چگونگی عقب ماندگی علمی ایران از غرب

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، رضا سهیلی؛ بیست و دومین روز از بهمن 1397 رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم برای پیشرفت ایران اسلامی اولین توصیه خود را علم و پژوهش عنوان کردند و امروز پس از گذشت سه سال مجددا شاهد تاکید مجدد ایشان بر محوریت علم برای رشد جامعه هستیم. در تاریخ معاصر ایران حاکمان به واسطه قدرت شمشیر خود به حکومت رسیده و با پشتیبانی آن حکومت کرده اند. هیچگاه قانونی برای برای انتقال قدرت و ورود مردم به این چارچوب برای تعیین قدرت مرکزی وجود نداشته است. این مسئله باعث شده تا در این بازه تاریخی عمدتا قدرت و انتقال آن همیشه یک بحران به حساب بیاید که بی ثباتی و ناامنی را سبب شود.

برای مثال اگر نخبه ای با علم خویش ساز و کاری ایجاد میکرد و در سطح جامعه قدرتی به دست می‌آورد توسط حاکمان وقت کشته، کور یا خواجه میشد. با ایجاد قانون گذاری ثبات و امنیت، توسعه در سایر بخش های جامعه معنا پیدا کرده و اتفاق می افتاد، زیرا که در صورت عدم وجود آن به دلایل متعدد از جمله استثمار قدرت از بخش توسعه یافته فرد نخبه هیچگاه دست به تولید علم و کسب قدرت نمی‌زند و شاید این یکی از دلایل نخبه کشی ما در تاریخ معاصر باشد. اما چرا در دویست ساله اخیر ایران و اسلام که در قرن طلایی علم را در دست داشتند از غرب عقب ماندند؟! در بازه زمانی که قدرت در ایران با زور شمشیر و اتحاد طوایف، بدون هیچ قانونی منتقل میشد و به قول جلال وقتی در ازای ساخت دانشگاه و مکتب‌خانه در ایران، کاباره ها برای عیش و نوش و مصرف ساخته میشد.

غرب با ایجاد سیستم پارلمانی، قانون گذاری و ورود مردم به چرخه انتقال و انتخاب قدرت یک ثبات سیاسی و امنیتی ایجاد کرد تا در این بستر نخبگان و دانشمندان با حمایت قدرت مستقر بتوانند تولید علم کنند. آن گونه که در جنگ دوم ایران و روس وقتی عباس میرزا و ارتش ایران صدای توپ های روسی را میشنوند آن را علائم آخر الزمان میدانند و یا ایرانی های مقیم خارج، خاطرات خود از غرب را با نام تحیر نامه منتشر می‌کنند. که این خود زمینه ساز انقلاب مشروطه و بیداری مردم و ایجاد یک ساز و کار جدید بود. حتی پس از کشف نفت و معادن و بهره برداری از آن اگر استعمار بریتانیا و امریکا را کنار بگذاریم ایران به سمت تولید علم نمی‌رود و تنها با فروش مواد اولیه ای چون نفت خام و سنگ معادن، خریدار و مصرف کننده فراورده های همان مواد اولیه میشود، مسئله ای که هنوز هم با واردات بی رویه و عدم حمایت از تولید و تولید کننده با آن دست و پنجه نرم میکنیم.

مهمترین حامی یک کشور علم است. علم ثروت می آورد. تولید علم تولید قدرت می‌کند. علم وقتی آمد شما میتوانید برای خود خودرو بسازید و آن را بفروشید یا سلاح بسازید و علاوه بر تامین امنیت داخلی آن را برای رشد اقتصادی بفروشید. انقلاب اسلامی ایران نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است و این مسائل را بهتر از هر کسی امامین انقلاب فهمیدند. ابتدا با وارد کردن درست مردم به چرخه انتقال قدرت پس از انقلاب اسلامی و ایجاد یه سیستم پارلمانی، سپس با ایجاد ثبات و امنیت به عنوان بزرگترین دستاورد انقلاب و بستر سازی برای تولید علم و تأکید هر روزه بر آن زمینه برا برای رسیدن به قله های علمی آماده کرده و راه را به ما نشان دادند.

و افق این راه جا گذاشتن غرب در این ماراتون دویست ساله است. با این تفاوت که آنها قائل به سکولاریسم و اومانیسم هستند و ما با محوریت دین برای ایجاد یک تمدن نوین اسلامی قدم برمی‌داریم. تولید علم به تنهایی موجب توسعه و رفع مشکلات نخواهد شد. بلکه نیاز است با جامعه شناسی و احصا مشکلات و مسائل آن به سمت علم مسئله محور پیش برویم تا آنجا که وابسته به نیاز روز جامعه تولید علم بشود و تا آنجا ادامه پیدا کند که در قله علمی دنیا بی نیاز از بهره وری علم از خارج کشور شویم.

رضا سهیلی - مسئول سابق هیئت دانشجویی باقرالعلوم دانشگاه گیلان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.