پزشک هست؛ اما کم است، بعضی ها هم اصلا طبابت نمی‌کنند!
با وجودی که موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی مطابق با نقشه جامع علمی کشور این روزها در شورای عالی انقلاب فرهنگی دنبال می‌شود، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد از پزشکان موجود هم درست و به‌جا استفاده نمی‌شود.
جلسه 851 شورای عالی انقلاب فرهنگی رنگ و بوی پزشکی و سلامت داشت، در این جلسه (23 آذر) که به ریاست ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور و تنی چند از سران عضو این شورا برگزار شد موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی در کنکور سراسری به تصویب رسید.
افزایش ظرفیت پزشکی مطابق نقشه جامع علمی کشور
سعید رضا عاملی، دبیر شورای انقلاب فرهنگی در حاشیه این جلسه درباره این گفت که ماده واحده‌ای در ستاد نقشه جامع علمی کشور درباره افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی و نیز افزایش متخصصان پزشکی به تصویب رسیده بود که در زمینه ابعاد مختلف موضوع مخالفان و موافقان صحبت کردند. وجه اشتراک هر دو گروه نسبت به مصوبه این است که ما با کمبود پزشک عمومی و نیز با کمبود پزشک متخصص در سطح گسترده‌تری مواجه هستیم و همچنین توزیع پزشک در کشور عادلانه نیست.
براساس نقشه جامع علمی کشور قرار است پزشک عمومی برای هر 10 هزار نفر جمعیت، 12 پزشک و در شهر تهران این نسبت 35 و نیم باشد. در شهرهای دیگر با دانشکده پزشکی هم قرار است این آمار 15 باشد و نیز در 50 درصد شهرهای دیگر کشور نسبت پزشک به جمعیت ده هزار نفر، 3.8 برسد. درحالی که به گفته عاملی تا 30 سال آینده یک پنجم جمعیت ایران در محدوده سنین پیری قرار می‌گیرند. او تاکید کرد در جلسه مذکور مصوبه کلیات مصوبه افزایش پزشکی به تصویب رسید که یک ماده واحده‌ای لحاظ شده بود و تبصره‌ای در این ماده واحده پیش بینی شده است که براساس این تبصره وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف شد نسبت به تدوین الزامات و ضوابط اجرایی افزایش پزشک با رویکرد عدالت و آمایش سرزمینی اقدام نموده و طرح خود را مبتنی بر توزیع متوازن ظرفیت پزشکی با اولویت مناطق محروم از طریق ابزارهای انگیزیشی و تعهدی، توسعه آموزش پزشکی در مراکز آموزش عالی علوم پزشکی، توسعه کیفی آموزش پزشکی، استقرار کامل نظام ارجاع و پزشک خانواده و نیز توسعه جامع نیروی انسانی حوزه سلامت بویژه مراقبین سلامت، بهورزان، ماماها و پرستاران، تهیه و ظرفت مدت 2 ماه جهت تصویب به ستاد راهبری نقشه جمع علمی کشور ارائه دهد.
آن‌طور که عاملی گفته سالانه باید 3000 پزشک عمومی افزایش یابد و این عدد به مدت 5 سال ادامه داشته باشد و اگر براساس این روند هر سال 3000 داوطلب جدید پزشکی، جذب کنیم بعد از 11 سال به نسبت مناسبی یعنی 22 پزشک عمومی نسبت به 10 هزار جمعیت می‌رسیم و همچنین پزشک متخصص را 1500 نفر سالیانه افزایش خواهیم داشت.
30 هزار پزشک که در چرخه درمان نیستند!
موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی در دانشگاه‌ها این روزها در حالی به عنوان یک مصوبه از شورای عالی انقلاب فرهنگی بیرون آمده است که از سید محمد پاک‌مهر، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی دیروز اظهارات مهمی درباره پزشکانی که در حیطه پزشکی شاغل نیستند، منتشر شد.
وی ضمن بیان اینکه یکی از مشکلات اساسی در کشور توزیع ناعادلانه پزشک در بین استان‌ها است، از این گفته است که 55 درصد پزشکان متخصص و اطباء در مراکز استان‌ها مستقر هستند و متاسفانه استان‌های محروم نظیر خراسان‌شمالی، سیستان و بلوچستان، چهار محال و بختیاری و ایلام با کمبود پزشک مواجه هستند.
وی با اعلام این که در حال حاضر 30 هزار پزشک در کشور در چرخه درمانی فعالیت ندارند، گفته است: طی 20 ماه گذشته 2550 نفر از پزشکان متخصص کشور برای دریافت گواهی فنی و مجرب به منظور مهاجرت به خارج از کشور به وزارتخانه مراجعه نمودند.
این نماینده مجلس اشاره‌ای هم به ارقام تحصیل دانشجویان پزشکی در هر سال کرده و گفته است: برای تربیت دانشجوی پزشکی و نیروی انسانی متخصص این رشته به طور میانگین سالانه برای هر فرد 200 تا 400 میلیون تومان هزینه می‌شود که باید در زمینه حفظ نیروی انسانی نخبه پزشکی تلاش ویژه داشته باشیم.
برای نگهداشت سرمایه‌ها فکر شود...
ماحصل صحبت‌های این نماینده مجلس در این خلاصه می‌شود که باید برای نگهداشت سرمایه‌های کشور و پزشکان کاری انجام شود. نکاتی که وی گفته است وقتی با آمارهای سرانه پزشک در ایران مقایسه می‌شود حساسیت خود را بیشتر نشان می‌دهد. به هر حال سرانه پزشک در ایران در حال حاضر برای هر 10 هزار نفر طبق گزارش‌های رسانه‌ها در محدوده 11.7 نفر است که عدد مطلوبی نیست درحالی که براساس آمار سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) در سال 2018 کشور استرالیا به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت خود 52.4 پزشک داشته است. 9 کشور برتر جهان در این بخش نیز کمتر از 40 پزشک به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت خود نداشته‌اند.
