پروژه سامانه رصد هوشمند فضای مجازی در دستور کار سازمان بورس

به گفته کارشناسان بورس با صعودی شدن روند شاخص های بازار سرمایه فعالیت برخی از کانال های غیر مجاز در فضای مجازی در زمینه سیگنال دهی و به اصطلاح مشاوره نیز افزایش یافته است؛ موضوعی که آقای امیر مهدی صبایی مدیر نظارت بر بورس‌ها در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان ضمن ارائه نکاتی در مورد آن به سوالاتی هم در خصوص فعالیت برخی از این کانال‌ها در فضای مجازی، رصد و برخورد با آن‌ها پاسخ داد.

سوال: با توجه به روند صعودی بازار سرمایه فعالیت برخی از کانال‌ها در فضای مجازی بیشتر شده است، چیزی که آقای عشقی رئیس سازمان بورس هم به آن اشاره کردند. در این زمینه آیا سازمان بورس بر فضای مجازی رصدی دارد؟

صبایی: با عنایت به گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی و پیام رسان فضای مجازی در بین فعالان بازار سرمایه و تاثیرگذاری غیرقابل انکار رویداد‌های فضای مجازی در این بازار، هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل گروه پایش فضای مجازی ذیل اداره دیده بان سلامت بازار سرمایه را در سال 1400 مصوب کرد.

پس از تشکیل گروه مذکور با عنایت به وظیفه اصلی اداره دیده بان سلامت بازار سرمایه در زمینه استفاده از توان نظارت مردمی از طریق دریافت گزارش‌های ناهنجاری و پیگیری آن ها، فاز توسعه سامانه دریافت گزارش های ناهنجاری (دیده بان) به آدرس dideban.seo.ir با هدف افزودن قابلیت دریافت گزارش‌های ناهنجاری در حوزه فضای مجازی در سال 1400 به بهره برداری رسید. بر این اساس گزارش های ناهنجاری فضای مجازی در حال حاضر از طریق سامانه مذکور در حال دریافت است. همه گزارش های دریافتی در این حوزه توسط کارشناسان مربوطه مورد بررسی تخصصی قرار گرفته و در صورت احراز تخلف یا جرم به مراجع رسیدگی ذی صلاح ارسال می گردد.

در این زمینه در سال 1401 پس از بررسی کلیه گزارش های دریافتی، در مجموع 22 پرونده منجر به تخلف یا جرم به مراجع ذی صلاح جهت رسیدگی ارسال شده است.

گزارشگران ناهنجاری ها در همه حوزه‌های مربوطه و علی الخصوص حوزه فضای مجازی در صورتی که گزارش آن‌ها مستند بوده و منجر به تشکیل پرونده تخلف یا جرم گردد، می توانند پس از صدور آرای قطعی انضباطی یا کیفری مربوطه از پاداش متناسب با مبلغ جرایم مطابق مقررات مربوطه برخوردار شوند. گزارشگران متقاضی دریافت پاداش مطابق مقررات مربوطه باید در زمان ارسال گزارش اطلاعات هویتی خود را تکمیل نمایند که این اطلاعات هویتی در نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و مراجع رسیدگی مربوطه محرمانه خواهد بود.

همچنین گروه پایش فضای مجازی به منظور آگاهی از چالش های بازار سرمایه از دید فعالان این بازار در حوزه فضای مجازی، رصد مستمر فضای مجازی مرتبط با بازار سرمایه را در دستور کار خود قرار داده است. در این زمینه وقایع با اهمیت و چالش‌های مربوطه توسط کارشناسان رصد شده و اقدام متناسب و به لحظه در مواجهه با آن اتخاذ می گردد.

سوال: رصد‌ها به چه شکل انجام می‌گیرد؟

صبایی: به طور کلی رصد‌ها به دو شکل انجام می شود.

الف) به منظور کشف برخی از تخلفات و آگاهی از چالش های بازار سرمایه از دید فعالان این بازار، رصد مستمر فضای مجازی مرتبط با بازار سرمایه در دستور کار قرار گرفته است. در این زمینه وقایع با اهمیت و چالش های مربوطه توسط کارشناسان رصد شده و تدابیر متناسب و به لحظه در مواجهه با چالش ها اتخاذ می‌گردد. همچنین تخلفات با اهمیت در این حوزه نیز رصد گردیده و پس از مستندسازی و شناسایی هویت متخلفان به مراجع رسیدگی ارسال می‌شود.

ب) همچنین با توجه به ماهیت فضای مجازی که عمدتا افراد بدون اعلام هویت واقعی خود یا به صورت ناشناس فعالیت می کنند و با عنایت به گستردگی فضای مجازی، امکان کشف همه ناهنجاری ها از طریق روش‌های سنتی رصد فضای مجازی وجود ندارد. در این زمینه استفاده از راهکار‌های هوش مصنوعی ضروری خواهد بود. در این باره نیز این سازمان پروژه سامانه رصد هوشمند فضای مجازی را پس از برگزاری جلسات کارشناسی متعدد و شناسایی نیاز‌های نظارتی در این حوزه در دستور کار قرار داده است که این پروژه در 3 فاز اصلی تعریف شده در حال طراحی و توسعه است و بخشی از قابلیت های نظارتی مورد انتظار توسط پیمانکار پروژه آماده سازی شده و در حال بهره برداری است.

