چاله «ضدواکسن‌ها» پیش روی آینده کرونا
تهران - ایرنا - از زمانی که ویروس عالم‌گیر کرونا فارغ از مرزهای سیاسی و اجتماعی، یک به یک کشورها را درنوردید و بر آمار قربانیانش افزود، جهان هرچند راه نجات را تا زمان کشف واکسن این بیماری در فاصله‌گذاری فیزیکی دیده اما همچنان درپی کشف واکسنی به عنوان تنها راه برونرفت از این بحران عالم گیر است. کشفی علمی که می‌تواند معادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در سراسر جهان تغییر دهد.
روزنامه ابتکار با درج گزارشی آورده است: با وجود این اما موج ضد واکسیناسیونی که در جهان شدت گرفته می‌تواند درصورت کشف واکسن کرونا، از ریشه‌کن شدن این بیماری در جهان جلوگیری کند. اگر به صراحت نتوان گفت که «واکسن» تنها ناجی بشریت در طول تاریخ حیات او بوده اما می‌توان گفت که او را برای حیات بیشتر برروی زمین یاری کرده است. واکسیناسیون از سال 1796میلادی، سال تزریق اولین واکسن، تا کنون تحولات بسیاری را از سر گذرانده و نقش مهمی در نجات جان انسان‌ها ایفا کرده است. آمارها یکی از مهم‌ترین اسناد بر صحت این ادعا است. آمارهایی که حکایت از تغییر نرخ مرگ و میر در جهان به خصوص در میان زنان و نوزادان دارد. طبق برآوردها، واکسیناسیون هر سال از مرگ 2 تا 3 میلیون کودک جلوگیری می‌کند. با وجود آنکه بسیاری از کشورهای جهان در دهه‌های اخیر درصدد گسترش واکسیناسیون در سراسر کشور و زیر پوشش قرار دادن همه شهروندان بوده‌اند اما با این وجود، هنوز یک میلیون و 500 هزار کودک در اثر ابتلا به بیماری‌هایی که واکسن آن موجود است، جان خود را از دست می‌دهند. این اتفاق اما به چندین دلیل رخ می‌دهد. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل آن عدم دسترسی همه افراد به مراکز بهداشتی و واکسن باشد.
اتفاقی که اغلب در کشورهای کمتر توسعه یافته و فقیر رخ می‌دهد. اما این تنها دلیل نیست. باورهای غلطی که در میان برخی افراد شکل می‌گیرند، گسترش می‌یابند و دوام پیدا می‌کنند و مانع از واکسیناسیون نوزادان و کودکان می‌شوند، از جمله دلایل قابل توجهی است که به مرگ و میر نوزادان، کودکان، زنان و افراد بیشتر در معرض آسیب هستند منجر می‌شود. این باورهای ضد واکسیناسیون اما برخلاف تصور تنها مخصوص جوامع توسعه نیافته یا کمتر توسعه یافته و فقیر نیستند. هم اکنون که جهان با بیماری همه‌گیر کرونا دست و پنجه نرم می‌کند، برخی کشورهای اروپایی نظیر انگلستان و آمریکا با جنبش‌های ضد واکسیناسیون روبه‌رو هستند. جنبشی که نه تنها به مخالفت علیه واکسیناسیون برخاسته بلکه قرنطینه و داروها نیز از تیررس آنها دور نمانده است. هواداران جنبش ضد واکسن، با پلاکاردها و شعارها و دیوارنویسی‌ها و برگزاری تجمع، روزبه‌روز گسترش می‌یابند و به اضطراب والدین در واکسیناسیون فرزندان خود دامن می‌زنند. به‌خصوص والدینی که از دانش کافی در درک مسائل علمی برخوردار نیستند، به سادگی ممکن است تحت‌تاثیر این شعارها و اطلاعات بی‌پایه و جعلی مبتنی بر تئوری توطئه قرار بگیرند. متاسفانه در میان این چهره‌های مخالف، افرادی از بین خوانندگان و ستاره‌های مشهور سینما نیز حضور دارند که همین مسئله بر نفوذ و تاثیر چنین باورهایی خواهد افزود.
