چرا نمایشگاه کتاب استانبول نمایشگاه خوبی برای حضور نیست؟
مجید جعفری اقدم در یادداشتی نوشت: بخش بین الملل نمایشگاه کتاب استانبول بعد از فلوشیپ استانبول موضوعیت خود را از دست داده است، در چند سال اخیر کمتر ناشر یا آژانس ادبی از کشورهای دیگر شرکت می‌کنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سی ونهمین دوره نمایشگاه بین‌الماللی کتاب استانبول از 12 آذز آغاز شده و فردا 20 آذرماه به کار خود پایان خواهد داد. در این دوره ایران نیز در نمایشگاه حضور داد، مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل که حضور ویزیتوری در این دوره دارد، در یادداشتی به بررسی این دوره نمایشگاه پرداخته است. این یادداشت به شرح ذیل است:
سی و نهمین امین دوره نمایشگاه کتاب استانبول از 3 تا 11 دسامبر در محل نمایشگاه‌های دائمی استانبول (تویاپ) با شرکت 800 موسسه انتشاراتی - مطبوعاتی و نشریات ادواری و موسسات فرهنگی و ادبی و شرکت های رسانه ای از کشور ترکیه و 91 ناشر و آژانس ادبی از 15 کشور در 10 سالن در حال برگزاری است. آژانس ادبی و ترجمه پل امسال حضور ویزیتوری در این نمایشگاه دارد.
نمایشگاه استانبول مثل نمایشگاه تهران، بیش از آنکه نمایشگاه باشد بیشتر فروشگاه بزرگ کتاب است. دو روز اول بازگشایی نمایشگاه که با تعطیلات آخر هفته مصادف است، بیشتر خانواده‌ها و اهالی کتاب و ادبیات بازدیدکننده هستند. در روزهای دیگر نمایشگاه معمولا با هماهنگی وزارت فرهنگ و آموزش و پرورش ترکیه، دانش‌آموزان را برای بازدید و خرید به نمایشگاه می‌آورند.
برنامه‌ها و فعالیت‌های این نمایشگاه در سه محور قابل بررسی است: بخش نمایشگاهی - بخش رویدادهای فرهنگی و بخش بین‌الملل:
در بخش نمایشگاهی بیش از 800 ناشر و موسسه فرهنگی و ادبی و مطبوعاتی از کشور ترکیه کتاب های خود را برای فروش با تخفیف عرضه می‌کنند. میانگین در طول 10 روز برگزاری نمایشگاه چیزی حدود 600 هزار نفر برای بازدید و خرید کتاب به نمایشگاه می آیند. از سال 2013 دو سالن جدید ویژه نشر الکترونیک و ناشران آموزشی و دانشگاهی به فضای نمایشگاه اضافه شده است.
بخش قابل‌توجه دیگر این نمایشگاه سالن ویژه امضا است. نویسندگان معروف ترک هر روز با برنامه از پیش تعیین شده در این سالن حضور یافته و کتاب‌های خود را که در نمایشگاه خریداری شده امضا می‌کنند و با مخاطبین خود ارتباط رودررو برقرار می‌کنند. سالن‌های 2 و 3 ویژه ناشران کودک و نوجوان، سالن 6 ویژه ناشران آموزشی و دانشگاهی و سالن 4 و 5 مختص ناشران حوزه علوم‌انسانی و سایر موضوعات دیگر است. ناشران کوچک اکثرا با غرفه‌های 4 متری در سالن 4 مستقر هستند و شاید کم رونق‌ترین محل نمایشگاه باشد. بیش از 70 درصد کتاب‌ها توسط چند موسسه بزرگ انتشاراتی در ترکیه انجام می‌شود و اکثر فضاهای خوب نمایشگاه در اختیار این موسسات است. برای مثال انتشارات «تیماش» در 3 سالن و هرکدام 40 متر غرفه دارد.
در بخش بین الملل به‌طور میانگین هر روز 20 الی 25 جلسه سخنرانی یا نشست فرهنگی یا ادبی در نمایشگاه برگزار می‌شود. اکثر این جلسات را خود ناشران ترکیه برگزار می‌کنند و در موضوعات نشر و کتاب در ترکیه صحبت می‌شود. علاوه بر نشست‌ها و رونمایی‌های مختلف کتاب در سالن ویژه‌ای برنامه‌های جشن امضا با حضور نویسندگان کتاب‌ها برگزار می‌شود. در نمایشگاه قبلی بیش از 3500 جلسه امضای کتاب برگزار شد.
