پیام بازدارندگی «اون»

این رژه نظامی بزرگ در میدان اصلی پیونگ‌یانگ به مناسبت هشتادمین سالگرد تاسیس حزب حاکم کارگران کره‌شمالی برگزار شد. «کیم جونگ اون» با برگزاری این مراسم، تلاش کرد نشان دهد کشورش اکنون به متحدی ارزشمند برای چین و روسیه در مقابله با نفوذ ایالات متحده تبدیل شده است.

بر اساس تصاویر منتشرشده از رسانه دولتی کره‌شمالی، در جایگاه ویژه رژه، «لی چیانگ»، نخست‌وزیر چین و دومین مقام عالی‌رتبه این کشور، «دیمیتری مدودف»، معاون شورای امنیت روسیه و از نزدیک‌ترین چهره‌ها به ولادیمیر پوتین، و همچنین «تو لام»، دبیرکل حزب کمونیست ویتنام، در کنار کیم جونگ اون حضور داشتند.

این سطح از حضور دیپلماتیک، به گفته تحلیلگران، نشانه‌ای روشن از همگرایی فزاینده میان سه قدرت آسیایی در برابر بلوک غرب است.

رژه جمعه شب فرصتی برای کیم بود تا روابط نظامی رو به گسترش با روسیه را نیز برجسته کند. گروهی از سربازان کره‌شمالی که در جنگ روسیه علیه اوکراین در جبهه شرق خدمت کرده بودند، در این رژه حضور داشتند و پرچم‌های دو کشور را حمل می‌کردند. بر اساس ارزیابی مقامات سئول، کره‌شمالی حدود 15 هزار نیروی نظامی به روسیه گسیل داشته و چند محموله بزرگ گلوله توپخانه، راکت و موشک برای ارتش روسیه ارسال کرده است. کیم جونگ اون در سخنرانی پیش از آغاز رژه گفت: «ملت کره‌شمالی به مسوولیت خود در مبارزه مشترک بشریت پیشرو برای مقابله با بی‌عدالتی و سلطه‌جویی و دفاع از عدالت و صلح عمل خواهد کرد». این سخنان، به تعبیر ناظران، پیامی آشکار از چالش‌طلبی در برابر غرب به رهبری آمریکا بود.

رژه‌های نظامی همواره بخش مهمی از تبلیغات داخلی در کره‌شمالی بوده‌اند. با این حال، از زمان روی کار آمدن کیم جونگ اون، این مراسم‌ها بزرگ‌تر، منظم‌تر و پرهزینه‌تر شده‌اند و اغلب محلی برای نمایش نسل جدیدی از تسلیحات بوده‌اند. در رژه اخیر، علاوه بر پهپادهای تهاجمی و تانک‌های مجهز به سامانه‌های جنگ الکترونیک، موشک‌های مافوق صوت و نسل تازه‌ای از موشک‌های قاره‌پیما با نام «هواسونگ -20» نیز به نمایش درآمدند. «هواسونگ -20»، تازه‌ترین نسخه از مجموعه موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای کره‌شمالی است که هنوز آزمایش پرتاب نشده اما بنا بر ارزیابی کارشناسان، می‌تواند حامل چند کلاهک هسته‌ای باشد. ماه گذشته، «لی جائه میونگ»، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی اعلام کرد پیونگ‌یانگ به مرحله‌ای نزدیک شده که قادر است موشک‌هایی با برد کافی برای هدف قرار دادن خاک اصلی آمریکا بسازد.

خبرگزاری کره‌شمالی، موشک بالستیک قاره‌پیمای هواسونگ -20 را «قدرتمندترین سیستم سلاح استراتژیک هسته‌ای» ارتش توصیف کرد. آنکیت پاندا از بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی مستقر در ایالات متحده گفت: «هواسونگ -20 در حال حاضر اوج جاه‌طلبی‌های کره‌شمالی برای قابلیت‌های حمل کلاهک هسته‌ای دوربرد را نشان می‌دهد. ما باید انتظار داشته باشیم که این سیستم قبل از پایان امسال آزمایش شود». سری موشک‌های بالستیک قاره‌پیما هواسونگ به کره‌شمالی توانایی حمله به اهداف دوربرد را داده است.

کارشناسان معتقدند که موشک هواسونگ -20 می‌تواند برای حمل چند کلاهک هسته‌ای طراحی شود، قابلیتی که کیم از ارتش خود خواسته است تا آن را توسعه دهد تا به زرادخانه موشکی خود شانس بهتری برای نفوذ به دفاع دشمن بدهد. پاندا گفت: «کلاهک‌های چندگانه، فشار بر سیستم‌های دفاع موشکی موجود ایالات متحده را افزایش داده و آنچه را که کیم برای دستیابی به اثرات بازدارندگی معنادار علیه واشنگتن ضروری می‌داند، تقویت می‌کند».

ایالات متحده سال‌هاست خواهان «خلع سلاح کامل، قابل راستی‌آزمایی و غیرقابل بازگشت» برنامه هسته‌ای کره‌شمالی است.

