کتابخانه‌هایی برای کمک به پیشرفت روستاها

این روزها مروجان کتابخوانی در روستاها و مناطق محروم فعالیت دوچندانی کنند و این فعالیت خصوصا برای ارتقاء سطح دانش کودکان و نوجوانان و کمک به رشد مهارتهای خواندن و نوشتن آنها موثر است.

خبرگزاری مهر - گروه جامعه: پیش از این در گزارشی با عنوان مروجان کتابخوانی در روستا به دنبال تغییر نسل آینده به اهمیت کار کسانی که این روزها در روستاهای کشور و در مناطق محروم به ترویج فرهنگ کتابخوانی مشغولند پرداختیم و اینکه این مساله چه تأثیری در بالا رفتن سواد خواندن و نوشتن و رشد دیدگاه‌ها و مهارت‌های فردی دارد. بسیاری از این افراد کسانی هستند که خود روزی از معلمانشان تأثیر گرفته اند یا این روزها معلمان همین کودکان و نوجوانان هستند.

مریم احمدی، در روستای تشنیز در استان چهارمحال و بختیاری به ترویج کتاب می‌پردازد. به گفته احمدی، تا 20 سال گذشته کتابخانه ای در روستا نبوده است. گاهی امام جماعت روستا و خانم‌شان کتاب به روستا می‌بردند و ترویج کتابخوانی می‌کردند. به واسطه مشاهده همین فعالیت‌ها ایده‌ای در ذهن او شکل گرفته که کتابخانه راه اندازی کند. او به خبرنگار مهر می‌گوید: در ابتدا کتابخانه ای نداشتیم. برای همین در روستا عطاری زدم و فعالیت کتابخوانی را از همان عطاری شروع کردم. تا اینکه در سال 92-93 با مشارکت کانون بسیج فرهنگی روستاها و به کمک دهیار، کتابخانه ای را تأسیس کردیم.

احمدی در ادامه درباره فعالیت اقتصادی خود و ارتباط آن با کتابخوانی می‌گوید: من سه سال است که در توسعه پایدار روستا کار می‌کنم. ما در روستا دوره‌های زندگی شغلی برگزار می‌کنیم. ما در این دوره‌ها آموزش می‌دهیم که باید از زندگی لذت ببرید و اگر در یک محیط کوچک هستید، این کم ارزش نیست و اگر انسان چیزی را نداند، باید به دنبال ندانسته‌ها رفت. ما به آن‌ها آموزش می‌دهیم که باید شغلی را انتخاب کرد که با روحیه و محیط تو سازگار است و نیازی از اجتماع تو را برآورد می‌کند.

از نگاه او این دقیقا همان مباحث توسعه پایدار است که باید به آن توجه کرد و فعالیت کتابخوانی یکی از راه‌هایی است که به وسیله آن می‌توان هم ترویج کتابخوانی کرد و هم در توسعه پایدار روستا مشارکت داشت. هم اینکه کمک کرد تا بچه‌ها در خواندن و نوشتن ارتقا پیدا کنند.

احمدی از تأثیرات مثبت فعالیت کتابخوانی در بین افراد روستا می‌گوید: من می‌دیدم که افرادی در روستا اعتماد به نفس نداشتند و نسبت به اهالی شهر احساس خود کمتر بینی می‌کردند. استمرار فعالیت‌ها و برگزاری کارگاه‌ها و کتابخوانی باعث شده است که حالا آن‌ها به من بگویند که تو باعث شدی عزت نفس مان را حفظ کنیم.

از نظر وی همه اینها به واسطه فعالیت کتابخوانی است و کتابخانه، محلی برای افزایش آگاهی و سطح توسعه فرهنگی در روستا می‌تواند باشد.

او معتقد است که برای انجام کار فرهنگی باید به لحاظ شخصیتی و رفتاری مورد تأیید اهالی روستا بود و بتوان با مردم ارتباط برقرار کرد تا بدین طریق اعتماد حاصل شود.

کتابخانه‌ها به عنوان تشویق کنندگان پژوهش در روستا

سجاد محبی دستگردی از مرجان کتابخوانی در روستای دستگرد امامزاده از استان چهار محال و بختیاری است. محبی فعالیت ترویج کتابخوانی را خارج از فعالیت کتابخانه و در کنار امامزاده روستا انجام می‌دهد. علت انتخاب امام‌زاده به گفته محبی این است که روستای دستگرد، سالانه چند ده هزار نفر زائر را از مناطق اطراف به خود می‌بیند و لذا ایشان برنامه‌های ویژه‌ای مرتبط با کتابخوانی را برای زائران و مسافران تدارک دیده است.

سجاد محبی همچنین از گروه‌بندی بچه‌ها متناسب با علاقه‌شان می‌گوید: گروه‌های شاهنامه خوانی، مشاعره، جمع‌آوری عکس‌های قدیمی، پژوهش زیست محیطی، تعزیه خوانی از جمله این گروه‌ها هستند؛ تمام این گروه‌ها بچه‌ها را وا داشته که به تحقیق و تفحص بیشتر در محیط پیرامونی خود بپردازند. برخی از گروه‌ها در رویدادهای سطح استانی هم جوایز و رتبه‌هایی کسب کرده‌اند.

