چالش‌های دهه هشتادی‌ها و راهکارهای مواجه با آن
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران،استاد ابوالفضل اقبالی؛ پژوهشگر حوزه خانواده: بی‌پروا، خودمحور و عصیانگر؛ کلماتی هستند که در توصیف متولدین دهه هشتاد شنیده می‌شود و ارتباط با این نسل را تبدیل به چالشی برای والدین و مربیان کرده است. اگر شما متولد دهه‌های 40 تا 60 هستید و با نوجوان متولد دهه هشتاد سروکار دارید، پیشنهاد می‌کنیم به‌منظور درک فضای تربیتی ایشان یادداشت ذیل را مطالعه کنید. در این یادداشت سعی می‌کنیم ببینیم دهه هشتاد چه مختصاتی داشته است و این نوجوانان در چه بستری متولد شده و رشد پیدا کرده‌اند تا بتوانیم درک بیشتری از شخصیتشان داشته باشیم و بر اساس شرایط موجود بتوانیم ارتباط بهتری با این نسل برقرار کنیم.
1- پدیده تک‌فرزندی
دهه هشتاد، دورانی است که سیاست‌های کنترلی جمعیت اتخاذ شده است. نسل دهه هشتادی متولدین خانواده‌هایی هستند که یا یک فرزند و یا نهایتاً دو فرزند دارند که در این خانواده‌ها گفتمان پدرسالاری در خانواده به سمت گفتمان فرزندسالاری تغییر پیدا کرده است. یعنی حرف اول و آخر را در خانه فرزندان می‌زنند. اساساً این نسل، نسل عزیزکرده و نازدانه خانواده‌ها است. در نتیجه نسل دهه هشتادی در این فرایند تربیتی مسئولیت گریز شده است؛ زیرا به‌جای تأکید بر مسئولیت‌هایش بر حقوقش تأکید شده است.
2- فضای مجازی
در کنار این موضوع، محیط زندگی کاملاً متفاوتی هم با نسل قبلی دارد. در نسل قبل مناسبات انسانی، روابط اجتماعی و فامیلی کاملاً چهره‌به‌چهره و در فضای حقیقی پیگیری می‌شد؛ اما این نسل از بدوِ تولد، خودش را در فضای گوشی‌های هوشمند و اینترنت و فضای مجازی و... دیده و دَرکش از جهان اجتماعی، درک باواسطه رسانه و فضای مجازی است. حتی مناسبات فامیلی هم در گروه‌های مجازی برایش معنا دارد. بر این‌اساس، شناخت و فهم این نسل، از مناسبات انسانی و اخلاقی و قواعد هنجاری جامعه همانی است که رسانه و فضای مجازی روایت می‌کند. به‌عبارت‌دیگر این نسل تفسیر و فهمش از قانون، حریم‌های اجتماعی میان زن و مرد، اخلاق، ایثار و خوشبختی و... همه بر اساس روایت فضای مجازی است. درکش کاملاً تفننی و مبتنی بر رسانه است. به‌عنوان‌مثال می‌خواهد با ارز دیجیتال یک‌شبه پول‌دار شود. وقتی در فضای حقیقی قرار می‌گیرد متوجه می‌شود کار سخت‌تر از آن است که تصور می‌کرد.
3- ولنگاری فرهنگی
نظام ارزشی نوجوان این نسل بر اساس شبکه‌های اجتماعی در حال شکل‌گیری است و مهم‌ترین ویژگی آن محوریت آزادی‌های فردی و اجتماعی است. کسی در فضای مجازی برای این نوجوان از حریم و قانونمندی حرف نمی‌زند. برعکس فضای بدون حریم و قانون را برایش جذاب و قشنگ بازنمایی می‌کند. مثلاً روابط آزاد دوستی را جذاب و خوب معرفی می‌کند، این در حالی است که در فضای حقیقی نظامات تربیتی به‌شدت مختل بوده و هیچ نظارتی در آن وجود ندارد و نوجوان در یک فضای ولنگار اجتماعی - فرهنگی - رسانه‌ای رشد می‌کند، یعنی، به لحاظ موسیقی و بازی‌هایی که انجام می‌دهد، هیچ نظارتی در آن وجود ندارد.
