کریدوری که ایران را از نفت بی‌نیاز می‌کند کدام است؟
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، بی شک تجارت مهم‌ترین مسئله در اقتصاد یک کشور است و توسعه و پیشرفت اقتصادی بدون توجه به فرصت‌های تجاری و وجود یک شبکه حمل و نقل سریع و کارآمد برای تسهیل تجارت، امکان‌پذیر نیست. در شرایط کنونی یکی از شاخص‌های مهم تجارت بین‌المللی، مسئله اقتصاد ترانزیت و درآمد‌های حاصل از آن است. موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیک ایران به گونه‌ای است که ترانزیت کالا می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی کشور باشد و این در حالیست که در دهه‌های گذشته توجه زیادی به این مسئله نشده است.
استفاده از این فرصت، علاوه بر اینکه موجب درآمدزایی کشور و تسهیل تجارت می‌شود، روابط ایران با دیگر کشور‌ها را ارتقاء بخشیده و موجب پایداری این روابط می‌شود.
در حال حاضر کریدور شمال به جنوب مهم‌ترین ظرفیت ترانزیتی و تجاری کشور است و با اقداماتی که دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود انجام داده، توافقاتی که با کشور روسیه و چین انجام شده و همچنین همکاری کشور‌های منطقه می‌توان گفت امکان فعالسازی و استفاده حداکثری از این ظرفیت فراهم شده است.
کریدور شمال به جنوب، پل ارتباطی کشور‌های اروپایی با اقیانوس هند و خلیج فارس به شمار می‌رود. در این کریدور ارتباط کشور‌های شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشور‌های حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا برقرار می‌شود.
کوتاه‌تر، کم هزینه‌تر و سریع‌تر
موقعیت جغرافیایی، اهمیت ویژه‌ای به لحاظ ترانزیت کالا و عبور خطوط لوله‌های نفت و گاز در اقتصاد جهانی به ایران بخشیده است و ایران با استفاده از این مزیت می‌تواند منافع بسیاری به دست آورده و جایگاه اقتصادی خود را در سطح منطقه و جهانی ارتقاء دهد.
تا پیش از شکل‌گیری این کریدور، صاحبان کالا و بازرگانان حوزه خلیج فارس و اقیانوس هند برای ارسال کالا‌های خود به اروپای مرکزی، شمال اروپا و روسیه از مسیر دریا و آب‌های آزاد استفاده می‌کردند. در این مسیر کالا‌های خود را از طریق اقیانوس هند، دریای عمان، خلیج عدن، دریای سرخ و کانال سوئز به دریای مدیترانه منتقل می‌کردند.
کالا‌هایی که مقصد آن‌ها جنوب روسیه و اوکراین است نیز از طریق دریای سیاه به بندر اودس و برای رسیدن به اروپای شمالی و شمال روسیه هم باید از تنگه جبل‌الطارق، اقیانوس هند، دریای مانش و دریای بالتیک گذر کرده و به شمال اروپا، هلینسکی و یا بندر سن‌پترزبورگ برسند.
این شیوه حمل‌و‌نقل بین کشور‌های حوزه اقیانوس هند و شمال اروپا بسیار زمان‌بر و پرهزینه است.
این در حالیست که کشور‌های آسیایی و اروپایی می‌توانند با استفاده از کریدور شمال به جنوب کالای خود را با سرعتی حدود دو برابر و با هزینه کم‌تر نسبت به کانال سوئز مبادله کنند؛ بنابراین با توجه به شکل‌گیری بازار‌های جدید جهانی در حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس استفاده از این مسیر برای قاره آسیا و اروپا اهمیت بالایی دارد.
ایران در قلب کریدور شمال - جنوب
بخش مهمی از کریدور شمال - جنوب از خاک ایران می‌گذرد و در حال حاضر از حوزه اقیانوس هند (بندر مومبای) آغاز و از طریق دریا به بندرعباس در جنوب ایران متصل می‌شود. در داخل خاک ایران نیز کالا‌ها به وسیله حمل و نقل جاده‌ای و ریلی به بنادر شمال کشور بندر انزلی و بندر امیرآباد منتقل می‌شوند و سپس از طریق دریای خزر به بنادر آستاراخان و لاگان روسیه حمل می‌شوند.
