به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ رییس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی در «نشست هم اندیشی فعالان خانواده و کودک در فضای مجازی» که با حضور نمایندگان نهادهای حاکمیتی موثر و فعالان بخش خصوصی در سالن همایش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد با اشاره به اهداف این نشست و برنامههای وزارت فرهنگ در حوزه فضای مجازی، گفت: موضوعی که مدتی است در بخش فضای مجازی این وزارتخانه در دوره جدید فعالیتی در دولت سیزدهم پیگیری شده و در دستور کار جدی قرار دارد، دغدغه حفاظت از کودک و خانواده در فضای مجازی است که به صورت دغدغهای عام و عمومی مطرح است.
وی افزود: وزارت فرهنگ اقداماتی در این زمینه برنامهریزی کرده که با عبارتها و بستههای سیاستی متنوع در قالب اسناد شبکه ملی اطلاعات و توسعه محتوا در بستر شبکه ملی اطلاعات با موضوع سند سیاستی فضای سالم، مفید و ایمن و سند صیانت از کودک و نوجوان و خانواده، ارائه خواهد شد.
حاجیملامیرزایی با اشاره به اینکه به دنبال پیگیری این اسناد در قالب مصوبه شورای عالی فضای مجازی هستیم، اظهار داشت: این سلسله جلسات در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری میشود تا ماموریتهای مد نظر را اجرا کنیم.
وی یکی از این تکالیف را نظام یکپارچه برای ردهبندی و رتبهبندی محتوای مناسب برای کودک عنوان و تصریح کرد: این مهم در مرحله رونمایی قرار دارد و بزودی انجام خواهد شد.
حاجیملامیرزایی در ادامه، تهیه و تولید فهرستی سفید و امن را به نوعی گفتمانی اجراییتر برای نشر محتوای این حوزه معرفی کرد و گفت: این مسئله هم در مطالعات میدانی سایر کشورها بسیار پررنگ است و هم در داخل کشور فارغ از آرایشهای سیاسی در ارتباط با نحوه مدیریت فضای مجازی همه صاحب نظران در این زمینه بر ضرورت حفاظت از کودک اذعان دارند. یعنی فقط این نیست که نگرش خاصی در کشور بر این مسئله تاکید داشته باشد.
رییس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی خاطرنشان کرد: قوانین سختگیرانه در کشورهای غربی و توسعه یافته در مورد حفاظت از کودک در فضای مجازی وجود دارد و موسسات و سمنهای فراوانی به این موضوع میپردازند.
وی با بیان اینکه تاکنون فعالیتهای زیادی در این زمینه انجام شده که باید تداوم داشته باشد، افزود: نهادهای فراوانی در کشور هستند که در این زمینه فعالیت دارند و مسئله حفاظت از کودک را دنبال میکنند.
حاجی ملامیرزایی در ادامه هدف از برگزاری نشست هم اندیشی فعالان خانواده و کودک در فضای مجازی به همت مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی را تقدیر از همه کنشگران حوزه حفاظت از کودک و خانواده، برطرف کردن موانع این حوزه و توسعه مقوله حفاظت از کودک و خانواده در فضای مجازی و نیز هم اندیشی و استفاده از تجارب، اظهارنظرها و پیشنهادها عنوان کرد.
حاجی ملامیرزایی در پایان تاکید کرد: باید کاری کنیم که کشور را در حوزه کودک و حفاظت از خانواده قدرتمند ساخته و توسعه دهیم.
همچنین در این نشست، معاون مرکز ملی فضای مجازی نیز در سخنانی برگزاری چنین نشست هم اندیشی به همت مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی را فرصتی برای بیان نقطه نظرات و هم اندیشی فعالان حوزه کودک و نوجوان در فضای مجازی عنوان و خاطرنشان کرد: طی یک سال گذشته یکی از مهمترین فعالیتهای مرکز ملی فضای مجازی بحث کودک و نوجوان بود. امروز نکات مهمی در حوزه فضای مجازی وجود دارد که ما از آنها عقب هستیم و باید برای دستیابی به آنها تلاش کنیم.