4- شور جنسی و رِل زدن
نوجوان دهه هشتادی که در اوج غریزه جنسی و تأثیرپذیری قرار دارد، در لحظه خروج از خانواده و ورود به عرصه اجتماع با مشقت‌های بسیار زیادی مواجه می‌شود. چون عرصه زندگی اجتماعی عرصه پذیرش محدودیت‌ها و استانداردها و نرم‌ها و قواعد مختلف اخلاقی و فرهنگی و عرفی است. از طرفی او به‌واسطه مسئولیت‌ناپذیری که در خانواده داشته به‌شدت تعهد گریز است و سعی می‌کند نیاز جنسی خود را در بستری پیگیری کند که کمترین تبعات رفتاری را برایش داشته باشد؛ لذا این نسل در روابط عاطفی و انسانی بیشتر به دنبال رل زدن است تا ازدواج‌کردن.
رل زدن، یعنی همان رابطه باز و آزاد دوستی با جنس مخالف. این کار هم سهل‌الوصول است و هم به‌راحتی قابل پاک‌کردن و انقطاع. هیچ مسئولیتی هم متوجه طرفین نیست. از طرفی رل زدن پاسخ مناسبی در بُعد زیست جنسی این نسل تکثرگرا و تکرار گریز است. طوری که متأسفانه در نوجوان‌ها و دوستی‌های دختر و پسر به شکل افراطی شاهد چند رلی هستیم.
چند رلی، یعنی شما در لحظه با سه نفر در دایرکت حرف می‌زنید و به سه نفر عشق می‌ورزید و سه تا دختر و یا پسر با شما دوست هستند و این یعنی اینکه بدون هیچ تعهدی در روابط انسانی خودت، درگیر روابط متکثر هم زمانی باشی و خلاصه طبیعت این نسل به سمت نرم گریزی در حال حرکت است. او در زندگی جنسی و حیات اجتماعی خودش به‌شدت عصیانگر و طغیان‌گر است و معمولاً زیر میز تمام قیود و قواعد اخلاقی می‌زند. درست است که این موارد زیاد نیست؛ اما نشان از شکل‌گیری یک پدیده نرم و آهسته در این فضا است و آن هم ارتباط با هم جنس است.
به‌طور کلی فرایندها و روندهای تربیتی ذکر شده در حال شکل‌دادن نسلی است که نسبت به نسل‌های گذشته فاقد مرزهای مشترک هویتی و رفتاری است و کمترین اشتراک را با آن‌ها دارد. البته این شرایط تربیتی منجر به شکل‌گیری صفاتی شده است که فرصت‌هایی را برای تربیت نسلی متفکر و بااراده فراهم می‌سازد. در ادامه راهکارهایی برای عبور بهتر از چالش‌های نوجوانی ارائه می‌شود.
*دو راهکار و دو روش عملیاتی:
1- راهکارهای ناظر بر خانواده 2- راهکارهای ناظر بر حکمرانی و دولت‌ها
راهکار اول: اولین و مهم‌ترین راهکار این است که به دلیل ویژگی قدرتمند بودن غریزه جنسی بستر پاسخ‌گویی مشروع و به هنگام نیاز جنسی برای این نسل در خانواده و جامعه و حکومت فراهم باشد که مهم‌ترین آن ازدواج است.
راهکار دوم: از آنجایی‌که بیداری جنسی زودتر از موعد در نوجوان دهه هشتادی به‌واسطه فضای مجازی آن هم به‌عنوان متن زندگی برای این نسل رقم خورده است، لازم است مدیریت این فضا به سمت کاهش تحریک در دستور کار متولیان اجتماعی قرار گیرد و این امر ممکن نیست، مگر با اتخاذ رویکردهای تربیتی صحیح از سوی خانواده، مراکز آموزشی و جامعه.
روش‌های عملیاتی
1- ارتباط با مشاوران تربیتی و ارتقای سواد و دانش و مطالعات والدین دررابطه‌با نحوه تربیت فرزند با بسته‌های تربیتی کارآمد 2- افزایش نظارت بر روابط دوستی و روابط اجتماعی