با تکمیل راه‌آهن رشت - آستارا در ایران امکان دسترسی جاده‌ای و ریلی به کشور‌های منطقه قفقاز و روسیه نیز میسر می‌شود. با توجه به اینکه کشور‌های آسیای مرکزی و جنوب قفقاز به شدت با کمبود فضا در توسعه روابط تجاری با یکدیگر روبهرو هستند، هرگونه فرصت برای توسعه روابط تجاری بین آن‌ها بهخصوص در حوزه حمل و نقلی با استقبال این کشور‌ها مواجه می‌شود.
هزینه حمل‌و‌نقل کالا‌های ترانزیتی بین کشور‌های حوزه اقیانوس هند و شمال اروپا از طریق کریدور شمال - جنوب تا 30 درصد نسبت به مسیر‌های دیگر ارزان‌تر است و کشور‌های جنوب شرق آسیا، آسیای مرکزی و خاورمیانه، حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس و همچنین شمال اروپا با پیوستن به این کریدور از حمل‌و‌نقل سریع و ارزان‌تر کالاهایشان بین آسیا و اروپا استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه زمان حمل‌و‌نقل کالا‌های هندی به روسیه هم از این طریق نسبت به کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد، در واقع این کریدور رقیبی جدی برای کانال سوئز در مبادلات تجاری بین شرق و غرب است.
به گفته محمد مخبر؛ معاون اول رئیس جمهور، بحث ترانزیت مزیت مهم کشور است که اگر خط ریلی رشت آستارا و کریدور شمال جنوب در دو سال گذشته آغاز نمی‌شد قطعا سایر کشور‌ها خط‌های جایگزین معرفی می‌کردند و در حال حاضر به مرحله‌ای رسیده‌ایم که کشور‌های منطقه برای شرکت در کنسرسیوم خط مستقیم شمال جنوب که ظرفیت جابجایی 200 میلیون تن بار را دارد با جمهوری اسلامی ایران مذاکرات فشرده‌ای انجام می‌دهند.
فرصت‌های بیشمار کریدور شمال - جنوب
ظرفیت ترانزیتی این کریدور بیش از 30 میلیون تن در سال است، اما در حال حاضر ایران تنها زا 2 میلیون تن از این ظرفیت بهره می‌برد. به همین دلیل تکمیل زیرساخت‌ها و شرایط لازم برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های این کریدور می‌تواند یک منبع درآمد پایدار برای ایران باشد. درآمد پیش‌بینی شده از عملیاتی شدن این کریدور در حال حاضر بیش از 20 میلیارد دلار است. چنین درآمدی می‌تواند تا حد زیادی وابستگی کشور به درآمد‌های نفتی را کاهش دهد.
از این کریدور سالانه حدود 250 میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا تراتزیت خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود سهم ایران در ترانزیت کالا حدود 4 درصد و از تولید حدود 15 درصد باشد.
علاوه بر مزیت‌های اقتصادی، عبور مسیر ترانزیتی کشور‌های همسایه و شرکای تجاری از ایران و گسترش تجارت در خاک ایران موجب تحکیم روابط و پایداری آن با کشور‌های همسایه و دیگر کشور‌هایی که از این مسیر عبور می‌کنند، شده و ثبات اقتصادی را نیز برای کشورمان به همراه دارد. همچنین با افزایش عبور و مرور از مرز‌های کشور امنیت بیش‌تری نیز در این مناطق به وجود می‌آید.
اگر ایران به هدف خود در تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای دست یابد، نیازی به خام فروشی مواد معدنی و نفتی نخواهد داشت و منافعی که از راه ترانزیت و گردشگری کسب می‌شود، کشور را از فروش مواد نفتی و معدنی خام بی‌نیاز می‌کند./ ایبنا