قاسم خالدی، با اشاره به تولیدات فضای مجازی حوزه کودک و نوجوان در گذشته اظهار کرد: باید به آینده نگرانکننده این حوزه توجه ویژه داشته باشیم. آنچه در گذشته اتفاق افتاد، نوعی به هم ریختگی در حوزه اقدام بود؛ یکی از دلایل مهم این امر، عدم شناخت موضوع است که در سیاستگذاران، والدین و خود کودکان وجود دارد.
خالدی با بیان اینکه تاکنون راهبرد مشخصی نیز در حوزه کودک و نوجوان وجود نداشته است، گفت: موضوع بعدی عدم طراحی برای زیرساختهای این حوزه است. همچنین در محور تغییر و تحولات این حوزه نیز باید به بازیهای نسل جدید و ابزارهای آن توجه کنیم.
وی با اشاره به نگرانی در رابطه با آینده این موضوع گفت: کودکان امروز به دنبال رمزارزها و بازیهای آنلاین میروند و در حال خارج شدن از نظارت و کنترل هستند. امروز باید نیازهای کودک و نوجوان را به صورت محتوا تولید کرده و در اختیارشان قرار داد.
معاون مرکز ملی فضای مجازی اظهار کرد: امروز دنیا به سمت پدیده کودکان دیجیتال حرکت میکند و چنانچه به آن توجه نشود، مشکلات اجتماعی زیادی در جامعه ایجاد خواهد شد.
وی در عین حال تاکید کرد: نکات مهمی در حوزه فضای مجازی وجود دارد که ما از آنها عقب هستیم و باید برای دستیابی به آنها تلاش کنیم.
رقیب اصلی فعالان حوزه کودک، در خارج از کشور هستند
عضو شورای عالی فضای مجازی نیز در ادامه «نشست هم اندیشی فعالان خانواده و کودک در فضای مجازی» اظهار کرد: رقیب اصلی فعالان حوزه کودک، در خارج از کشور هستند. پیشنهاد میدهم که درباره فضای مجازی به تعریف واحدی برسیم. تعابیر گوناگونی در حال حاضر برای آن وجود دارد و نگاه فناورانهای حاکم هست.
محمدحسن انتظاری بیان کرد: فضای مجازی در واقع زیستبومی است که امتداد فرهنگ ما را در فضای واقعی نشان میدهد. برای زندگی اجتماعی کودک و خانواده باید نظریه هنجاری ما بر مبنای فرهنگ خودمان و هویت ملیمان باشد.
انتظاری افزود: مسئله اصلی ما مبتنی بر احکام مقام معظم رهبری است؛ ایشان ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی، مقابله با تهاجم همهجانبه فرهنگی، ارتقای سواد جامعه برای ورود به فضای را همواره مورد تاکید قرار داده و از موارد مهم دانستهاند.
سیدمجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور نیز با حضور در این نشست در سخنانی گفت: از دو دهه گذشته ما بهعنوان اصلیترین مرکز در شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به زیرساختهای موجود در کانون پرورش فکری نهادی برای ارائه اسباب بازی داشتیم اما قوانین و مطالب دو دهه پیش، آن هم با سرعت پیشرفت تکنولوژی و توسعه فضاهای مجازی برای این حوزه کافی نیست.
وی ادامه داد: کار بزرگی که انجام شده این بود که برنامهریزیها را بهروز کردیم که هنوز هم در حال بررسی است. مهمترین مسئله در بازی و سرگرمی رده سنی کودک است. نکته مهم در مورد این حوزه تقریباً کم سامان، این است که نهادهای مربوطه خیلی کم با هم در ارتباط و همافزایی هستند. برای حوزه نوجوان هم نگران هستیم. سیاستگذاری در عرصه نوجوان در کشور ما رها شده است؛ لذا شوراهای مرتبط از جمله شورای راهبرد اسباب بازی باید این حوزه را مورد توجه قرار دهند.
وی از جمله چالشهای محوری حوزه کودک، نوجوان و خانواده در فضای مجازی را دسترسی راحت و سریع به محتواهای خارجی، منفعل بودن والدین در رفتار مصرف کودک و نوجوان در خانواده، نبود نگاه ارتقای محتوای فرهنگی در محیطهای یادگیری، عدم تمرکز بر نوآوریهای فرهنگی و تعامل با ذائقه مخاطبان نام برد.
