کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» بیانگر ارادت عاشقانه با منطق عقلانی

آیین معرفی و بررسی کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» نوشته محسن بغلانی، در پنجمین نشست از سلسله نشست‌های فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با عنوان «تکیه کتاب» از ساعت 10 روز چهارشنبه چهارم مرداد 1402، (همزمان با هشتمین روز از ایام عزای سرور و سالار شهیدان) با همکاری موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت و با حضور احمد عطایی، رحیم مخدومی شربیانی و نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

احمد عطایی در این نشست گفت: این اساس در صدر ظهور اسلام تاکنون و تا ظهور امام زمان (عج) به‌عنوان ملاک ارزیابی برای صحت و سقم حرکات مومنانه است که عاشورا مظهر حُب با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا است. کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» دو خصوصیت مهم دارد که برای همه گروه‌های سنی به‌ویژه نوجوانان آشنایی با این دو نکته بسیار مهم است. شهید استاد مرتضی مطهری در کتاب «حماسه حسینی» این مطلب عمیق را درباره عاشورا مطرح می‌کند که مداحان، روضه‌خوان‌ها و سخنران‌ها به حدی که درباره شرآفرینی و جنایت و ظلم در حادثه عاشورا صحبت می‌کنند و شعر می‌خوانند، درباره خوبی‌های عاشورا صحبت نمی‌کنند. خیر، خوبی و زیبایی‌های عاشورا بیشتر از شرآفرینی و جنایت‌ها است. نویسنده این کتاب تلاش کرده تا خوبی‌ها و برجستگی‌های عاشورا و سیدالشهدا (ع) را ترسیم کند و از این باب وارد شده تا زیبایی‌ها را به خوانندگان بشناساند؛ بنابراین نباید اینگونه باشد که خوبی‌ها و زیبایی‌ها را کم ببینیم. با این وجود هر چه کفه زیبایی‌ها و خوبی‌ها که مظهر آن حضرت سید‌الشهدا (ع) است باز شود، آن طرف ظلم و جنایت صورت گرفته، واضح‌تر دیده می‌شود. توصیه عمیق شهید مطهری را در کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» دیدم؛ بنابراین این کتاب را به نسل نوجوان معرفی می‌کنم.

عطایی ادامه داد: در زمان طاغوت مراکز آموزش عالی سعی می‌کردند عزاداری سیدالشهدا (ع) را مورد وهن قرار دهند و از آن به‌عنوان مراسمی یاد کنند که خرد و عقل در آن کمتر دیده می‌شود. این تصور حتی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران وجود داشت و امام خمینی (ره) جزو اولین کسانی بود که از روضه امام حسین (ع) دفاع و مسأ‌له چرایی گریه برای سیدالشهدا (ع) را باز کرده و دلایل عقلانی را مطرح کردند. در جای جای حرکت سیدالشهدا (ع) و هر مقطعی از این حرکت، عقلانیت و منطق موج می‌زند. نمی‌توانیم حرکتی پیدا کنیم که تنها مبتنی بر شور و احساس باشد. در عنوان و بخش‌های مختلف کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» فرازی با عنوان «اندیشه کن» وجود دارد که با مخاطب وارد گفتمان متفاوت می‌شود و از مخاطبان می‌خواهند همراهی کنند و عقلانیت موجود در حرکت سیدالشهدا (ع) را بیابند و آن را در ذهن خود گسترش دهند؛ بنابراین باید حرکت سیدالشهدا (ع) را حرکتی جامع از لحاظ عقلانیت، شور، هیجان، احساس و عاطفه ببینیم. ما در فرازی از زیارت عاشورا از خدا می‌خواهیم در دنیا و آخرت ما را از کسانی قرار دهد که با حسین (ع) شناخته شویم و این شناخت در شور، احساس، هیجان، روضه، منطق، عقلانیت و خرد وجود دارد.

وی در پایان گفت: نباید صرفا به این موضوع فکر کنیم که ما حکومت اسلامی و مردم مقاومی داریم که پای ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران ایستاده‌اند. بلکه طبق تعبیر مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) ما با شبیخون فرهنگی و جنگ ترکیبی و رسانه‌ای روبه‌رو هستیم که همچنان ادامه دارد. اگر عمق آن را بفهمیم خواب از چشمان ما می‌رود. در دوره کنونی نقاط قوت و مقدسات نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را نشانه گرفته‌اند. قرآن‌سوزی در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد که آن‌ها با نقاط قوت ما مخالف هستند. کار کردن در این زمینه جزو نیاز‌های واقعی ما است.

