی زمین تکمیل و نهایی خواهد شد.

معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست افزود: پس از ترسیم حدود پارسل‌ها، لایه معابر به آن‌ها متصل شده و داده‌ها یکپارچه می‌شود. در مرحله بعد، به هر پارسل کد پستی و نشانی استاندارد اختصاص می‌یابد. برای هر قطعه، یک نقطه مرکزی به‌عنوان نماینده (سنت پوینت) تعیین می‌شود که به کد پستی و مختصات جغرافیایی متصل است. در حال حاضر مرحله تعیین نقطه دقیق ورودی ساختمان‌ها نیز در دست اجراست؛ زیرا پارسل معمولاً درب ورودی ملک را مشخص نمی‌کند، در حالی که در مواردی مانند عملیات امداد و نجات آتش‌نشانی، موقعیت دقیق درب ورودی اهمیت حیاتی دارد.

دولتی ادامه داد: بر اساس این طرح، در نمای نهایی سامانه، هر پارسل دارای آدرس استاندارد و جیوکد مستقل است. چنانچه ملکی فاقد آدرس استاندارد باشد، یک کد موقت موسوم به ریدی به آن اختصاص داده می‌شود. به این معنا که اگر روی هر پارسل در سامانه کلیک کنید، کد پستی، جیوکد و آدرس استاندارد آن نمایش داده می‌شود و در صورتی که روی نقطه‌ای خالی یا بیابانی کلیک شود، یک کد زمین‌محور بر اساس رزولوشن مکانی تصویر به آن اختصاص می‌یابد.

معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست درباره روند تکمیل پروژه ملی آدرس‌دهی استاندارد و نقش داده‌های فضایی گفت: پس از آماده‌سازی لایه‌های اطلاعاتی، بر اساس آن‌ها نقشه راه پروژه تدوین شده است. در قالب این نقشه راه، دو گزارش تحلیلی به‌صورت ماهانه برای آقای دکتر پزشکیان و آقای دکتر هاشمی ارسال می‌شود تا روند پیشرفت طرح و میزان بهره‌برداری از داده‌ها به‌صورت منظم رصد شود.

وی گفت: با توجه به محدودیت زمانی و ضرورت پیشرفت سریع، ما به‌صورت مستمر آمارهای اجرایی را پایش می‌کنیم. بر اساس همین داده‌ها، میزان پیشرفت پروژه در شهرها و استان‌های مختلف مشخص است و درصد تأمین نقشه‌ها و استانداردسازی آدرس‌ها به‌صورت استانی و تفکیکی ثبت می‌شود.

معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست افزود: این داده‌ها برای شرکت ملی پست نیز به عنوان یک ابزار عملیاتی اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا امکان کنترل دقیق محدوده‌های پستی و مراجعات میدانی را فراهم می‌کنند. به عنوان نمونه، در سیل سال 1398 توانستیم با استفاده از همین داده‌ها به فرایند امدادرسانی کمک کنیم. این همکاری بر اساس تطبیق کدهای پستی با اطلاعات کد ملی انجام شد و باعث شد تیم‌های امداد موقعیت خانوارها را سریع‌تر شناسایی کنند. همچنین در دوران شیوع ویروس کرونا، از طریق این سامانه، مناطق آلوده و محل تمرکز ابتلا در شهرها، به‌ویژه تهران، شناسایی شد و داده‌ها به نهادهای ذی‌ربط برای کنترل هوشمند همه‌گیری ارائه گردید.

دولتی گفت: برای تکمیل کامل پروژه، اکنون عمده تمرکز بر به‌روزرسانی لایه پارسل است. نقشه‌های اولیه تهیه شده اما این لایه باید به صورت پویا و مداوم با همکاری شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و دستگاه‌های محلی به‌روزرسانی شود تا تغییرات زمین و ساخت‌وسازها در سامانه ثبت گردد. این فرایند نیازمند تعریف یک چرخه عمر پایدار برای داده‌هاست تا امکان اصلاح و جایگزینی اطلاعات فرسوده فراهم شود.

وی تأکید کرد: علاوه بر لایه‌های شهری، لایه‌های پارسل روستایی، معابر جاده‌ای و داده‌های مربوط به تدقیق تقسیمات مکانی از سطح استان تا محله نیز باید بدون خطا تکمیل شود. در همکاری با وزارت کشور، این موضوع به طور جدی در حال پیگیری است تا مرزهای هندسی شهر و روستا به‌درستی ترسیم و اجرا شود، زیرا گاه در اجرای میدانی مشاهده می‌شود که مرزهای ترسیمی دقیقاً از میان یک منطقه مسکونی یا روستایی رد می‌شوند و این باعث خطا در تخصیص داده‌ها می‌شود.

معاون توسعه فناوری اطلاعات، امنیت شبکه و هوشمندسازی شرکت ملی پست گفت: مرحله بعدی پروژه، تخصیص کد پستی به اراضی کشاورزی و مناطق عشایری است تا هیچ بخش از کشور بدون نشانی استاندارد باقی نماند. در این بخش نیز لازم است داده‌ها با سایر لایه‌های اطلاعاتی مرتبط هماهنگ شود تا انسجام و دقت سامانه حفظ گردد.