اما این دیدگاه ضد واکسیناسیون از کجا شکل گرفته و چه خاستگاهی دارد؟ از دهه هفتاد میلادی به این سو، به خصوص با ظهور جنبش‌های هیپی و پادفرهنگی واکسیناسیون به یکی از محورهای مخالفت جریانات علم‌ستیز تبدیل شده است. مبنای غالب تئوری‌های توطئه واکسن‌ستیزان، تردید در نیت شرکت‌های داروسازی است و این باور که واکسیناسیون عملی غیرضروری و صرفا راهی برای سودآوری شرکت‌های داروسازی یا حتی روشی برای کنترل افکار عمومی توسط دولت‌هاست. نگاه دیگری نیز در بین مخالفان واکسیناسیون وجود دارد که از یک مقاله پزشکی در سال 1998 در ژورنال پزشکی لنستThe Lanceریشه گرفته است. اندرو ویکفیلد در آن مقاله ادعا کرده بود که ربط مشخصی بین واکسیناسیون - به صورت دقیق‌تر واکسن سه‌گانه سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) - و خطر ابتلا به اوتیسم وجود دارد. بعدها مشخص شد که این پزشک بریتانیایی، با دستکاری داده‌ها، شواهد مربوط به مطالعه خود را جعل کرده بوده و مقاله او نیز از ژورنال حذف شد و بررسی‌های بعدی ادعای او را مردود کرد، اما اثری که این مقاله در پرهیز از واکسیناسیون در جوامع گوناگون به جا گذاشت انکارناپذیر است. به‌موازات تبلیغ برای این پژوهش دستکاری‌شده، میزان واکسیناسیون کاهش یافت و نرخ ابتلا به سرخک و اوریون در ایالات متحده گرفته و حتی بریتانیا و آلمان و دیگر کشورها افزایش یافت. مخالفت با واکسیناسیون در برخی کشورهای اروپایی، به‌خصوص بلغارستان و لتونی و فرانسه، بیش از سایر کشورهای اروپایی رشد کرد و بررسی کمسیون اروپا نشان می‌دهد که حدود 30 درصد از شهروندان این سه کشور، نظری منفی به واکسیناسیون دارند. بیشترین میزان بی‌اعتمادی به واکسیناسیون در لهستان دیده شده و تنها طی چندسال، شمار باورمندان به اثربخشی واکسن حدود ده درصد کاهش پیدا کرده است. به‌خصوص در سال‌های اخیر، ایجاد شک و تردید در سلامت و ایمنی واکسن‌ها به ویژه درباره سرخک، باعث امتناع والدین از واکسیناسیون کودکان شده و نرخ ابتلا به بیماری‌هایی چون سرخک به شکل خیره‌کننده‌ای افزایش یافته است.
ایران نیز از این غافله دور نمانده است. در طول تاریخ ایران بارها با جنبش‌های ضد علمی روبه‌رو بوده است. از سال 1255 خورشیدی که با شیوع طاعون در جنوب ایران برخی جریان‌ها به‌شدت به مخالف با قرنطینه و واکسیناسیون پرداختند، تا سال‌های اخیر که تجمعاتی درخصوص مخالفت با واکسیناسیون در ایران در خیابان‌ها برپا شده است، جنبش‌های ضد واکسیناسیون در ایران زنده بوده و به حیات خود ادامه داده است. با این حال آمار رسمی پوشش واکسیناسیون در ایران در دهه اخیر نشان می‌دهد که پوشش واکسیناسیون در سراسر ایران نزدیک به صددرصد بوده و فلج اطفال تقریبا ریشه کن شده و سرخک نیز نزدیک به ریشه‌کن شدن است. با این حال با وجود شیوع بیماری کرونا دوباره موجی علیه واکسیناسیون در ایران برپا شده که برخی از خانواده‌ها را از تزریق واکسن به فرزندان خود باز داشته است. اتفاقی که سبب شده میزان واکسیناسیون نوزادان و کودکان در کشور کاهش یابد. اتفاقی که ممکن است حتی جهان را در برابر ویروس کرونا خلع سلاح کند و درصورتی که حتی واکسن کرونا کشف شود و در اختیار تمامی کشورهای جهان قرار گیرد، باور غلط مقابله با واکسیناسیون می‌تواند به دنبالهدار شدن شیوع این بیماری بینجامد.
کاهش واکسیناسیون در جهان ناشی از اوج‌گیری جنبش ضد واکسیناسیون اما پیامدهای جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. پیامدهایی که سازمان ملل و صندوق کودکان وابسته به آن جهان را نسبت به عواقب آن هشدار داده‌اند. سازمان ملل و صندوق کودکان وابسته به آن (یونیسف) اعلام خطر کرده‌اند که در دوران کرونا، واکسینه کردن خردسالان کاهش چشمگیری یافته و ادامه این روند دستاوردهای این حوزه را تهدید می‌کند و همچنین این هشدارها بیش از همه متوجه آفریقا می‌شود. یونیسف و سازمان ملل از کاهش آشکار واکسیناسیون کودکان در دوران شیوع کرونا ابراز نگرانی کرده‌اند. بیانیه این دو نهاد تاکید می‌کند که حداقل 30 کارزار واکسن سرخک در سراسر جهان تعلیق شده و این می‌تواند به شیوع عفونت سیستم تنفسی کودکان در سال جاری یا سال آینده منجر شود. یونیسف و سازمان ملل به طور ویژه از خطر شیوع سرخک در کشورهایی چون نیجریه یاد می‌کنند. پیتر هاوکینز، نماینده یونیسف می‌گوید: این برهه خطیری برای کودکان نیجریایی است و در حال حاضر 30 درصد کودکان زیر پنج سال فاقد دسترسی به ایمن‌سازی علیه سرخک در نیجریه زندگی می‌کنند. به گزارش دویچه وله، صندوق کودکان ملل متحد یادآور می‌شود که واکسیناسیون خردسالان در شش ماهه نخست سال جاری به نسبت مدت مشابه در سال 2019 کاهش داشته و این با شیوع کرونا مرتبط است. هاوکینز می‌گوید: لازم است درباره اقدامات آتی فکری کرد و از جمله می‌توان از ساختارهای بهداشتی و درمانی که برای مقابله با کرونا ایجاد می‌شود، بهره برد.
منبع: روزنامه ابتکار *س_برچسب‌ها_س*