امامی از جمله اقدامات انجام شده را بازارپردازی فرهنگی در بعد کودک و نوجوان دانست و اظهار کرد: سریعترین راه برای تحول در عرصه فرهنگی توسعه این کالاهاست. صنایع نرم این عرصه را در جهان امروز پیش روی ما قرار داده است. برای ساماندهی آن باید به سمت صنایع فرهنگی برویم که نبود آن بزرگترین خلأ و ضعف یک سیستم و زیست بوم فعال است.
وی لزوم توجه به بازارپردازی فرهنگی و توسعه زنجیره ارزش محصولات فرهنگی را به عنوان در دسترسترین راهکار برای تحول در سبک زندگی مطرح کرد و گفت: مورد بعدی توجه به توسعه حکمرانی پلتفرمی برای حکمرانی محتوای فرهنگی در فضای مجازی است.
بنا بر این گزارش رئیس مجمع فعالان فضای مجازی در حوزه کودک و نوجوان نیز به عنوان دیگر سخنران این نشست با اشاره مختصری به برخی مسائل و مشکلات پیرامون فضای مجازی به ویژه در حوزه کودک و نوجوان در سخنانی اظهار داشت: از سال 97 با ابداع برخی همکاران، موضوع حفاظت از کودک و خانواده در فضای مجازی با جدیت پیگیری شد.
مسعود نظریمنش با بیان اینکه بخش خصوصی در این زمینه دچار مشکلاتی است که نهادهای حاکمیتی با آن آشنایی چندانی ندارند، یادآور شد: مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ساترا، وزارت ارتباطات و آموزش و پرورش نهادهای حاکمیتی حوزه فضای مجازی را تشکیل میدهند.
وی ادامه داد: مجمع فعالان فضای مجازی در حوزه کودک و نوجوان از سال 98 در تمامی جلسات حاکمیتی حضور پیدا کرده و تفاهمنامههایی با بازیگران اصلی این حوزه مانند پلیس فتا و... منعقد کرده است. همچنین، ایجاد همکاری بین فعالان شناسایی شده نیز از جمله دستاوردهای مجمع بوده است.
نظری منش با اشاره به اینکه مجمع در یک سال و نیم اخیر به دنبال صادرات فرهنگی بوده است، گفت: حلقه واسط بین نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی در این زمینه، اقتصاد محتوای دیجیتال است.
به گفته این فعال در حوزه فضای مجازی، آمار جمعیتی ایران نشان میدهد که 25 درصد جمعیت کشور زیر 15 سال دارند و نیاز محتوایی فراوانی در این زمینه وجود دارد لذا زمان خوبی برای ارائه خوراک فکری لازم به کودکان و نوجوانان است.
وی تصریح کرد: کارآفرینی که تولید محتوا میکند، لزوما دانش این حوزه را ندارد. امروز ما باید با انیمیشنهای هالیوودی مقابله کنیم لذا باید از امکانات مورد نیاز در این زمینه بهرهمند باشیم. برای یک کارآفرین منابع مالی، نیروی انسانی، دانش تخصصی، قوانین پشتیبان و مهارت در کسب و کار نیاز مبرم است.
رئیس مجمع فعالان فضای مجازی در حوزه کودک و نوجوان گفت: اهداف راهبردی مجمع فعالان فضای مجازی در حوزه کوک و نوجوان شامل بهبودی شیوه پرداخت آنلاین، ترویج و فرهنگ سازی مصرف محتوا، تقاضای تولید محتوا و توسعه بازار به سمت صادرات فرهنگی میشود که باید از سوی تمامی نهادهای حاکمیتی و مجموعههای خصوصی در این حوزه مورد پیگیری قرار گیرد.
مدیرکل توسعه کسب وکار وزارت صمت نیز در «نشست هم اندیشی فعالان خانواده و کودک در فضای مجازی» گفت: اگر میخواهیم کسبوکاری رشد کند، باید به آن نگاه صنعتی داشته باشیم از این رو در این نگاه یک ورودی، خروجی و فرآیندهایی را داریم؛ به شاخصههای مشتری، بررسی استراتژی ورود به بازار و غیره نیاز داریم. در بررسیهایی که داشتیم متأسفانه این موارد به صورت حرفهای انجام نمیشود.
