کاهش 136 درصدی زمین های کشاورزی حوزه آبخیز زاینده رود

به گزارش خبرگزاری تسنیم؛ تغییر کاربری زمین های کشاورزی نمونه ای مهم از تاثیرگذاری انسان بر محیط زیست است که باعث پدید آمدن تغییرات ساختاری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی به ویژه در روستاها می گردد. در حالی که سایر تحولات توسعه در سطح روستا، کمتر باعث ایجاد چنین تغییرات وسیعی در محیط روستا می شوند.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

در پژوهشی که با عنوان «بررسی روند تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تاثیر آن بر مولفه های توسعه پایدار با تاکید بر حوزه آبخیز زاینده رود» انجام شده است اثرات اقتصادی، اجتماعی فرهنگی تغییر کاربری زمین های کشاورزی با تاکید حوزه آبخیز زاینده رود مورد بررسی قرار گرفته است. مساحت این حوزه آبخیز 41347 کیلومتر مربع می باشد و حدود 90.9 درصد حوزه آبخیز در استان اصفهان، 2.3 درصد در استان یزد، 3.4 درصد استان فارس و 3.4 درصد در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. این حوزه از نظر تقسیمات طبیعی شامل هفت زیرحوزه و 20 واحد هیدرولوژیک است.

بر اساس نتایج به دست آمده اراضی سکونت گاهی در طول زمان مورد مطالعه (1992 تا 2014) روند صعودی را تجربه کرده و وسعت آن از مقدار 14 هزار هکتار در شروع مقطع زمانی تا 2014 به حدود 39 هزار هکتار افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر اراضی کشاورزی در طور مقطع زمانی مورد مطالعه با روند کاهشی شدید روبرو بوده است به طوری که مقدار آن در طول 22 سال گذشته بالغ بر 44 هزار هکتار کاهش یافته است و از مقدار 135 هزار هکتار به 90 هزار هکتار رسیده است. نتایج حاصل از مقایسه دو مقطع زمانی حاکی از آن است که میزان از دست رفته اراضی کشاورزی در سال های اخیر به شدت افزایش یافته که بر اساس آن تفاوت مقدار کاهش اراضی کشاورزی در زمان دوم نسبت به زمان اول 136 درصد افزایش یافته است.

تاثیرات اقتصادی تغییر کاربری زمین های کشاورزی حوزه زاینده رود

نتایج این پژوهش با مصاحبه عمیق از کارشناسان به عمل آمده است نشان می دهد تغییر کاربری زمین های کشاورزی تأثیرات متعدد اقتصادی در حوزه آبخیز زاینده رود به دنبال داشته است که از جمله این اثرات می توان به کاهش درآمدهای کشاورزان، افزایش درآمدها در مشاغل خدماتی و صنعتی، افزایش نابرابری درآمدی و کاهش رغبت به مشاغل کشاورزی، ایجاد مشاغلی جدید و با ریسک درآمد کمتر نسبت به کشاورزی، افزایش فقر به ویژه در بین کشاورزان، افزایش درآمد عمومی مثل شهرداری ها و دهیاری ها، افزایش بیکاری در عرصه کشاورزی، تغییر سبک و نوع مشاغل در منطقه از تولیدی به خدماتی، تضعیف توریسم طبیعی و روستایی در نتیجه از بین رفتن تدریجی مناظر طبیعی و تاریخی و روستایی اشاره کرد.

همچنین یافته این پژوهش نشان می دهد تغییر کاربری زمین های کشاورزی در مولفه توسعه پایدار کشاورزی حوزه آبخیز زاینده رود نیز تاثیر داشته است. طبق این پژوهش تغییر کاربری زمین های کشاورزی: کاهش تولیدات کشاورزی زراعی دامی و باغی، کاهش سهم کشاورزی از تولید ناخالص ملی، کاهش امنیت غذایی و قدرت خودکفایی در تولیدات کشاورزی، افزایش سطح اراضی غیرقابل کشت شده، تخریب اراضی زارعی و باغی و کاهش سطح زیر کشت اراضی کشاورزی، فشار بیش از حد به زمین و کشت پیاپی و انجام کشت متراکم به دلیل کاهش اراضی کشاورزی، افزایش مصرف نهادهای شیمایی، کاهش مزیت نسبی انجام فعالیت های کشاورزی، افزایش میانگین سنی کشاورزان، کاهش شاغلین فعال در بخش کشاورزی، عدم تمایل به سرمایه گذاری در امور کشاورزی، کاهش تمایل اعضای جوان خانواده جهت اشتغال به کشاورزی را به دنبال داشته است.

تاثیرات اجتماعی و فرهنگی تغییر کاربری زمین های کشاورزی

مولفه دیگری که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است مولفه اجتماعی و فرهنگی توسعه پایدار است که تغییر کاربری زمین های کشاورزی این تاثیرات را در حوزه آبخیز زاینده رود داشته است: تغییر سبک زندگی و توسعه زندگی شهری، کم ارزش شدن مشاغل کشاورزی، کم ارزش شدن باورها و سنت های بومی، کاهش رضایت از زندگی در روستاییان به ویژه کشاورزان، سرعت بخشیدن به روند از بین رفتن سبک زندگی و آداب و سنن روستایی و سنتی، کاهش سلامت جسمی و روانی روستاییان با نابودی کشاورزی، توسعه زندگی شهری و افزایش تشریفات و پیچیدگی های اجتماعی و افزایش هزینه های زندگی، جذب افراد غیربومی و افزایش ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی، افزایش قیمت اراضی کشاورزی و تمایل بیشتر به تغییر کاربری، افزایش مهاجرت به ویژه جوانان و مسن شدن جامعه کشاورز، کاهش انگیزه زندگی در نواحی روستایی و خالی از سکنه شدن روستاها، افزایش تراکم جمعیت به دلیل کیفیت بالاتر زندگی، تغییر ویژگی های جمعیتی به ویژه در مناطق روستایی به ترکیب جنسیتی، هرم سنی و تراکم جمعیت.

تاثیرات زیست محیطی تغییر کاربری زمین های کشاورزی

همچنین یافته های این تحقیق نشان می دهد کاهش کیفیت خاک، کاهش کیفیت هوا، تخریب چشم انداز طبیعی، کاهش تنوع زیستی، افزایش بروز حوادث زیست محیطی مثل سیل و طوفان و سرما زدگی، افزایش بیابانزایی، تولید زباله های خطرناک، انتشار گازهای گلخانه ای، افزایش آلودگی های طبیعی به ویژه در مناطق ساحلی (زباله و فاضلاب های شهری) از جمله پیامدهای زیست محیطی تغییر کاربری زمین های کشاورزی در حوزه آبخیز زاینده رود بوده است.