«پهپاد» سلاح نامتقارن ایران در عملیات‌های وعده صادق

پهپادهای ایرانی، با هزینه کم و برد بالا امکان حملات از پایگاه‌های دورافتاده را فراهم کرده و ویژگی‌های رادارگریز نسبی آن‌ها، موجب شهرت در جهان شده است.

خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست - هادی رضایی: عملیات‌های «وعده صادق 1-2 -3» به‌عنوان نمادی بارز از استراتژی دفاعی، تهاجمی جمهوری اسلامی ایران برجسته شده‌اند. این عملیات‌ها، که در سه مرحله متمایز اجرا شده‌اند، بر پایه ترکیب هوشمندانه‌ای از موشک‌های بالستیک، موشک‌های کروز و به‌ویژه پهپادهای انتحاری بنا نهاده شده‌اند. در این میان، پهپادها نه‌تنها به‌عنوان ستون فقرات حملات قرار گرفته‌اند، بلکه با هزینه بسیار پایین، قابلیت تولید انبوه و ظرفیت اشباع سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته دشمن، نقشی کلیدی در بازتعریف موازنه قدرت منطقه‌ای ایفا کرده‌اند.

در ادامه، به بررسی دقیق انواع پهپادهای مورد استفاده در هر یک از عملیات‌های «وعده صادق»، ویژگی‌های فنی، برد عملیاتی، هزینه ساخت و پیامدهای استراتژیک آن‌ها می‌پردازد.

از انتقام تا جنگ مداوم

عملیات «وعده صادق 1» در شب 24 فروردین 1403، پاسخی مستقیم به حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق بود. ایران در این حمله تاریخی، حدود 170 پهپاد، 30 موشک کروز و بیش از 120 موشک بالستیک را به سمت اسرائیل و بلندی‌های جولان شلیک کرد. این بزرگ‌ترین حمله مستقیم ایران علیه اسرائیل تاکنون، عمدتاً با پهپادهای انتحاری اجرا شد. اگرچه بخش عمده‌ای از این پهپادها توسط ائتلاف غربی - عربی رهگیری شد، اما این عملیات موفقیت چشمگیری در اشباع سامانه‌های دفاعی مانند گنبد آهنین، فلاخن داوود و پیکان 2 و 3 به‌دست آورد.

عملیات «وعده صادق 2» در 9 مهر 1403، عمدتاً بر موشک‌های بالستیک (حدود 150 فروند) تمرکز داشت، اما پهپادها به‌عنوان عنصر حمایتی برای منحرف‌کردن رادارها و ایجاد سردرگمی در شبکه دفاعی دشمن به‌کار گرفته شدند. این عملیات، که در پاسخ به ترور رهبران حماس و حزب‌الله انجام شد، خسارات فیزیکی محدودی به‌بار آورد، اما هزینه‌های دفاعی اسرائیل را به میلیاردها دلار رساند.

عملیات «وعده صادق 3» 23 خرداد 1404 آغاز شد و به یک کمپین مداوم تبدیل گشته است. این عملیات، که شامل بیش از 19 موج حمله با صدها موشک و پهپاد بود، با هدف ضربه‌زدن به مراکز فرماندهی، اطلاعاتی و پشتیبانی رژیم صهیونیستی در شهرهایی مانند تل‌آویو، حیفا و اورشلیم طراحی شده است. در این فاز، پهپادها به‌عنوان ابزار اصلی برای حملات شبانه و غافلگیرانه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. گزارش‌ها حاکی از شلیک بیش از 800 پرتابه، از جمله پهپادهای انتحاری، در موج‌های اولیه است.

انواع پهپادهای مورد استفاده

ایران در این عملیات‌ها عمدتاً از پهپادهای بومی تولیدشده توسط صنایع هوافضای وزارت دفاع و سپاه پاسداران استفاده کرده است.

مدل‌های اصلی عبارتند از:

1. شاهد -136: ستاره عملیات‌ها

این پهپاد، که در روسیه به نام «جرثقیل» شناخته می‌شود، در هر سه عملیات نقش محوری داشته است. در «وعده صادق 1»، حدود 140 فروند از 170 پهپاد شلیک‌شده، شاهد -136 بودند. در موج‌های اخیر «وعده صادق 3» نیز بیش از 100 فروند از این مدل برای ضربه‌زدن به مراکز پشتیبانی اسرائیلی به‌کار گرفته شده است.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها: یک پهپاد انتحاری با وزن کلی حدود 200 کیلوگرم، مجهز به کلاهک انفجاری 30 تا 50 کیلوگرمی. طراحی آن از مواد کامپوزیتی و چوبی تشکیل شده تا سطح مقطع راداری آن را کاهش دهد. سیستم هدایت آن ترکیبی از GPS و INS (ناوبری اینرسی) است که دقت بالایی را فراهم می‌کند. این پهپاد قادر است در ارتفاع پایین (50 تا 4000 متر) پرواز کند تا از رادارهای دشمن اجتناب نماید. سرعت آن حدود 180-185 کیلومتر در ساعت و زمان پرواز تا 6 ساعت است.

برد عملیاتی: 1000 تا 2500 کیلومتر، که آن را ایده‌آل برای حملات از خاک ایران یا عراق به اسرائیل می‌سازد.

