چرا روابط ترکیه و تونس دچار تنش شد؟
روز گذشته، اظهارات اردوغان در مورد تصمیمات سیاسی رئیس جمهور تونس، واکنش و اعتراض دستگاه دیپلماسی این کشور عربی - آفریقایی را به دنبال آورد. دستگاه دیپلماسی تونس، ضمن محکوم کردن سخنان اردوغان، به طور آشکار از ترکیه خواسته از دخالت در مسائل داخلی این کشور خودداری کند.
تابلوی یک تنش عمیق در تونس
تنش و بروز اختلاف سیاسی در تونس در دو سال اخیر ادامه داشته، اما حالا کار به جایی رسیده که با اعلام رسمی انحلال پارلمان، تنش به اوج رسیده است. چند روز پیش بود که قیس سعید رئیس جمهور تونس، در یک نشست ویدئوکنفرانسی با شورای امنیت ملی این کشور، انحلال پارلمان تونس را اعلام کرد.
وی درباره دلایل تصمیم خود گفت: «انحلال پارلمان، با هدف حفاظت از دولت و نهادهای رسمی آن صورت می‌گیرد و این اقدام، منطبق با فصل 72 قانون اساسی است.»
قیس سعید، پارلمان تونس را به ناکارآمدی، بازی با اراده مردم، نادیده گرفتن فقر و معیشت دشوار مردم و بی توجهی به وظایف قانونی، متهم کرده است.
وی اعلام کرده که با برخورداری از حمایت ملی، این تصمیم حساس را گرفته و تمام تدابیر لازم برای اجرای مسئولیت تاریخی حفاظت از کشور تونس را انجام داده و به قوانین و آزادی‌ها احترام خواهد گذاشت.
در مقابل، مخالفین قیس سعید معتقدند که او با تصمیمات یکجانبه قبلی، همچون انحلال شورای عالی قضایی، شرایط بحرانی جدید ایجاد کرده که منجر به اعتصاب قضات شده و مورد انتقاد مردم و مخالفت احزاب سیاسی قرار گرفته است.
باز هم رقابت ترکیه و عربستان سعودی
نکته مهم در مورد نگرش های متفاوت به تابلوی سیاسی تونس، در اینجاست که اصلی ترین جبهه مقابل قیس سعید، حزب اسلامی اخوانی النهضه به رهبری راشد الغنوشی مورد حمایت ترکیه است، اما شخص رئیس جمهور تونس، از حمایت عربستان سعودی برخوردار است و محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با او روابط نزدیکی دارد.
در روزهای اخیر، رجب طیب اردوغان برای عادی سازی کامل روابط کشورش با عربستان سعودی، دست به اقدام عجیبی زد که مورد اعتراض سازمان عفو بین الملل قرار گرفت که عبارت بود از بستن پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار معارض سعودی در ترکیه. این سازمان اعلام کرده که توقف پیگیری قضایی قتل جمال خاشقجی و ارسال این پرونده برای ریاض، روز سیاهی در تاریخ قوه قضائیه ترکیه است و از یاد نخواهد رفت.
گفته می شود اردوغان به زودی به عربستان سعودی سفر می کند و توقف روند قضائی قتل وحشیانه خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، مهمترین اقدام برای راضی نگه داشتن پادشاه سعودی و فرزند جاه طلب اوست. اما با وجود همه این تحولات مهم، می بینیم که ترکیه و عربستان سعودی در پرونده مهمی همچون تونس اختلاف نظر دارند.