محبی با اشاره به برخی طرح‌های خود از جمله طرح کافه کتاب، سحر و کتاب به مناسبت ماه مبارک رمضان، تفاهم نامه با کشاورزان و امثالهم از بازخوردهای خوب این طرح‌ها و امیدواری برای ادامه و گسترش آنها، علی رغم محدودیت‌ها سخن می‌گوید.

برای کار فرهنگی نباید معطل بهبود شرایط اقتصادی شد

مرضیه حصاری از مروجان کتابخوانی در روستای زبرخان نیشابور است. در ابتدا یک مجموعه فرهنگی کنار مسجد روستا و توسط پدرشان ایجاد شده و بعد، ایشان و خواهرانشان مجدد آن را راه اندازی کرده‌اند می‌گوید: کانون ما در مسجد است. پدرم خودشان معلم آموزش و پرورش بودند و دغدغه روستایشان را داشتند. برای همین با کمک‌های مردمی مسجد را ساختند و در یکی از اتاق -‌های مسجد کتابخانه را راه اندازی کردند. بعد از ایشان، من و خواهران یک فضای سنتی را برای بچ ها آماده کردیم و از مبلغ هدیه ای که در جشنواره روستاها و عشایر گرفتیم، کتابخانه را مجهز کردیم.

برگزاری مسابقه، نمایشگاه کتاب، و آموزش قرآن، کامپیوتر و قصه گویی از جمله فعالیت‌هایی است که در این کتابخانه انجام می‌گیرد. او درباره قصه گویی به یک ایده ابتکاری اشاره می‌کند: به بهانه شب یلدا مادربزرگ‌ها را دعوت می‌کردیم و از آن‌ها می‌خواستیم که قصه بگویند.

حصاری در ادامه از چالش‌هایی که در مسیر را اندازی و اداره کتابخانه داشته می‌گوید: در ابتدا مسئولین با ما همکاری نمی کردند و معتقد بودند تا زمانی که مردم مشکلات اقتصادی دارند، نمی‌توان کار فرهنگی انجام داد و این مسئله زمان و انرژی زیادی از ما گرفت تا مسئولین را متقاعد کنیم که بهبود وضعیت اقتصادی در گرو بهبود وضعیت فرهنگی و افزایش سطح آگاهی افراد است. این مسئله به خصوص در ابتدای کار که مردم نگاه چندان مثبتی نداشتند، سخت بود. اما به مرور که مردم و اهالی روستا همراه شدند، مسائل و چالش‌ها کمتر شد.

کتابخوانی، ظرفیت سازی و توسعه محلی

جمعیت مهرپویان سبز اندیشه از جمله سازمان‌های مردم نهادی است که با هدف آموزش، ظرفیت سازی و توسعه محلی در راستای توانمندسازی زنان، کودکان و خانواده‌های آسیب پذیر و کم برخوردار در مناطق محروم حاشیه نشین شهری و روستایی فعالیت دارد. این انجمن در سال 1396 توسط خانم ذوفن و آقای نجم الدینی با همکاری دیگر همراهان مهرپویان در شهر اصفهان تاسیس گردیده است. انجمن در یک سطح به آموزش اعضا و تربیت مروجین و فعالین اجتماعی می‌پردازد و در سطحی دیگر با همکاری همان مروجین به آموزش زنان و کودکان در محله کم‌برخوردار حاشیه‌نشین «ارزنان» در زینبیه واقع در منطقه 14 اصفهان اشتغال دارد.

احسان امین جواهری از جمله اعضا و مروجان کتابخوانی در جمعیت مهرپویان است که تجربه ترویج کتابخوانی در روستاها یا مناطق محروم اصفهان را دارد. به گفته آقای امین جواهری، مربیان انجمن و مروجین محلی دوره‌های کتابخوانی و کار با کودک مانند "طرح با من بخوان، آوا ورزی و الفبا وری" را گذرانده اند؛ برای مثال، در منطقه ارزنان، کارگروه کودک با دو گروه سنی خردسالان (4-7 سال) در کلاس‌های "قصه، بازی، نقاشی " و کودکان (7-12 سال) در دوره‌های "کتابخوانی و خلاقیت" فعالیت می‌کنند. این دوره‌های کودکان در کنار دوره‌های آموزشی عمومی و حرفه‌ای / مهارتی بانوان در جریان هستند و دوره‌های کتابخوانی و تقویت سواد و سواد آموزی بانوان نیز از جمله فعالیت‌های انجمن است و کتابخانه مرکز فعالانه به همه این گروه‌های مخاطب سرویس می‌دهد.

به گفته وی، فعالیت دیگر انجمن در کارگروه پیمایش مهر تحقق می‌پذیرد. مربیان آموزش دیده در قالب اجرای برنامه‌های طبیعت گردی و ترویج کتابخوانی، به مناطق روستایی و عشایری می‌روند و برای رده‌های سنی مختلف کتابخوانی می‌کنند. در این برنامه‌ها، کتاب‌های مفید و برگزیده‌ای به بچه‌ها امانت می‌دهند و از آنها می‌خواهند که این کتاب‌ها بین خودشان درگردش باشد. این فعالیت به صورت فصلی در هر منطقه برنامه ریزی و یا تکرار می‌شود.