هزینه ساخت: برآوردها برای هزینه داخلی هر فروند بین 20,000 تا 50,000 دلار است. این در حالی است که قیمت صادراتی آن به روسیه تا 193,000 دلار گزارش شده است.

شاهد -136 با هزینه‌ای بسیار پایین، سامانه‌های دفاع هوایی گران‌قیمت اسرائیل را اشباع می‌کند. هزینه هر رهگیری با موشک «تامیر» سامانه گنبد آهنین بین 40,000 تا 150,000 دلار است، در حالی که هزینه هر پهپاد کمتر از یک‌پنجم آن است. این نابرابری هزینه‌ای، استراتژی «جنگ نامتقارن» ایران را به‌طور چشمگیری تقویت می‌کند.

2. شاهد -131: نسخه سبک‌تر برای عملیات حمایتی

در «وعده صادق 2» و موج‌های اولیه «وعده صادق 3»، به‌عنوان پهپاد شناسایی و منحرف‌کننده رادارها استفاده شد. پرتاب حدود 30 فروند در حملات مهر ماه سال گذشته گزارش شده است.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها: این مدل کوچک‌تر از شاهد -136 است (طول 2.6 متر در مقابل 3.5 متر و وزن 135 کیلوگرم). کلاهک آن 10 تا 15 کیلوگرمی است و مانند مدل بزرگ‌تر، قادر به پرواز در ارتفاع پایین برای عملیات شبانه است.

برد عملیاتی: حدود 900 کیلومتر.

هزینه ساخت: بین 10,000 تا 30,000 دلار، که آن را ایده‌آل برای تولید انبوه و ایجاد حجم بالای حملات می‌کند.

تحلیل: این پهپاد با تمرکز بر حجم بالا، فشار روانی و اقتصادی بر دشمن وارد می‌کند و امکان اجرای حملات همزمان و ترکیبی با موشک‌ها را فراهم می‌آورد.

3. ابابیل -5 و مهاجر -6: پهپادهای چندمنظوره

ابابیل -5 در «وعده صادق 1» برای شناسایی و مهاجر -6 در «وعده صادق 3» برای حملات دقیق به مراکز اطلاعاتی استفاده شد. گزارش‌ها از شلیک 20 تا 30 فروند در موج‌های آخر در وعده صادق سه حکایت دارد.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها:

ابابیل -5، یک پهپاد انتحاری _شناسایی با کلاهک 45 کیلوگرمی، مجهز به دوربین‌های الکترواپتیکی برای هدایت دقیق و سرعت 300 کیلومتر در ساعت.

مهاجر -6: یک پهپاد شناسایی - حمله با قابلیت پرواز تا 24 ساعت و برد شناسایی 200 کیلومتر. این پهپاد قادر به حمل موشک‌های هدایت‌شونده «قائم» و «الماس» است که اخیراً با قابلیت‌های هوش مصنوعی مجهز شده‌اند.

برد عملیاتی: ابابیل -5: 150 تا 500 کیلومتر؛ مهاجر -6: تا 2000 کیلومتر.

هزینه ساخت: ابابیل -5 حدود 15,000 دلار؛ مهاجر -6 بین 50,000 تا 100,000 دلار.

این مدل‌ها انعطاف‌پذیری عملیاتی را افزایش داده و امکان ترکیب حملات انتحاری با عملیات‌های شناسایی و حمله دقیق را فراهم می‌کنند.

نقش اصلی در عملیات هزینه تقریبی (دلار) کلاهک (کیلوگرم) برد (کیلومتر) نوع پهپاد اشباع دفاع هوایی 20,000-50,000 30-50 1000-2500 انتحاری شاهد -136 منحرف‌کننده رادار 10,000-30,000 10/15/2025 900 انتحاری شاهد -131 حملات دقیق 15,000 45 150-500 انتحاری / شناسایی ابابیل -5 شناسایی و حمله 50,000-100,000 متغیر تا 2000 شناسایی - حمله مهاجر -6

هزینه کم، تأثیر بالا

پهپادهای ایرانی، با هزینه کل تخمینی عملیات «وعده صادق 1» حدود 30 تا 50 میلیون دلار، در مقابل هزینه رهگیری اسرائیل که به بیش از 1 میلیارد دلار رسیده است، الگویی بارز از «جنگ اقتصادی» و «جنگ نامتقارن» ارائه می‌دهند. برد بالای این پهپادها (تا 2500 کیلومتر) امکان حملات از پایگاه‌های دورافتاده را فراهم کرده و ویژگی‌های رادارگریز نسبی آن‌ها، موفقیت رهگیری آن را به 100% نمی‌رساند؛ در «وعده صادق 3»، گزارش‌های متعددی از برخورد موفق پهپادها با اهداف حیاتی وجود دارد.

از منظر ژئوپلیتیک، این پهپادها نه‌تنها رژیم صهیونیستی را تحت فشار قرار داده‌اند، بلکه الهام‌بخش کشورهای دیگری مانند روسیه برای تولید و استفاده از مدل‌های مشابه شده‌اند و در نتیجه، تعادل قدرت در خاورمیانه و فراتر از آن را دگرگون کرده‌اند.