در ادامه این نشست، محسن بغلانی با اشاره به ضرورت نوشتن کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» عنوان کرد: در موسسه قدر ولایت، بسیاری از موضوعات را با توجه به شرایط خاص زمان و نیازمندی‌های جامعه منتشر می‌کنیم. اغتشاشات و فتنه سال 1398، حمله به حرم، پرچم و نماد‌های عاشورایی نشان داد که از بحث صرف مسائل سیاسی و اجتماعی خارج شده‌ایم؛ بنابراین کتابی درباره امام حسین (ع) تدوین کردیم تا ضمن معرفی دوباره حرکت امام حسین (ع) برای قشر نوجوان و جوان بتوانیم بحث ارادت عاشقانه را به منطق عقلی پیوند بزنیم. ما شور را به شعور مزین کردیم. این کار اتفاق تازه‌ای نبود و شاید در گذشته در این زمینه احساس نیاز نمی‌شد. شهید مرتضی مطهری و علمای دیگر و حضرت امام خمینی (ره) از ابتدای انقلاب اسلامی ایران درباره روضه و بزرگداشت امام حسین (ع) مطالبی را ارائه کرده‌اند.

این نویسنده افزود: در جنگ تحمیلی، شعور و منطق عاشقانه را دیدیم. منتهای عقل و عشق در پیروان سیدالشهدا (ع) دیده می‌شد. جوانان ما در جنگ تحمیلی همان حرکت سیدالشهدا (ع) را دنبال کردند. جامعه ما از این مسائل پُر است، اما با حرکت‌های صورت گرفته در جامعه باید یک‌بار دیگر این مسائل را برای جوانان و نوجوانان مرور کنیم. امیدوارم گروه‌های اهل مطالعه با هر تفکری این کتاب را بخوانند و این کتاب بتواند اثر خود را بر جوانان بگذارد.

بغلانی به دفاتر هفتگانه کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» اشاره کرد و گفت: دفتر اول این کتاب درباره مودت با اهل بیت پیامبر (ص) است. در دفتر دوم به معرفی اباعبدالله حسین (ع) پرداختیم. در باب شجاعت نمونه‌هایی از جنگ جمل و صفین و صحنه‌هایی از واقعه عاشورا مطالبی در این دفتر گردآوری شده است. نحوه شکل‌گیری کاروان امام حسین (ع) دفتر سوم این کتاب را تشکیل می‌دهد. در دفتر چهارم به قداست عاشورا پرداخته‌ایم. حرکت امام حسین (ع) بعد از گذشت 14 قرن همچنان در بین مردم قداست دارد. حرکت سیدالشهدا (ع) برای نفع شخصی نبود، بلکه برای گذشتن از منفعت شخصی و برای رسیدن به حقیقت بود. از این‌رو همچنان در بین مردم قداست دارد.

بغلانی همچنین گفت: دفتر ششم این کتاب درباره عبرت‌های عاشورایی است. با توجه به سخنان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) عبرت‌های عاشورایی را جدا بیان کرده‌ایم. در دفتر هفتم این کتاب به مسأله چرایی گریه کردن برای امام حسین (ع) پرداخته‌ایم. کتیبه عاشورایی برای طرح جلد کتاب مدنظر ما قرار گرفت و به همین دلیل این طرح جلد را برای کتاب انتخاب کردیم. این کتاب برای گروه‌های سنی 15 تا 22 سال نوشته شده است و گروه‌های سنی بالاتر هم در صورت تمایل می‌توانند این کتاب را مطالعه کنند. در صفحه‌بندی کتاب می‌توانستیم از طرح کتیبه‌های عاشورا استفاده کنیم، اما می‌خواستیم برای کاهش قیمت، کتاب را در حجم کمتری منتشر کنیم تا مخاطبان بیشتری توان خریدن آن را داشته باشند. اگر چشم‌نوازی گروه‌های سنی 13 تا 16 سال را برای صفحه‌بندی کتاب درنظر می‌گرفتیم، می‌توانستیم صفحه‌بندی زیباتری را ارائه کنیم، اما هزینه‌های کتاب افزایش پیدا می‌کرد. برای چاپ دوم کتاب می‌توانیم از طراحی‌های داخل کتاب برای طرح جلد کتاب استفاده کنیم. امیدوارم مخاطبان به اهداف مدنظر این کتاب دست پیدا کنند. در این کتاب به معرفی و حرکت امام حسین (ع) از مدینه تا شهادت پرداخته شده است. همچنین این منزل‌ها را از جایگاه غیر روضه بیان کردیم. بهترین مسیر، حفظ دستاورد‌های امام حسین (ع) است. اگر کتاب را تا بحث شهادت به پایان می‌رساندیم، کار ناقص ارائه می‌شد؛ بنابراین بخش گریه برای اباعبدالله الحسین (ع) را در انتهای کتاب پیش‌روی خوانندگان قرار دادیم.

