چه کسانی مانع آوازخوانی زیر پل خواجو شدند؟

سمیه تاج‌الدین: اجرای هنرهای خیابانی در اماکن عمومی از دیرباز مرسوم بوده است. یک هنرمند یا گروهی از هنرمندان با هدف سرگرم‌کردن مردم به فعالیت‌های مختلفی از جمله حرکات نمایشی، شعبده‌بازی، عروسک‌گردانی، خوانندگی، نوازندگی، داستان‌سرایی و... می‌پردازند. هنرهای خیابانی اگرچه به لحاظ سبک‌وسیاق و نام با گذشته تفاوت پیدا کرده است اما رویکرد همان است. در بعضی موارد هنرمند به دنبال ارتزاق نیست و جنبه اقتصادی ندارد اما جنبه هنری آن مشهود است و هنرمند به خاطر عشقی که دارد، سعی در نشان دادن هنرش می‌کند. از این منظر آوازخوانی هم صبغه‌ای طولانی دارد؛ به خصوص آوازخوانی زیر پل خواجو که با وجود آب روان و معماری منحصربه‌فرد این بنا، حال‌وهوایی در آدمی ایجاد می‌کند که روح انسان را جلا می‌دهد اما متأسفانه اخیرا ممنوعیت‌هایی برای اجرای آواز زیر پل خواجو به وجود آمده است. به منظور بررسی این موضوع به سراغ رضا شریعت، استاد آواز و مدرس دانشگاه رفتیم تا بدانیم پشت‌پرده ممنوعیت آوازخوانی زیر پل خواجو چیست و چه نهادهایی مانع آوازخوانی شده‌اند؟

این مدرس دانشگاه دراین‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «ممنوعیت آواز خواندن زیرپل خواجو ممکن است از سوی اداره اماکن یا نیروی انتظامی یا میراث فرهنگی صورت گرفته باشد. آن‌ها حتما دلایل خودشان را دارند. شاید مسائل امنیتی یا سیاسی مورد نظر باشد یا شاید هم دلایل فرهنگی داشته باشد که سازمان میراث فرهنگی باید در این خصوص پاسخگو باشد.»

شریعت با اشاره به این موضوع که آوازخوانی زیر پل خواجو یکی از جنبه‌های فرهنگ شفاهی استان اصفهان است که صبغه طولانی دارد، می‌افزاید: «طی سال‌های متمادی خوانندگان زیر پل جمع می‌شدند و آواز می‌خواندند. آن‌ها به سبک و سیاقی دلچسب آواز می‌خواندند که متأسفانه در این نوع سبک موسیقی بدعت گذاشته شد.»

این استاد آواز تصریح می‌کند: «هر بنایی، هر فرهنگی، هر شیوه معماری و هر نوع ادبیاتی موسیقی خود را می‌طلبد. به نظر من و اساتید موسیقی هر نوع موسیقی قابلیت همخوانی با شعر مولانا، سعدی یا حافظ ندارد. بر این اساس شعر و موسیقی باید با آن بنا، معماری و فرهنگ متناسب باشد تا اگر توریستی می‌آید و زیر پل خواجو گذر می‌کند، آوازی اجرا شود در خور و در شأن تاریخ و فرهنگ اصفهان.»

او از اجرای موسیقی‌های مبتذل در این مکان ابراز ناخرسندی می‌کند و می‌افزاید: «موسیقی خط قرمز من است. من ممنوعیت موسیقی را به عنوان ممنوعیت وجود انسان می‌دانم اما متأسفانه گاهی شاهد اجرای موسیقی‌هایی هستیم که نه با فرهنگ شهری تناسب دارد و نه با بنای شهر. اگر توریستی می‌آید باید اصفهان دیده شود. آواز ایرانی شنیده شود. تصنیف و ترانه‌های ایرانی احیا شود.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به این که پل خواجو و آوازخوانی در آن‌جا به عنوان میراث فرهنگی شهر است و باید از هرگونه آسیبی حفظ شود، این امر را نیازمند برنامه‌ریزی در مدیریت فرهنگی می‌داند و پیشنهاد می‌کند: «باید با همفکری نهادهای انتظامی، امنیتی و سازمان میراث فرهنگی، فرهنگ آوازخوانی همانگونه که بوده احیا شود. به گونه‌ای که نه به امنیت اجتماعی مردم آسیب رسد و نه به فرهنگ آوازخوانی. در واقع این ممنوعیت باید به فرصت فرهنگی تبدیل شود.»

بیشتر بخوانید:

صدای «عهدیه» و «ایرج» روی تصویر همه بازیگران مرد و زن فیلمفارسی بود / بعد از انقلاب از جواد یساری تا خسرو شکیبایی خواندند اما نتیجه مطلوب حاصل نشد

موسیقی فرزندی است که کسی آن را قبول نمی‌کند / بلایی که مافیا سر موسیقی آوردند

صداوسیما در بسیاری موارد انتظارات حوزه‌ی موسیقی را پایمال می‌کند / «عود» ساز ایرانی است که اعراب از آن خود کردند

