پیشگیری از وقوع جرم و تخلف در بازار سرمایه با سوت‌زنی

روز گذشته چهارمین پاداش به گزارشگر ناهنجاری در بازار سرمایه به میزان 60 میلیون تومان اعطا شد. پیش تر نیز رقم 151 میلیون و 372 هزار تومان به سومین گزارشگر ناهنجاری در بازار سرمایه اعطا شده بود. قبل‌تر هم با مصوبه هیئت مدیره سازمان بورس به دو گزارشگر ابتدایی که ناهنجاری و تخلف دو ناشر (شرکت) بورسی را گزارش کرده بودند، مبالغ 61 و 30 میلیون تومان پاداش تعلق گرفته بود. گزارش تخلفاتی که محمد حسین‌پور رئیس اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه سازمان بورس در راستای آن گفت: اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه از بدو تاسیس با هدف افزایش شفافیت در بازار سرمایه، گزارش‌های ناهنجاری در حوزه عدم رعایت قوانین و مقررات بازار سرمایه را از فعالان بازار و گزارشگران حرفه‌ای دریافت و با توجه به محتوای گزارش، در 4 حوزه تخصصی نهاد‌های مالی، بازار اوراق بهادار، فضای مجازی و ناشران اوراق بهادار مورد بررسی تخصصی قرار می‌دهد. او افزود: نهاد‌های ناظر بازار سرمایه دنیا، طی سال‌های اخیر به منظور شناسایی موارد نقض قوانین اوراق بهادار و ارتقای سلامت بازار سرمایه توجه شایانی به افشاگری و گزارش‌های سوت‌زنی داشته‌اند. اما روند بررسی گزارش‌های ناهنجاری ارسال شده به سازمان بورس چگونه است؟ موضوعی که حسین پور در خصوص آن گفت: پس از دریافت گزارش ناهنجاری از طریق سامانه دیده‌بان سلامت بازار سرمایه به نشانی اینترنتی https://dideban.seo.ir، اگر تخلفی از قوانین و مقررات احراز شود، طی مراحل قانونی از سوی همکاران، پرونده‌ای برای آن تخلف تشکیل شده و به واحد‌های حقوقی سازمان ارسال می‌شود. او می‌گوید: در صورتی که این گزارش‌ها پس از طی فرآیند حقوقی، مشمول جرائم نقدی یا جلوگیری از زیان ذی‌نفعان در بازار سرمایه تشخیص داده شود، معادل 10 تا 30 درصد مجموع جرائم نقدی یا زیان احتمالی مورد تخمین جلوگیری شده، پس از تصویب در هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان پاداش به گزارشگر ناهنجاری اعطا خواهد شد. گزارشگران ناهنجاری می‌توانند از طریق سامانه مذکور گزارش‌های تخلف را به اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه ارسال کنند.

سوتی زنی که به گفته کارشناسان بازار سرمایه دارای مزیت‌های متعددی است؛ کوروش آسایش در خصوص این مزیت‌ها به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: گزارش تخلفات از سوی سهامداران و مردم سبب وسیع‌تر شدن دید نظارتی سازمان بورس و حتی آسان‌تر پیدا شدن برخی از تخلفات با توجه به گستردگی بازار سرمایه نسبت به قبل می‌شود علاوه بر این وقتی نظارت‌ها به واسطه سهامداران و مردم برای شناسایی تخلفات جهت گزارش دهی افزایش پیدا کند، بخش‌های مختلف نیز عملکرد صحیح تری را خواهند داشت.

شفافیت عملکردی با سوت زنی 

دیگر کارشناس بازار سرمایه محمد خبری زاده هم پیش از این به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: به سبب سوت زنی و پاداشی که برای ایجاد انگیزه افراد برای گزارش تخلفات در نظر گرفته شده است، بخش‌های مختلف تلاش خواهند کرد علاوه بر عملکردی صحیح و مطلوب شفافیت‌های خود را نیز افزایش دهند که این افزایش شفافیت مستقیم به بازار سرمایه تزریق می‌شود.

او گفت: زمانی که گزارش‌ها ارسال و مراحل را طی می‌کند علاوه بر پاداش، برخورد به جا با متخلف نیز می‌تواند خود انگیزه برای سهامداران جهت گزارش دهی را فراهم کند بنابراین بحث برخورد مناسب با متخلف نیز بسیار حائز اهمیت است.

کشف سریع تخلفات در بازار سرمایه با سوت زنی

در ادامه هم مرتضی شهیدی کارشناس حقوقی بازار سرمایه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بحث سوت زنی می‌تواند به عنوان یکی از عوامل کشف سریع جرائم و تخلفات در بازار سرمایه باشد. او افزود: کشف تخلف در بازار سرمایه و به طور کلی در بازار‌های مالی مقداری با سختی مواجه است به همین سبب اگر سوت زنی تخلفات بتواند جایگاه خود را به درستی و خوبی پیدا کند می‌تواند به عنوان ابزار نظارتی قوی عمل کند یعنی همه احساس می‌کنند رفتار‌ها و عملکرد‌ها نظارت می‌شود و خود این عاملی بازدارنده در انجام تخلف است.

سابقه سوت زنی در دنیا چگونه است؟

سوت زنی که در دنیا هم سابقه طولانی دارد؛ موردی که کوروش آسایش کارشناس بازار سرمایه در خصوص تجارب سایر کشور‌ها در زمینه گزارش تخلفات در بازار‌های مالی می‌گوید: با توجه به شرایط بازار‌های مالی دنیا و عملیات موفق آن‌ها در زمینه گزارش تخلفات و به عبارتی سوت زنی ضرورت چنین سامانه و حرکتی در بازار سرمایه ما احساس می‌شد که اکنون که در حال اجرایی شدن است و عملکرد مناسبی دارد. او در ادامه افزود: سامانه گزارش دهی تخلفات از گذشته به عنوان یک سامانه مرسوم در بورس‌های مطرح دنیا مانند نیویورک، نزدک، فرانکورت و لندن وجود داشته است. در بازار‌های مالی دنیا در سامانه‌های سوت زنی تخلفات دسته بندی شده و مدل‌ها و روش‌های متفاوتی برای آن در نظر گرفته شده است. به طور مثال در بورس آمریکا نیز برای سوت زن پاداش در نظر گرفته شده است.

اما بر اساس اعلام سازمان بورس، ارسال گزارش‌های تخلفاتی به دو طریق "با نام و بی‌نام" امکان‌پذیر است؛ لذا افرادی که متقاضی دریافت پاداش باشند باید به طریق "با نام" گزارش خود را ثبت و برای اداره دیده‌بان سلامت ارسال کنند تا پس از بررسی و ارائه گزارش به هیات مدیره سازمان، 10 تا 30 درصد جرائم به عنوان پاداش به او تعلق گیرد. در صورت نیاز، در مرحله ادامه کار و بررسی گزارش‌ها، با گزارشگر ناهنجاری جلسات کاملا محرمانه برگزار و پس از اخذ مستندات و بررسی آنها، پرونده نهایی خواهد شد. همچنین گفتی است، اطلاعات مربوط به گزارشگران ناهنجاری نزد سازمان بورس کاملاً محرمانه باقی مانده و هیچکس از این گزارش‌ها مطلع نخواهد شد.