پشت پرده دست سازش آنکارا به کردها
اخیرا ادعاهایی در باب تلاش ترکیه برای سازش با کردها رسانه‌ای شده است.
به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیابا انتشار یادداشتی مدعی شد، ترکیه در اقدامی ادعایی که می‌تواند به طور قابل توجهی ژئوپلیتیک منطقه را تغییر دهد، ظاهرا به دنبال تعریف فرایند صلح جدیدی با حزب کارگران کردستان (PKK) است. این ابتکار عمل در بحبوحه نگرانی‌ها در باب گسترش دامنه رویارویی‌ها بین اسرائیل و ایران می‌تواند اثرات منفی برای ترکیه به همراه داشته باشد.
این وبگاه در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، کاهش نقش آفرینی تهران در صحنه منطقه‌ای برای آنکارا نگران‌کننده است، زیرا به ادعای ناظران اسرائیل می‌تواند شکاف دیپلماتیک را پر کرده و با گروه‌های کرد علیه منافع ترکیه متحد شود.
ابتکار عمل تازه اردوغان
طرح صلحی که توسط دولت باحچلی از حزب جنبش ملی (MHP) رهبری می‌شود و از حمایت رجب طیب اردوغان برخوردار است، احتمالاً تلاشی است برای بازتعریف جبهه‌های داخلی ترکیه. صلح با پ‌ک‌ک به عنوان کنشی پوپولیستی می‌تواند طعم تلخ اصلاحات قانون اساسی مورد نیاز اردوغان را اندکی شیرین کرده و به او برای ادامه ریاست‌جمهوری‌اش تا سال 2028 فرصت دهد؛ در حالی که این اقدام به سان پرتاب سنگی است به سوی چند پرنده اهلی.
با این حال، هرگونه توافق صلح بین آنکارا و پ. ک. ک نیز ناگزیر روابط درون کردی را تغییر خواهد داد. طرح‌های صلح ترکیه قبلاً از سوی رهبران کلیدی کرد در عراق و سوریه حمایت شده که نشان‌دهنده نوعی گشایش برای تغییر شکل پارادایم کنونی است. اگر روند صلح به جلو پیش برود، سیاستگذاران در سراسر کردستان عراق شرایط را به دقت پیگیری خواهند کرد که چگونه چنین تغییر تکتونیکی توافقات ظریف و درهم تنیده بین احزاب کرد در منطقه و متحدان آنها را دوباره بازتعریف خواهد کرد.
به ادعای وبگاه امواج میدیا، هسته اصلی تغییر غیرمنتظره سیاست اردوغان در قبال پ‌ک‌ک، ترس ترکیه از رویکرد احتمالی اسرائیل است؛ بازیگری که قادر است با توسل به اهرم‌های دیپلماتیک وفاداری کردها را به دست بیاورد. در حالی که در این باره بیش از اندازه اغراق شده است، اما چنین ترسی کاملاً بی‌اساس نیست.
اسرائیل از دیرباز بالاخص در دهه‌های 1960 و 1970 روابط نزدیک خود را با گروه‌ها و احزاب مسلح کرد حفظ کرده و در سال‌های اخیر برای تحکیم این پیوندها تلاش بیشتری داشته است. به عنوان مثال، گیدئون سار، وزیر امور خارجه اسرائیل، در اوایل نوامبر مدعی شد که مردم کرد "ملت بزرگ" و "متحدان طبیعی" اسرائیل هستند که فاقد استقلال سیاسی‌اند.
اگرچه به ندرت گروه‌های کردستان عراق به این گزاره اشاره دارند، اما برخی از رهبران کرد این منطقه نیز به دنبال روابط نزدیک‌تر با تل آویو هستند. شایان ذکر است، متحدان کرد سوری پ‌ک‌ک در اواخر دسامبر ظاهراً از اسرائیل - با رسانه‌ای شدن خبر خروج احتمالی آمریکا از سوریه - درخواست کمک کردند. در نتیجه، اردوغان احتمالاً روند صلح با پ‌ک‌ک را وسیله‌ای برای پیشی گرفتن از هرگونه حرکت بالقوه تل‌آویو برای وارد کردن گروه‌های کرد به میان می‌داند.
رمزگشایی از استراتژی ترکیه
پایان دادن به درگیری با پ‌ک‌ک و عملیات‌های ضد شورش مرتبط با این گروه، ثبات داخلی در ترکیه را تقویت کرده و احتمالاً جایگاه سیاسی رئیس‌جمهور را در آستانه انتخابات 2028 تقویت می‌کند. رای کردها در طول تاریخ نقشی اساسی در سیاست ترکیه ایفا کرده است.
