چطور شد سریال امام رضا (ع) به فخیم‌زاده واگذار شد؟

به گزارش مشرق، مهدی فخیم‌زاده کارگردان، بازیگر و فیلمنامه‌نویس شناخته شده سینما و تلویزیون در برنامه «خندوانه» حاضر شد. هنرمندی که در دورانِ کرونا فقط به عنوان بازیگر، جلوی دوربینِ «موج اول» رفت. او این روزها مشغول نگارش فیلمنامه سینمایی است. یکی از نکاتِ جالبی که خودش در گفت‌وگو با رامبد جوان مطرح کرد ماجرایِ بازی نکردن در دو پروژه «همسر» و «خواستگاری» بود.

فخیم‌زاده دلیلِ بازی نکردن در این دو پروژه را عدم تطابقش با کاراکترها و شخصیت‌های این داستان بود. او گفت: من بیشتر با نقش‌هایی درگیر می‌شوم که به آنها اصطلاحاً «شارژ» گفته می‌شود. شخصیت‌هایی که خبر از آینده نقش می‌دهند. در بسیاری از فیلم‌هایی که خودم کارگردانی کردم، بازی هم داشتم اما حرص ندارم حتماً بازی کنم. اگر نقشی به من بخورد حتماً ایفای نقش می‌کنم اما اگر جایی این هماهنگی میانِ شخصیت من و کاراکتر وجود نداشته باشد درجا به کسی دیگر فکر می‌کنم.

او خاطرنشان کرد: وقتی سناریو را می‌نویسم همه نقش‌ها را در ذهنم تصویر می‌کنم بدون اینکه به بازیگری فکر کنم. در نتیجه با نقش عجین می‌شوم و ارتباط می‌گیرم. در «خواب و بیدار» هم قرار نبود من بازی کنم اما به نقش مسلط بودم. شبی که قرار شد من بازی کنم هنرپیشه‌هایش هماهنگ نشدند و از آنجایی که با زیر و بم‌های نقش‌ها آشنا بودم خودم آن نقش را بازی کردم.

«ولایت عشق» چگونه به فخیم‌زاده رسید؟

رامبد جوان در ادامه برنامه واردِ بحث سریال «ولایت عشق» و تجربه کارگردانی مهدی فخیم‌زاده شد. این کارگردان و بازیگر با سابقه سینما و تلویزیون اشاره کرد: «تنهاترین سردار» کار شخص دیگری بود و آن کار نهایتاً به من رسید. اما «ولایت عشق» تکلیف شد. در دوران ریاست آقای لاریجانی در صداوسیما این اتفاق افتاد و آقای حیدریان رئیس سیمافیلم بود. همگان بدانند کارهایی همچون سریال امام رضا (ع)، کارهایی نیست که طرح ببریم و تصویب شود بلکه برای این نوع کارها، مدیران تصمیم می‌گیرند و به نوعی کارگردان را انتخاب می‌کنند.

وی افزود: دو سال و هفت ماه فیلمبرداری این سریال طول کشید و 5 سال درگیر «ولایت عشق» بودم. جالب است قبل از این پیشنهاد به من گفتند فلان کتاب را بخوان و من فکر کردم به خاطر تجربه‌ای که در «تنهاترین سردار» داشتم از من خواستند نظرم را بگویم. فهمیدم که می‌خواهند من این سریال را بسازم هرچه کتاب درباره امام رضا (ع) بود، خواندم تا به طرح اولیه برسم. شورایی بود به نام شورای تاریخ و اعضایِ برجسته‌ای داشت. یک بار سناریویی که وقایع تاریخی بود را به شورای تاریخ اسلام ارائه کردم که آنها تأیید کردند و یک بار هم سناریوی درماتیکی نوشتم از شخصیت‌های فرعی و کسانی که جنبه تاریخی ندارند و آن شورای مربوطه تصویب کرد.

ادامه ماجرا و نگاهی دیگر به فخیم‌زاده و ولایت عشق

سریال ولایت عشق اثر مهدی فخیم‌زاده تقریباً 22 سال پیش با موضوع زندگی امام رضا (ع) ساخته شد. سریالی که هجرت امام‌رضا (ع) از مدینه به مشهد و توطئه‌های مأمون را - که سرانجام منجر به شهادت این امام بزرگوار شد - روایت می‌کند. موضوع داستان سریال «ولایت عشق» درباره زندگی امام علی بن موسی الرضا (ع) و آوردن ایشان به مرو و دوران سخت نیابت ایشان و شهادتش است. فرخ نعمتی، محمد صادقی، اکبر زنجانپور، داوود رشیدی، فتحعلی اویسی، بیتا فرهی، مریلا زارعی، دانیال حکیمی، بیژن امکانیان، رامبد جوان، لادن طباطبایی، عنایت بخشی، مهدی فخیم زاده و... از بازیگران اصلی این سریال بودند.