پیش بینی می‌شود کامل تر شدن تدریجی قابلیت های سامانه مذکور با استفاده از هوش مصنوعی و با لحاظ پیچیدگی های فنی توسعه سامانه، منجر به عملکرد موثرتر نهاد‌های نظارتی بازار سرمایه شود.

سوال: برخورد با متخلفان در حوزه فضای مجازی کانال‌ها و سیگنال فروشان صورت می‌گیرد؟ و این برخورد چگونه است؟

صبایی: مطابق قوانین و مقررات بازار سرمایه، تصدی به فعالیت مشاوره سرمایه گذاری [شامل الف) توصیه به خرید، فروش یا نگه‌داری اوراق بهادار؛ ب) اظهارنظر راجع به روند قیمت یا عرضه و تقاضای اوراق بهادار در آینده و ج) اظهارنظر راجع به ارزش (قیمت) اوراق بهادار] به موجب بند 1 ماده 49 قانون بازار اوراق بهادار، مستلزم اخذ مجوز فعالیت از سازمان است و سازمان اشخاصی را که بدون دریافت مجوز لازم، مبادرت به این فعالیت نمایند، به موجب ماده 52 قانون بازار اوراق بهادار تحت پیگرد قانونی قرار می دهد.

با عنایت به اینکه این تخلف عمدتا از طریق فضای مجازی انجام می گیرد در سامانه دریافت گزارش های ناهنجاری (دیده‌بان سلامت بازار سرمایه) قسمتی برای دریافت گزارش در همین موضوع اختصاص داده شده است و گزارش‌های دریافتی پس از بررسی دقیق کارشناسی در صورت احراز تخلف یا جرم به مراجع رسیدگی مربوطه ارسال می گردد و متخلف یا مجرم به مجازات تعیین شده در قوانین و مقررات مربوطه محکوم خواهد شد.

سوال: در چند وقت اخیر که فضا مطلوب‌تر شده چه میزان شناسایی و رصد و برخورد صورت گرفته است؟

صبایی: رصد فضای مجازی و پیگیری تخلفات در این حوزه طبق وظایف تعریف شده به شکل مستمر در حال انجام بوده و مراتب احراز تخلف یا جرم به مراجع رسیدگی اعلام می‌گردد. در این زمینه معمولا با توجه به رشد بازار و احتمال کمتر شدن ضرر و زیان سرمایه گذارانی که به کانال های تلگرامی اعتماد می کنند، میزان دریافت گزارش‌های ناهنجاری در این حوزه کاهش می‌یابد لکن رصد و پیگیری حقوقی کانال‌های متخلف در فضای مجازی همیشگی بوده و این موضوع منوط به مطلوب‌تر شدن یا نشدن فضا نیست.

سوال: در نهایت توصیه شما به افراد تازه وارد به بازار سرمایه و افرادی که قصد ورود به بازار سرمایه را دارند نسبت به فضای مجازی چیست؟

صبایی: پیرو رشد اخیر بازار سرمایه، میزان فعالیت سودجویان در کانال های تلگرامی افزایش داشته است و برخی از سرمایه گذاران با عدم توجه کافی به مخاطرات اعتماد به این کانال های تلگرامی، سرمایه خود را در اختیار آن ها می‌گذارند یا بر اساس توصیه های آن ها اقدام به خرید و فروش سهام می‌نمایند که ممکن است در ابتدا نتایج رضایت بخشی برای ایشان داشته باشد ولیکن تجربه سال های گذشته نشان می دهد این افراد به دنبال منفعت شخصی خود هستند یا به منظور تامین منفعت گروهی دیگر، توصیه به معامله اوراق بهادار پرریسک می کنند و با سوء استفاده از اعتماد سرمایه گذاران موجب ضرر و زیان قابل توجه آن‌ها خواهند شد.

بنابراین ضروری است حتی المقدور سرمایه گذارانی که آشنایی کمتری با فضای کاملا حرفه‌ای بازار سرمایه دارند از سرمایه گذاری مستقیم و با استفاده از بستر‌های برخط پرهیز نموده و به سرمایه گذاری غیر مستقیم از طریق نهاد‌های مالی دارای مجوز از جمله شرکت‌های سبدگردانی، صندوق‌های سهامی و شرکت‌های مشاوره سرمایه گذاری پرداخته و از این طریق از مزایای سرمایه گذاری علمی و حرفه ای از جمله مدیریت ریسک ناشی از تغییر قیمت اوراق بهادار برخوردار شوند.