او در ادامه آوای خواجو را عاملی برای جذب گردشگر می‌خواند و به جشنواره آواز خواجو اشاره می‌کند و می‌گوید: «قرار بود جشنواره آواز خواجو برگزار شود. خواننده‌های زیر پل بیایند و اجرا کنند. بودجه‌ای در نظر گرفته شد. حتی پارکی در کنار رودخانه انتخاب شد تا به بنا آسیبی نرسد. این جشنواره قابلیت تبدیل شدن به جاذبه گردشگری و یک فستیوال جهانی را داشت، حتی پروپزال آن هم تهیه شد؛ اما طرح به کرونا خورد. بعد هم دولت تغییر کرد. متأسفانه در نهادهای دولتی مثل شهرداری به جای نیروی متخصص طیف سیاسی جایگزین می‌شود که به ضرر شهر است. بنابراین افراد یا جایگزین شدند یا تعدیل شدند. در بحث‌های محیط زیست و عمرانی هم وضع به همین منوال است. طرحی تا به مرحله اجرا برسد، دو سه سال طول می‌کشد، همین که به مرحله‌ی اجرایی رسید، دولت تغییر می‌کند.»

شریعت با بیان این که در شرایط کنونی اداره فرهنگی، کسی دغدغه‌ای برای برگزاری این جشنواره ندارد، می‌گوید: «مسائل فرهنگی و موسیقی نمی‌تواند به صورت جزیره‌ای و مستقل به حیات خود ادامه دهد. موضوع آواز خواجو، با زاینده‌رود معنا پیدا می‌کند. زاینده‌رود با آب معنا پیدا می‌کند. آب اصفهان با مدیریت صحیح در وزارت نیرو معنا پیدا می‌کند. وقتی این‌ها نباشند، آوازی نیست. زاینده‌رود با آواز خوب، با هوای پاک معنا پیدا می‌کند. آواز جلال تاج اصفهانی مرهون زاینده رود و هوای پاکی است که در آن مازوت نسوزانند که باز به مدیریت برمی‌گردد.»

او با تأکید بر این موضوع که نمی‌توان به مسائل به صورت مستقل پرداخت، توضیح می‌دهد: «این بحث سیاسی نیست؛ اما متأسفانه همه چیز به هم مربوط است. به طور مثال من می‌خواهم به عنوان خواننده ایرانی ورزش کنم، وقتی که کوه‌صفه را دودی سیاهی گرفته که می‌گویند از سوختن مازوت است به ناکارآمدی برمی‌گردد و ناکارآمدی یک مسئله سیاسی است. نمی‌توان بی‌تفاوت بود، نمی‌توان به این موضوعات فکر نکرد. این نقدها نه تنها بد نیست، بلکه شاید منجر به اصلاحات شود تا شرایط تغییر کند.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به سخنی از استاد شهناز که «گریه کردن هم دل خوش می‌خواهد» داشتن دل خوش را مرهون یک اقتصاد سالم می‌داند و می‌افزاید: «امروزه با تحولات اجتماعی و ایجاد مراکز آکادمی موسیقی، بحث استعدادیابی و شکوفا شدن هنرها تغییر یافته است. در گذشته مثلا 60، 70 سال پیش این تعداد هنرستان موسیقی وجود نداشت. اگرچه این شیوه امروز کمی جنبه آموزشی و استعدادیابی خودش را از دست داده اما همچنان بزرگترین عرصه استعدادآزمایی و استعدادیابی حضور در پیشگاه مردم است.»

جشنواره آوای خواجو ادغام شد

سجاد رضایی، مدیر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در مورد این موضوع می‌گوید: «ما جشنواره موسیقی اصفهان را جایگزین جشنواره آوای خواجو طراحی کردیم. هدف از این کار یکسان‌سازی در حوزه موسیقی است تا جشنواره آوای خواجو بخشی از جشنواره موسیقی اصفهان باشد و انواع مختلف موسیقی را دربرگیرد.»

او با اشاره به این که به خاطر کرونا و شرایط جامعه امکان برگزاری جشنواره موسیقی اصفهان وجود نداشت، می‌افزاید: «با وزارت ارشاد رایزنی کردیم و قرار است جشنواره سال آینده برگزار شود. در هفته فرهنگی اصفهان از پوستر این جشنواره رونمایی می‌شود تا آثار ارسال شود.»

رضایی می‌افزاید: «ما ادعای مکتب اصفهان را داریم، از این رو تصمیم گرفتیم که هم بخش خیابانی در آن وجود داشته باشد و هم بخش موسیقی نواحی. این جشنواره در وسعت موسیقی فجر نیست؛ اما گروه‌های مختلف موسیقی را دربرمی‌گیرد.»

پنجمین جشنواره موسیقی اصفهان برگزار می‌شود

علی عطریان، رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان هم با بیان این که جشنواره آوای خواجو، استعدادیابی در حوزه آواز بود که در سال 98 طراحی شد، سپس کرونا شد و فعالیت‌ها کمتر شد، می‌افزاید: «اواخر سال 1400 تصمیم بر این شد که جشنواره موسیقی اصفهان جایگزین جشنواره آوای خواجو شود. اولین دوره جشنواره آوای خواجو در سال 1398 برگزار شد اما به صورت بسیار محدود. بنابراین درصدد بودیم تا فضای موسیقی را گسترده‌تر کنیم. بنابراین پنجمین دوره جشنواره موسیقی اصفهان برگزار می‌شود که آوای خواجو هم در آن ادغام شده است. هفته فرهنگی اصفهان اردیبهشت‌ماه خواهد بود و در آن هفته فراخوان داده می‌شود. جشنواره موسیقی اصفهان پاییز 1402 برگزار می‌شود.»

259249