نگاه اکوسیستم محتوایی به نگاه دولت متمرکز است
امیرحسین اسدی، اظهار داشت: نگاه اکوسیستم محتوایی به نگاه دولت متمرکز است. آنها صرفا منتظر هستند دولت حمایت کند تا رشد و توسعه داشته باشند. هر صنعتی که وابسته به دولت شد با مشکل مواجه میشود، چرا که نوآوری از خود نخواهد داشت.
وی همچنین با بیان اینکه نگاه صنعتی به محتوا به معنای رعایت همه شاخصههای صنعت است، ادامه داد: بر اساس این اصل، اولین نکته این است که محصول برای جامعه هدف مشخصی تولید شود. نگاه صنعتی ما در حال حاضر، دولتی است. در نگاه صنعتی دوست داریم ممیزی انجام شود چراکه گاهی بازار را رشد میدهد.
اسدی با اشاره به اینکه برای رشد یک زیستبوم در حوزه کودک باید نگاه حاکمیتی به نگاه صنعتی تغییر پیدا کند، خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات در صنعت محتوا در فضای مجازی عدم استانداردهای خدمات پس از فروش است از همین رو لازم است اتحادیههایی ایجاد شوند تا در این راستا همکاری کنند.
همچنین، علی محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا در ادامه این نشست گفت: در سال 99 با شروع ویروس کرونا رهبر معظم انقلاب گفتند: «در باب آموزش مجازی بیان نکتههایی نیاز است و آن زیانهایی است که در فضای مجازی وجود دارد. برنامه شاد خوب است اما باید توجه داشت که جوانان سرشان به موارد دیگری که در این فضا وجود دارد، گرم نشود». ایشان بارها در خصوص فضای مجازی توصیههایی کردهاند.
برای فراجا سه وظیفه در نظر گرفته شد؛ ما برای پیادهسازی این وظایف مدلی طراحی کردیم که مبتنی بر سند بوده است.
وی درباره اقدامات حوزه حمایت و مراقبت اظهار کرد: اقدام سلبی مسئولیتسازی و اقدام مراقبتی از وظایف ما بوده است. در حال حاضر در اقدامات سلبی، تمرکز بر سالمسازی و مقابله با جرایم در برنامه شاد است. در این راستا رصد و حذف مصادیق مجرمانه در این برنامه را پیگیری کردیم. همچنین با مسئولان شاد جلساتی برگزار شد تا برنامهریزی و رصدها به بهترین نحو انجام شود و همافزایی خوبی به وجود آید.
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا با بیان اینکه معتقدیم پلیس به تنهایی نمیتواند به همه عرصهها ورود کند و همه نهادها باید کمک کنند چرا که فضای مجازی وسیع است، درباره مشکلات و نیازمندیهای برطرف شده گفت: اتصال به سامانه شاد با وی پی ان و آی پی چالش بزرگی بود که مرتفع شد. راهاندازی مرکز تماس کودکان با پلیس مورد مهمی بود که این مورد نیز انجام شد. کودکان با شماره 096380 میتوانند مشکلات خود را بیان کنند. البته درخواست شماره سه رقمی هم کردهایم که هنوز به نتیجه نرسیدیم.
رجبی افزود: در حوزه فرهنگسازی و ارتقای سواد فضای مجازی با استفاده از بستری که در برنامه شاد بود، به تولیدمحتوای چندرسانهای، ایجاد کانال پلیس فتا و ارسال گزارش پرداختیم. یکی از کارهای جدی در حوزه کودکان، ایجاد پویش مردمی کودکان سایبری بوده که هدف آن افزایش آگاهی عمومی جامعه برای خانوادهها، مربیان و مسئولان آموزشی است.
کودک، مینیاتور بزرگسالی نیست و ماهیت خود را دارد
رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران نیز در ادامه این نشست، گفت: کودک و نوجوان تقریباً ترکیبی علمی نیست؛ چراکه نوجوان از کودکی کنده شده و رو به جوانی میرود اما کودک به نوبه خود مقوله خاصی است که ویژگیهای مربوط به خود را دارد. بنابر این نباید از واژه کودک و نوجوان در کنار هم استفاده کرد.