اردوغان چه گفت، تونس چه پاسخ داد؟
انحلال پارلمان تونس از دید آنکارا، حمله ای کشنده به مهمترین کانون نفوذ ترکیه در تونس است. به همین خاطر، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «تحولات اخیر در تونس، ما را متاسف کرد. امیدواریم این روند منفی، به مرحله انتقالی کنونی برای تقویت مشروعیت و دموکراسی در تونس لطمه نزند. ما به اجرای نقشه راه جدید انتخابات اهمیت می‌دهیم. روند انتقالی تنها از طریق مذاکرات فراگیر و هدفمند پیش خواهد رفت و لازم است که نمایندگان تمام اقشار جامعه در آن مشارکت کنند. ما تحولات کنونی تونس و انحلال پارلمان این کشور را توهین به دموکراسی می‌دانیم. انحلال پارلمانی که کانون نمایندگان برگزیده ملت بوده، بسیار نگران کننده است و از دید ما، چنین چیزی ضربه به اراده ملت این کشور است. ما به حمایت از تونس و ملت آن در این مرحله دشوار ادامه می‌دهیم.»
نکته مهم در مورد سخنان اردوغان در این است که او آشکارا نشان داده که در مورد تونس، دیدگاه جانبدارانه داشته و تمایل دارد که نیروهای سیاسی مورد حمایت آنکارا در تونس قدرت را در اختیار داشته باشند.
پس از انتشار سخنان اردوغان، چاغلار فخری چاکرالپ سفیر ترکیه در تونس به وزارت امور خارجه این کشور احضار شده و به او ابلاغ شد که از دید تونس، سخنان اردوغان به مثابه تلاش برای مداخله در مسائل داخلی یک کشور قلمداد می شود و لازم است که او از چنین موضعی، عقب نشینی کند.
البته دستگاه دیپلماسی تونس، تنها به این اقدام بسنده نکرده و خود وزیر نیز وارد صحنه شده است.
بر اساس خبری که دویچه له ترکی منتشر کرده، تونس نشان داده که نسبت به رویکردهای ترکیه حساسیت ویژه دارد و نمی خواهد در برابر اظهارات اردوغان، سکوت کند. به همین خاطر، عثمان سرندی، وزیر امور خارجه تونس نیز در توئیتی اعلام کرده که با مولود چاووش اوغلو همتای ترکیه ای خود در این زمینه تلفنی گفتگو کرده است.
سرندی همچنین اطلاعات مربوط به احضار سفیر ترکیه در تونس به وزارت امور خارجه را تایید کرده و گفته است: «تونس در تلاش برای برقراری روابط نزدیک با کشورهای دوست است، اما همچنان به حاکمیت و استقلال در تصمیمات خود بها می دهد و اجازه نمی دهیم در مسائل حاکمیتی ما دخالت کنند.»
موقعیت ترکیه در آفریقا
تحولات چند سال اخیر در مصر، تونس و لیبی، در مسیر خواسته ها و آرزوهای حزب عدالت و توسعه ترکیه پیش نمی رود.
ترکیه در چند سال گذشته تلاش کرده در قاره آفریقا از توان اقتصادی بالایی برخوردار شود. اما مساله تنها اقتصاد نیست و در چند کشور از این قاره مهم، برجسته سازی گفتمان اسلامی اخوان المسلمین، برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد.
با این حال، چنین به نظر می رسد که اخوانی های مورد حمایت ترکیه در آفریقا، نمی توانند همچون سابق، نقش مهمی در معادلات سیاسی ایفا کنند. عادی سازی روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی، عادی سازی روابط با امارات متحده عربی و عربستان سعودی، همچنین تلاش برای تکمیل روند عادی سازی روابط ترکیه با مصر، وقایع مهمی است که به موازات آنها در تونس و لیبی نیز موقعیت اخوانی ها دچار تغییر شده و بعید است که تیم اردوغان، بتواند همچون گذشته، با قدرت و توان کامل، از این کارت استفاده کند.
اردوغان در شرایطی با دیوار بلند و برخورد سرد حکومت تونس روبرو شده که صالح موتلو شَن دیپلمات با سابقه دستگاه دیپلماسی ترکیه، منتظر تایید نهایی دولت سیسی است تا به عنوان سفیر جدید ترکیه به قاهره برود و سفارت ترکیه در مصر پس از 9 سال، بازگشایی شود.