این کتاب در حصار تاریخ گرفتار نشده است

رحیم مخدومی شربیانی از دیگر سخنرانان حاضر در این نشست بیان کرد: انتشار کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» برای پاسخ دادن به نیاز جامعه در جهت شناخت هرچه بهتر مکتب سیدالشهدا (ع)، جای تقدیر دارد. باید برای مخاطبان، گروه‌های سنی و سلیقه‌های مختلف کار کرد. باید از انتشارات قدر ولایت که برای خود لازم و ضروری دانسته تا بخشی از این خلأ را پر کند، تقدیر و تشکر کرد. مخاطب با دیدن عنوان و طرح جلد کتاب با این سوال مواجه می‌شود که آیا عنوان کتاب با محتوا و طرح جلد متناسب است یا خیر؟ آیا محتوا متناسب با گروه سنی مدنظر است؟ درخصوص عنوان کتاب، صفحه‌بندی و طراحی جلد این کتاب باید تجدیدنظر صورت بگیرد. چرایی عنوان کتاب برای من مشخص نشده است. آیا از این عنوان نمی‌توان برای ده‌ها کتاب دیگری که برای سیدالشهدا (ع) نوشته می‌شود، استفاده کرد؟ یکی از مباحث این کتاب، معرفی سیدالشهدا (ع) با جلوه عقلانیت و عشق موجود در سیدالشهدا (ع) نسبت به خدا است. طبیعی است که در همه ائمه (ع) این عشق وجود دارد و اختصاصا این موضوع نمی‌تواند عنوان کتاب باشد. عنوان و طرح جلد کتاب نوجوانانه نیست. پیشنهاد می‌کنم در چاپ نهایی کتاب به این موضوعات توجه شود.

وی روزآمد بودن را یکی از نکات قوت کتاب «حسین مظهر عقل و عشق» دانست و گفت: نویسنده در این کتاب تنها به یک موضوع از مکتب سیدالشهدا (ع) نپرداخته، بلکه محتوا از ابتدای شکل‌گیری نام حسین (ع) آغاز شده و در ادامه زمینه و ریشه ضرورت توجه به امام حسین (ع) مطرح شده است. این کتاب در حصار تاریخ گرفتار نشده است. امروز امام حسین (ع) برای بشریت درس‌هایی دارد. ما با کتابی جامع و در‌عین‌حال کم حجم روبه‌رو هستیم. گزیده‌نویسی‌های کتاب برای حوصله نوجوان و جوان امروز خوب است و از این منظر کتاب مورد استفاده بیشتری قرار خواهد گرفت.

این نویسنده ادامه داد: موضوع مودت آغازگر کتاب است؛ طریقی که پیامبر (ص) جلوی پای یاران خود می‌گذارد تا امت به سعادت برسد و به انحراف گرفتار نشود. این آغاز خوب است. با نگاه دیگری می‌توان عناوین کتاب را عوض کرد. فصل‌های هفتگانه این کتاب را این‌گونه دیدم؛ فصل اول، به موضوع مودت اشاره می‌کند. فصل دوم به این موضوع پرداخته که چرا باید حسین (ع) را دوست بداریم. فصل سوم می‌گوید حسین (ع) را که باید دوست می‌داشتیم، این گونه مورد بی‌مهری قرار گرفت. فصل چهارم به این موضوع می‌پردازد که چرا حادثه عاشورا قداست دارد. فصل پنجم، درس‌های عاشورا و درس‌های دوست داشتن حسین (ع) است. فصل ششم نیز درباره عبرت‌های دوست نداشتن حسین (ع) و فصل هفتم نیز درباره دوست داشتن حسین (ع) به رسم امروز است.

رحیم مخدومی در پایان عنوان کرد: باید توجه فوق‌العاده‌ای به مخاطبان داشته باشیم. برای گروه سنی بزرگسال کتاب‌های مفصل و پرحجمی نوشته شده و می‌توان گفت نیاز‌ها مخاطب بزرگسال در این حوزه مرتفع شده، اما این نیاز همچنان در گروه‌های سنی پایین دیده می‌شود. کتاب‌های نوشته شده برای گروه‌های سنی پایین همان کتاب‌های گروه‌های بزرگسال است و صرفا حجم آن‌ها کاهش یافته است و نثر و محتوای کتاب‌ها تغییری نداشته است. برای جذب مخاطبان نوجوان باید به زبان، طرح جلد، عنوان، نثر و صفحه‌بندی کتاب توجه کرد تا نوجوان بتواند براساس این شاخص‌ها کتاب را بخواند. هر چند نقل حادثه عاشورا به حدی جذاب است که بدون رعایت این نکته‌ها هم مخاطب خود را دارد. اما وظیفه ما جذب مخاطب بیشتر و درعین‌حال جذب مخاطبان خاکستری است، چراکه مخاطبان خاکستری نیاز بیشتری به شناخت اهل‌بیت (ع) دارند.