اردوغان با گفت و گو با پ ک ک ممکن است امیدوار باشد آرای رای دهندگان سرخورده کرد را به دست بیاورد. به ادعای اموج میدیا، در مقابل این پس‌زمینه، درخواست باحچلی در ماه اکتبر از رهبر زندانی پ‌ک‌ک، عبدالله اوجالان برای سخنرانی در پارلمان ترکیه در حمایت از انحلال پ‌ک‌ک، تحول مهمی است.
باحچلی حتی به احتمال آزادی مشروط اوجالان و آزادی از زندان در صورت حمایت از روند صلح اشاره کرد. در پی این اظهارات، اوجالان برای اولین بار پس از نزدیک به سه سال اجازه ملاقات با خانواده‌اش را به دست آورد. رهبر پ‌ک‌ک متعاقباً اعلام کرد که «اقتدار نظری و عملی» برای «گذر از درگیری» را دارد، اما فقط در صورتی که «شرایط مساعد باشد».
با این حال، حملات پ‌ک‌ک به تأسیسات تسلیحاتی دولتی در اواخر اکتبر - و حملات تلافی جویانه ترکیه به این گروه و گروه‌های وابسته به آن در عراق و سوریه - معادلات را پیچیده‌تر کرده است. علیرغم شکست‌ها، باحچلی بار دیگر در اوایل نوامبر حمایت خود را از مشارکت اوجالان در روند صلح تکرار کرد.
اوجالان در 28 دسامبر با نمایندگان حزب دموکرات ترکیه حامی کردها در زندان جزیره‌ای که در آن نگهداری می‌شود ملاقات کرد و بنا بر گزارش‌ها به بازدیدکنندگانش گفت که "آماده است تا در حمایت از روند صلح مشارکت داشته باشد". همزمان در عراق نیز رهبری حزب دموکرات کردستان (KDP) مستقر در اربیل حمایت قاطع خود را از طرح پیشنهادی صلح ترکیه ابراز کرده است.
مسعود بارزانی، رهبر حزب دمکرات کردستان و نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، هر دو علناً از تلاش‌های آشکار اردوغان برای پایان دادن به تنش‌ها با پ‌ک‌ک استقبال کرده‌اند. تنها چند روز قبل از درخواست باحچلی برای توافق با اوجالان، بارزانی رئیس اقلیم کردستان در آنکارا با اردوغان، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه و ابراهیم کالین، رئیس اطلاعات این کشور دیدار کرد.
میدانی برای زورازمایی
وبگاه امواج میدیا در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، بارزانی سپس ارزیابی مثبت خود را از این توافق بالقوه مطرح کرد و گفت که این توافق به نفع کل منطقه خواهد بود. چنین دیپلماسی ممکن است نشان دهنده تمایل حزب دموکرات کردستان برای ایفای نقش میانجی بین آنکارا و پ. ک. ک باشد.
این اولین باری نیست که این حزب مستقر در اربیل نقش داور را ایفا می‌کند، زیرا از نزدیک در آتش بس 2013-2015 بین آنکارا و پ ک ک مشارکت داشته است. حمایت دیپلماتیک حزب دمکرات کردستان از طرح صلح نوپا احتمالاً ریشه در اتحاد تاریخی این حزب با آنکارا و همچنین تمایل سیاستگذاران برای کاهش نفوذ پ. ک. ک در کردستان عراق دارد.
با توجه به فشار قابل توجه ترکیه، بغداد در ماه مارس تحریم پ‌ک‌ک به‌عنوان یک سازمان تروریستی را «ممنوع» کرد، بالاخص آن که این گروه مسلح کرد از دهه 1980 در منطقه کردستان عراق حضور دارد. در چنین شرایطی اگر مذاکرات صلح پیشرفت کند و به توافق رسمی بین آنکارا و جناح اوجالان پ‌ک‌ک منجر شود، توجیه ادامه حضور گروه‌های مسلح کرد در عراق دشوار می‌شود و احتمالاً به عنوان یک کودتا علیه رقبای حزب دموکرات کردستان در سلیمانیه - در اتحادیه میهنی کردستان (PUK)- تلقی خواهد شد.
اخیراً ادعاهایی در باب هم‌صدایی پ ک ک و همچنین سایر گروه‌های مسلح کرد با تهران برای دستیابی به موازنه قدرت برابرتر بین احزاب کرد و متحدان منطقه‌ای مطرح شده است.