بخش بین الملل نمایشگاه کتاب استانبول از زمان برگزاری فلوشیپ استانبول در واقع موضوعیت خود را از دست داده است و صرفا برای حفظ هویت عنوان بین‌الملل نمایشگاه ایجاد می‌شود. از اینرو در چند سال اخیر کمتر ناشر یا آژانس ادبی از دیگر کشورها در این نمایشگاه شرکت می‌کنند.
درخواست خرید رایت 50 عنوان کتاب ایرانی در فلوشیپ استانبول شرکت کنندگان در بخش بین‌الملل امسال نمایشگاه چند ناشرخارجی اغلب تازه کار از کشورهای حوزه بالکان و چند کشور دیگر (مثل ایران، کره جنوبی، اردن، روسیه و...) بودند که با دعوت و هزینه موسسه حضور پیدا کرده بودند که البته حضور بسیار کم رنگی داشتند و اغلب در نمایشگاه حاضر نبودند. البته چند موسسه دولتی هم از ترکیه (مثل موسسه تدا) و کشورهای دیگر در بخش بین‌الملل غرفه داشتند.پس پرواضح است اگر متولی فرهنگی که مسئولیتی در توسعه نشر کشورش در بین الملل دارد الفبای نشر بین الملل را بلد باشد برای کمک به توسعه نشرش در چنین نمایشگاهی هزینه نمی‌کند (آنهم هزینه میلیاردی!)
حضور ایران در نمایشگاه امسال کتاب استانبول
امسال ایران حضور نسبتاً کم‌رونقی را با دارا بودن یک غرفه به نام خانه کتاب و ادبیات ایران در نمایشگاه استانبول تجربه می‌کند. غرفه 12 متر مربعی که در آن علاوه بر مدیران حاضر از ایران، یک موزع کتاب ایرانی مقیم استانبول نیز حضور دارد و به فروش کتاب‌های ایرانی می‌پردازد.
علاوه از مدیران اعزامی ارشاد، نماینده اعزامی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نمایندگی فرهنگی ایران در استانبول و دو نویسنده ایرانی (محمد میرکیانی و مریم برادران) نیز در غرفه ایران حضور دارند.
کتاب‌های عرضه شده در این غرفه علاوه از کتاب‌های نفیس (متعلق به موزع ایرانی مقیم استانبول)، مجموعه چهار جلدی کتاب کودک و نوجوان و عناوینی در حوزه ادبیات، علوم انسانی و دفاع مقدس است.
یک مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی از شهر تبریز نیز با دعوت و هزینه نمایشگاه در سالن یک نمایشگاه حضور دارد.
آسیب شناسی:
بازار نشر ترکیه به جهت قرابت های فرهنگی و دینی با کشور ایران یکی از بازاراهای نشر خارجی سهل الوصول برای کتاب‌های ایرانی است. تاکنون بیش از 1000 عنوان از آثار ایرانی در ترکیه به زبان ترکی استانبولی ترجمه و منتشر شده‌اند. اغلب این کتاب‌ها در موضوعات مطالعات اسلامی و مطالعات ایرانی هستند که اغلب بدون اطلاع و اجازه صاحبان آثار در ایران، با کمک‌های دولتی به ترکی استانبولی ترجمه و در دسترس مخاطبینی محدود در ترکیه قرار گرفته‌اند. تعداد محدودی از این کتاب‌ها در سال‌های اخیر از طریق قانونی و مبادله رایت بین صاحبان آثار از ایران و ناشران ترکیه ترجمه، منتشر و به بازار نشر ترکیه راه یافته‌اند.
بازار کتاب ترکیه قابلیت زیادی برای حضور صنعت نشر ایران دارد. وزارت ارشاد، می‌تواند در راستای رسالت خود در کمک به توسعه نشر ایران در جهان نقش مفیدی در برقراری تعامل حرفه‌ای بیشتر بین بازار نشر کتاب ایران و ترکیه ایفا کند. تعهد اصلی دولت در توسعه نشر کشور در جهان حمایت، نظارت و هدایت است که در بستر حمایت از حضور مستقل ناشران، آژانس های ادبی و نویسندگان و تصویرگران ایرانی در رویدادهای بین‌المللی به‌ویژه نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب و فستیوال‌ها و جشنواره‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی اتفاق می‌افتد.