با این حال، پیونگ‌یانگ تاکید دارد که باید به عنوان یک قدرت هسته‌ای مشروع به رسمیت شناخته شود. «کیم جونگ اون» ماه گذشته اعلام کرد، گفت‌وگو با واشنگتن تنها در صورتی ممکن است که آمریکا از تلاش برای محروم کردن کشورش از سلاح هسته‌ای دست بردارد. این موضع در عمل، چشم‌انداز هرگونه توافق تازه را تیره‌تر کرده است. تصاویر حضور مقام‌های عالی‌رتبه چین و روسیه در کنار رهبر کره‌شمالی، نشانه‌ای از تغییر سیاست پکن و مسکو در قبال برنامه هسته‌ای پیونگ‌یانگ تلقی می‌شود.

در ماه‌های اخیر، مقام‌های روسی به‌طور ضمنی گفته‌اند دیگر بر خلع سلاح کامل کره‌شمالی پافشاری نمی‌کنند و این موضوع را «پرونده‌ای بسته‌شده» می‌دانند. در همین حال، چین نیز در بیانیه‌های رسمی پس از دیدارهای سطح بالا با مقامات کره‌شمالی، دیگر از واژه «خلع سلاح هسته‌ای» استفاده نکرده است.

به گفته «سونگ‌هیون لی»، پژوهشگر ارشد بنیاد روابط چین و آمریکا در موسسه جورج بوش: «وقتی اصطلاحی تکراری در چند سند رسمی به‌طور هم‌زمان حذف می‌شود، به معنی تغییر هدفمند در سیاست است، نه اشتباه اداری». این رژه نظامی تنها سه هفته پیش از نشست سران همکاری اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام (APEC) در شهر گیونگجو در کره‌جنوبی برگزار شد؛ نشستی که قرار بود میزبان چهره‌های کلیدی منطقه، از جمله رؤسای جمهور چین و آمریکا باشد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که پیش‌تر از تمایل خود برای دیدار با شی جین‌پینگ در حاشیه اجلاس خبر داده بود، روز جمعه در شبکه «تروث سوشال» نوشت ممکن است این دیدار را لغو کند و در یادداشتی تند، پکن را به خاطر محدودیت‌های صادرات مواد معدنی کمیاب مورد انتقاد قرار داد. در شرایطی که رقابت استراتژیک میان چین و آمریکا شدت گرفته و جنگ روسیه و اوکراین ادامه دارد، ارزش ژئوپلیتیک کره‌شمالی برای دو متحد بزرگش افزایش یافته است.

سال گذشته، روسیه یک پیمان اتحاد قدیمی از دوران جنگ سرد را با کره‌شمالی احیا کرد و در مقابل، کیم جونگ اون تجهیزات و نیروی انسانی مورد نیاز مسکو را تامین نمود. ماه گذشته نیز چین، رهبر کره‌شمالی را به پکن دعوت کرد تا در کنار شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین در یک رژه نظامی مشابه حضور یابد؛ نشانه‌ای آشکار از ارتقای جایگاه کیم در ائتلاف ضدغرب.

سفر «لی چیانگ» به پیونگ‌یانگ نیز از نظر نمادین اهمیت ویژه‌ای داشت؛ چرا که او اولین نخست‌وزیر چین از سال 2009 است که به کره‌شمالی سفر می‌کند. این سفر از دید تحلیلگران، تاییدی بر موقعیت جدید کیم جونگ اون به‌عنوان شریک موثر در ائتلاف پکن - مسکو است. به گفته «سونگ‌هیون لی»، تحلیلگر امور شرق آسیا: «از منظر چین و روسیه، رژه پیونگ‌یانگ نمایشی از فناوری نظامی پیشرفته است که به‌عنوان دارایی مشترک در چالش جمعی علیه سلطه غرب تلقی می‌شود. کره‌شمالی از یک دولت وابسته به شریکی ضروری در این بلوک تبدیل شده است». رژه نظامی پیونگ‌یانگ بار دیگر نشان داد که کره‌شمالی در حال بازتعریف جایگاه خود در نظم امنیتی آسیا است. اگر زمانی این کشور منزوی تنها ابزاری برای فشار در روابط چین و آمریکا محسوب می‌شد، اکنون با درگیری مستقیم در جنگ اوکراین و تعامل فعال با دو قدرت بزرگ شرقی، به عاملی موثر در معادلات ژئوپلیتیک تبدیل شده است.

در عین حال، این تحولات برای واشنگتن و متحدانش هشداردهنده است: درحالی‌که آمریکا بر مهار چین و تضعیف روسیه تمرکز کرده، پیونگ‌یانگ در سکوت در حال تبدیل شدن به پیوندی کلیدی میان دو رقیب بزرگ واشنگتن است. برای کیم جونگ اون، رژه جمعه فقط نمایش موشک نبود؛ بلکه پیامی بود به جهان که دوران انزوای استراتژیک کره‌شمالی به پایان رسیده است.

* گزارشگر نیویورک تایمز