با وجود این منافع به ظاهر متضاد، یک توافق صلح در نهایت می‌تواند برای همه طرف‌ها یک موهبت باشد. اگر پ‌ک‌ک سلاح‌های خود را در ترکیه زمین بگذارد، یکی از توجیه‌های اصلی آنکارا برای حضور نظامی مستمرش در شمال عراق تضعیف می‌شود. در حالی که این امر قطعاً منجر به خودمختاری بیشتر برای دو قطبی حاکم بر اقلیم کردستان خواهد شد.
به ادعای وبگاه امواج میدیا، رهبری حزب دمکرات کردستان ممکن است همچنان از حضور نظامی محدود ترکیه به عنوان موازنه‌ای در برابر نفوذ ایران استقبال کند - به خصوص که نیروهای آمریکایی همچنان به مذاکره برای خروج از عراق ادامه می‌دهند.-
خانه تکانی دیپلماتیک
ابتکار عمل ترکیه در باب پ‌ک‌ک می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌تری برای کردهای عراق داشته باشد. به عنوان مثال، این خانه تکانی دیپلماتیک ممکن است احزاب کرد را قوی‌تر کرده تا بار دیگر برای خودمختاری یا حتی استقلال بیشتر تلاش کنند.
این استراتژی آخرین بار پس از همه پرسی استقلال کردستان عراق در سال 2017 به دلیل درگیری‌های داخلی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان و همچنین مخالفت‌های ترکیه و ایران خنثی شد. امروز اقدامی مشابه مستلزم هدایت دقیق روابط با قدرت‌های همسایه است.
در شمال سوریه، یک روند موفقیت آمیز صلح با مشارکت آنکارا، حزب دمکرات کردستان و پ. ک. ک می‌تواند راه‌های جدیدی را برای همکاری میان جناح‌های رقیب کرد باز کند. آنکارا مدت‌هاست که نگران دستاوردهای پ ک ک در شمال سوریه از طریق نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) است. اگر جناح‌های طرفدار حزب دمکرات کردستان در دولت آینده حاکم بر شمال سوریه در کنار عناصر طرفدار پ‌ک‌ک حضور داشته باشند، می‌توانند به تعدیل تنش‌ها بین این گروه‌ها کمک کنند. در همین راستا مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه حمایت خود را از روند صلح به شرط حفظ موقعیت گروهش در شمال سوریه ابراز کرد.
با این اوصاف، ترکیه پس از سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سابق سوریه توسط شورشیان تحت حمایت آنکارا، اهرم‌های زیادی در سوریه علیه پ. ک. ک به دست آورده است. این واقعیت که حیات تحریرالشام (HTS) از تمامیت ارضی سوریه دفاع می‌کند، در حالی که گروه‌های طرفدار ترکیه در شمال سوریه درگیر درگیری با نیروهای کرد هستند، موقعیت نیروهای دموکراتیک سوریه را تضعیف می‌کند.
فراخوان عبدی برای اتحاد کردها همچنین بر چالش‌هایی که گروه تحت رهبری‌اش با آن مواجه است تاکید دارد و همچنین فرصتی است برای جناح های طرفدار حزب دمکرات کردستان جهت مانور در شمال سوریه. با این حال، اظهارات فیدان مبنی بر اینکه "در سوریه جایی برای پ. ک. ک وجود ندارد" را می توان به این معنا تفسیر کرد که او مخالف مذاکرات بین پ. ک. ک و جناح‌های طرفدار حزب دمکرات کردستان است.
با این حال، چنین تحولاتی بدون خطر نخواهد بود. پ‌ک‌ک تضعیف یا منحل شده می‌تواند احزاب طرفدار پ‌ک‌ک را به دنبال مشارکت سیاسی بیشتر در خود کردستان عراق سوق دهد که به طور بالقوه تسلط KDP و PUK را بر صحنه سیاسی به چالش می‌کشد.
علاوه بر این، اگر اوجالان به عنوان بخشی از توافق نهایی با ترکیه آزاد شود، می‌تواند به عنوان یک چهره رقیب جدید در سیاست درون کردی و در رقابت با مراکز سنتی قدرت مانند حزب دمکرات کردستان به رهبری بارزانی یا حزب اتحادیه میهنی طالبانی ظاهر شود. به این ترتیب، پویایی که ممکن است آشکار شود، ناشناخته های پرخطر زیادی را برای همه بازیگران به همراه دارد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.