سریال "ولایت عشق" در 30 قسمت تولید شد که ساخت آن دو سال و نیم به طول انجامید و در سال 1379 به روی آنتن رفت. 12 قسمت ابتدایی این مجموعه، درباره مرگ هارون، جنگ دو برادر و خلافت مأمون، 15 قسمت میانی سریال درباره چگونگی تحمیل ولایت‌عهدی مأمون به امام رضا (ع) و 3 قسمت پایانی درباره حرکت مأمون به سوی بغداد و شهادت امام رضا (ع) است. سریال "ولایت عشق" در محلی فیلمبرداری شده است که پیش از آن برای تهیه سریال "امام علی (ع) " در سال 1371 ساخته شده بود؛ زمینی به مساحت 62 هزار متر مربع و با معماری عربی دوران بعد از اسلام. مجموعه‌های تلویزیونی مانند "تنهاترین سردار"، " طفلان مسلم"، و "آخرین دعوت" نیز در همین محل فیلمبرداری شده است.

فخیم‌زاده را تا قبل از بازی در سریال "مختارنامه" که نقش «عمربن سعد» را بازی کرد؛ اکثر مخاطبان تلویزیون به نام «نمکی» شخصیت‌محوری سینمایی "مسافران مهتاب" می‌شناختند. اما با عدم پخش مجدد این سینمایی در سالهای اخیر و بازی خوب فخیم‌زاده در نقش عمربن سعد مردم اغلب ترجیح می‌دهند که او را در نقش «عمربن سعد» به یاد آورند. اما او درباره تأثیر "مسافران مهتاب" در روند حرفه‌ای کارش تأکید زیادی دارد و می‌گوید که چگونه در این فیلم برای اولین بار به جای خودش حرف زده است و کار دوبله و صداگذاری این فیلم برای او که تجربه‌ای در این کار نداشته است چقدر سخت بوده است.

فخیم‌زاده بازیگر و کارگردان سینما و تلویزیون به استقامت و پشتکار اشاره می‌کند. براستی استقامت و پشتکار کلید موفقیت هرکاری است. برای دانشجوی انصرافی رشته پزشکی که کارگردان سریال‌های «تنهاترین سردار» و «ولایت عشق» شد. خاطره آسیب دیدن پایش در صحنه فیلمبرداری سریال "ولایت عشق". موضوع که به سریال "ولایت عشق" و صحنه فیلمبرداری مراسم نماز باران با 3000 هنرور می‌رسد. ماجرایی که فرخ نعمتی هم در گفت‌وگو با تسنیم به آن اشاره کرد.

فرخ نعمتی درباره معجزه آن پلانِ معروف "ولایت عشق" (ماجرای پلانی که فخیم‌زاده می‌گفت نباید نور برود) گفت ماجرا از این قرار است: آن روز باید با اسب به‌طرف این جمعیت می‌رفتم؛ موقعیت حساسی بود و این نور نباید می‌رفت؛ از طرفی در همچنین کاری که 200 نفر سرازیر می‌شوند باید در یک برداشت، فیلمبرداری می‌شد، آن هم کارگردانی مثل فخیم‌زاده که از این نوع صحنه‌ها نمی‌گذرد.

با اسب به‌سمت تپه رفتم، اسب که جمعیت را دید ناگهان مرا به جای دیگری برد اما برای فخیم‌زاده این اتفاق قابل قبول نبود. من هم به او گفتم: "تقصیر من نبوده و اسب از جمعیت ترسیده و این کار را کرده است". به‌یک‌باره وسط بیابان به من گفت "لباست را تن مأمور سوارکارها بکن!"، برای بازیگری مثل من که به ظرافت‌های هنری اهمیت می‌دهم سخت بود لباسم را تن شخص دیگری کنم و این پلان را از دست بدهم. اما لباس را به نمازی مأمور سوارکارها واگذار کردم و پتو روی دوشم انداختم.