فاصله محسوس ایران و خارج
این فاصله محسوس ایران با کشورهای پیشرفته جهانی در سرانه پزشک متاسفانه از سوی مدیران نظام سلامت کشور طی این سال‌ها چندان مورد توجه نبوده و حتی در مواردی با توجیه و انکار وضعیت نامطلوب همراه شده است.
در این خصوص داریوش چیوایی، کارشناس مسائل حوزه سلامت معتقد است آمارهایی که از سوی آموزش وزارت بهداشت درباره سرانه پزشک مطرح می‌شود دارای ابهام هستند و در اینباره به خبرنگار الف گفت: سرانه پزشک در ایران به ازای هر 10 هزار نفر از سوی دکتر باقری فرد 17.1 اعلام شده است. اعلام این عدد می‌تواند با استناد به دو مرجع رسمی سازمان نظام پزشکی در داخل کشور و سازمان بهداشت جهانی به عنوان مرجع بین‌المللی باشد.
از نگاه چیوایی درحالی که برخی از مقامات دلخوش به آمارهای پزشکان در کشور هستند شواهد نشان می‌دهد برخی از افراد دیگر در این حرفه بنا به دلایل مختلف فعالیت ندارند. موضوعی که با گفته‌های اخیر نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌تواند تطابق زیادی داشته باشد.
آمار پزشکان فوت شده در گزارش‌ها
این کارشناس سلامت در این خصوص تاکید کرد: بنابر آمار سازمان نظام پزشکی در داخل ایران قریب به 146 هزار پزشک هستند که از سوی این مرجع برای آنها کد نظام پزشکی صادر شده است. اگر این عدد برای پیدا کردن عدد سرانه پزشک در کشور با جمعیت کل کشور (بالغ بر 80 میلیون نفر) در فرمول آماری قرار گیرد به عددی حدود 17.1 پزشک به ازای هر 10 هزار نفر می‌رسیم. اما نکته این است که بسیاری از اطبا و پزشکان که هنوز کد آنها در سازمان نظام پزشکی فعال است فوت شدند!
وی با اشاره به اینکه برخی از همین پزشکان در همین دوران کرونا، جان خود را از دست دادند و به عنوان شهید راه سلامت شناسایی می‌شوند اما کد آنها در سازمان نظام پزشکی حذف نشده است. از سویی برخی پزشکان در سازمان مذکور کد فعال دارند در حالی‌که در مشاغل ستادی و مدیریتی مشغول به کار هستند و از چرخه نظام درمانی و حضور بر بالین بیماران خارج شدند. گفت: برخی از پزشکان هم در سازمان نظام پزشکی کد فعال دارند در حالی‌که وارد مشاغل دیگر اقتصادی شدند. به عنوان مثال افرادی که در حوزه ساخت و ساز مسکن اشتغال دارند. برخی پزشکان هم به دلیل دستیابی به شرایط اقتصادی بهتر از کشور مهاجرت کردند اما در لیست سازمان مذکور دارای کد فعال هستند.
پزشکانی که در جای دیگر مشغولند
وی در ادامه گفت: به لیست پزشکانی که کار درمانی نمی‌کنند اما کد پزشکی فعال در سازمان نظام پزشکی دارند می‌توان لیست پزشکان فعال در حوزه ترک اعتیاد سوء مصرف مواد مخدر را هم اضافه کرد که کد آنها در سازمان نظام پزشکی فعال است اما حیطه فعالیت‌شان کارهای بالینی نیست. پزشکانی هم داریم که در حوزه زیبایی و پوست کار می‌کنند که فعالیت‌شان جنبه درمانی و کارهای بالینی ندارد.
درحالی‌که برخی مقامات وزارت بهداشت در استنادهای خود به آمار سرانه پزشک در ایران از آمارهای سازمان بهداشت جهانی استفاده می‌کنند، چیوایی به این موضوع انتقاد کرد و گفت: در نمودارهای این سازمان بین المللی در فاصله سال‌های 2010 و قبل از آن تا سال‌های 2015 و بعد از آن یک جهش در آمار سرانه ملاحظه می‌شود در حالی‌که ورودی‌های دانشکده‌های پزشکی در ایران در آن مقطع چنین افزایش ظرفیتی را نداشتند.
یک نکته درباره آمار سازمان بهداشت جهانی
وی معتقد است اختلاف آماری که در حد فاصل سال‌های 2010 تا 2015 بانک جهانی ملاحظه می‌شود مربوط به یک تغییر ملاک‌های آماری است. وی در اینباره گفت: دکتر حریرچی، معاون وقت وزیر بهداشت در دولت قبل در یک مقطع مصاحبه مطبوعاتی کرد و گفت ایران 108 هزار پزشک دارد. بعد به فاصله چند روز مصاحبه دیگری انجام داد و گفت ایران 180 هزار پزشک دارد. دکتر جهانگیری از دیگر مقامات وزارت بهداشت هم مصاحبه‌های مشابهی انجام داد. درحالی‌که ما گفتیم این آمارها تناقض دارد!
این پژوهشگر سلامت ادامه داد آمار سرانه پزشک نشان می‌دهد از دنیا عقب هستیم. اینکه دکتر باقری فرد [اشاره به صحبت‌هایی که چندی به عنوان معاون وزارتخانه بهداشت داشت] معتقد است از 45 درصد کشورهای دنیا جلو هستیم باید ببینیم کدام کشورها را می‌گوید بسیاری از کشورهای در حال توسعه دنیا در سرانه این بخش از رکورد 18 پزشک برای هر 10 هزار نفر عبور کردند.