بازیگر نقش امام رضا (ع) با اشاره به اینکه دستانم را بازکردم برای استقبال از مردم دیدم اسب کنارم راه می‌رفت، تصریح کرد: از عنایاتی که حضرت به من داشتند در این پلان به منصه ظهور رسید؛ جایی که نمازی مأمور سوارکارها به‌سمت تپه رفت اما اسب هنوز با جمعیت مواجه نشده بود راهش را کج کرد و نمازی هم موفق نشد. اینجا به فخیم‌زاده گفتم "دیدید این اتفاق دوباره تکرار شد". او به من گفت "لباس را دوباره بپوش و این بار در آستانه نزدیک شدن به جمعیت، اسب را نگه‌دار و بقیه راه را پیاده برو".

سعی کردم اسب را نگه دارم و پیاده به‌سمت تپه رفتم. در راه با خودم فکر می‌کردم کاری انجام بدهم، از جایی که جمعیت نزدیک‌تر شد دستانم را باز کردم از پشت دیدم اسب همراه من می‌آید. بعد از اینکه پلان به پایان رسید دیدم تمام گروه دارند گریه می‌کنند. برخی اوقات چنین اتفاقاتی می‌افتد که فکر نمی‌کنم جز عنایت و معجزه چیز دیگری باشد.

نوستالژی 22 ساله "ولایت عشق"

"ولایت عشق" و "تنهاترین‌سردار"، یکی درباره امام رضا (ع) و دیگری درباره امام حسن مجتبی (ع). این دو سریال را مهدی فخیم‌زاده کارگردانی کرده است. کارگردانی که در زمان ساخت این دو سریال شاید در حوزه آثار دینی از تازه واردان به شمار می‌رفت و حتی در این باره که هنوز کیفیت سریال "ولایت‌عشق" ارزیابی نشده است، چرا سریال "تنهاترین‌سردار" را به او سپردند، بعضاً نکاتی مطرح شد.

فارغ از تخصص حرفه‌ای کارگردانی که فخیم‌زاده از آن بهره برد، شاید اصلی‌ترین نکته درباره این دو سریال، نگارش متنی نمایشی برمبنای متون دینی بود؛ درست است که در تیتراژ انتهایی هر دو سریال، انبوهی از مکتوبات نام برده شد که به‌عنوان مبنای نگارش روایت معرفی شد، تصاویر تهیه‌شده برمبنای این متون و متن نهایی، جذابیت موردنظر سریال امام علی (ع) را در آن زمان به دنبال نداشت و در سال‌های اخیر، پخش چندباره آن از شبکه‌های مختلف کمتر به چشم آمده است، برخلاف سریال "مختارنامه" که پخش متعدد آن جدا از مزاح! همچنان مخاطب جدی دارد.

در سریال "ولایت‌عشق"، طبیعی است که عشق سرزمین ایران که میزبان قدوم پُرمهر و محبت امام رضا (ع) بوده است، به عینه و در شمار بسیار، به نمایش درآید؛ نکته‌ای که در داستان چنین نبود و ما در زندگی خود آن امام همام فرو رفتیم و از اینکه این سرزمین و این ولایت خواستنی، آکنده از عشق باشد، کمتر تصویری را دیدیم. حتی می‌طلبید که بعد از شهادت امام رضا (ع) در سریال "ولایت عشق"، واکنش مردم نسبت به شهادت ایشان و پیامدهای اقدام دربار عباسی را به تصویر بکشیم یا نکاتی از گسترش خاندان ائمه هدی در سرزمین ایران و همراهی مردم با آنان را بیان می‌داشتیم تا لحظات حضور امام رضا (ع) در سرزمین ایران، صرفاً به دربار عباسی و چند مجلس آن، منحصر نمی‌شد و ما عشق این سرزمین به ایشان و خانواده‌اش را بیشتر می‌دیدیم و "ولایت‌عشق" را تجربه عینی می‌کردیم.

مأمون‌عباسی سریال، "محمد صادقی" بازیگر با سابقه و کاربلد سینما و تلویزیون است. او هنوز هم این نقش را ماندگار و دوست‌داشتنی می‌داند و می‌گوید: نقش «مأمون عباسی» که در سریال «ولایت عشق» بازی کردم در خاطرم ماندگار و تثبیت شده است؛ مدت زمان زیادی سر این کار بودیم و نقش دوست‌داشتنی بود. مهدی فخیم‌زاده کارگردان سریال هم در برنامه‌ای تلویزیونی بارها از معجزات و اتفاقات مختلف سریال "ولایت عشق" صحبت کرده است اما آسیب پایش شاید کمتر شنیده شده باشد. جایی که گفت: موضوع آسیب‌دیدن پایم در "ولایت عشق" به صحنه فیلمبرداری مراسم نماز باران با 3000 هنرور می‌رسد.