رضا پورحسین، با بیان اینکه کودک، مینیاتور بزرگسالی نیست و ماهیت خود را دارد، اظهار داشت: انسان وقتی زاده میشود، لوح سفید نیست و سرشار از نشانههای الهی است. کودک نظامی در حال رشد است که خود را به سمت تعادل و سازش با محیط میبرد. همه موجودات ذاتاً خود را به سمت تعادل میبرند. دنیای ذهنی و روانی کودک با بزرگسال متفاوت است.
پورحسین ادامه داد: ورود به دنیای کودکان بسیار مشکل است و نیازمند آگاهی و دانش کامل است، به همین دلیل نیازهای کودکان نیز با بزرگسالان متفاوت است. کودک مرز بین خیال و واقعیت را نمیشناسد و دنیای عینی برای او با دنیای خیالی و فضای مجازی درهم تنیده است. همچنین، دنیای ذهنی کودک یکسره به بیرون منعکس میشود و از محرکهای محیطی تأثیر میپذیرد. تعادل بین این دو کنش، کودک را به سمت تعادل و سازگاری میبرد.
وی تصریح کرد: فعلاً فضای مجازی فضایی نیست که کودک را به سمت تعادل ببرد و منشأ بسیاری از اضطرابها نیز همین فضای مجازی است. ذهن کودک نمیتواند برونسازی نداشته باشد. کودک با تأثیرگذاری بر اشیا احساس کفایت و مولد بودن میکند. کودکان در واقع به پاس برونریزی احساس و فکر خود به آرامش میرسند.
رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران تصریح کرد: دستورزی، تغییر شکل، تخریب و سازماندهی و جابجایی در فضا از نیازهای اساسی اما ناگفته کودک است. البته این نیازها در فضای عینی برآورده میشوند و شناخت کودکان نتیجه دستورزیها و کنش روی مسئلههاست. کودکانی که در فضا جابجا نمیشوند، جستجوگری ایشان به شدت کاهش پیدا میکند.
وی اظهار کرد: بازیهای میدانی کنشگری کودکان را فعالتر میکند، اما بازیهای مجازی چنین ویژگی ندارند از این رو فضای مجازی برای تحول روانی کودکان در مرتبه دوم اهمیت قرار داد؛ چراکه کودک در این فضا کنش ورزی کمتری دارد و میزان انتخاب او در تحقق کار مورد نظر پایین است.
پورحسین در عین حال تاکید کرد: در ادبیات روانشناختی حقوق کودک معادل نیازهای زیستی و روان شناختی اوست و قانونی بر حیات روانی کودک حاکم است که باید رعایت کرد.
دنیای مجازی کودکان باید با دنیای مجازی بزرگسالان کاملا متفاوت باشد
به گفته رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران کودکان باید در صفحه خود در این فضا تعامل داشته باشند. دنیای مجازی کودکان باید با دنیای مجازی بزرگسالان کاملا متفاوت باشد. باید به سمت این موضوع برویم که چگونه میتوان فضای مجازی را برای کودکان آماده و مهیا کنیم.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان نیز در ادامه نشست هماندیشی فعالان خانواده و کودک در فضای مجازی، اظهار داشت: مسئلهای که در حوزه کودک اهمیت دارد، موضوع هدایت مصرف و تنظیمگری است. یکی از دغدعههایی که کمتر به آن پرداخته شده، تنظیمگری نرم است، به دنبال آن هستیم که به کمک مخاطب جلو برویم تا در فضای مجازی توانمند شوند.
سیدرضا کاظمی، درباره سامانه هدایت مصرف، اظهار کرد: این سامانه از چند پایه تشکیل شده است؛ ارزیابی، آموزش، مشاوره و ردهبندی سنی و غیره. در بحث ردهبندی سنی توضیحاتی داده شده که اگر فرزند خانواده، فیلمی که مناسب سن و سالش نبوده را مشاهده کرد، چه باید کار کرد.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان ادامه داد: حوزه آموزش ما به صورت جدی محتواهایی تولید میکند و در سامانه پرسان هم دغدغهها و سوالات مطرح میشوند تا مشاوران به پاسخگویی بپردازند.
بنا بر این گزارش در ادامه این نشست هم اندیشی، مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانهای نیز با اشاره به اینکه در اهمیت بازیها، اشتراک نظری از همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی و غیره وجود دارد، تصریح کرد: درباره وضعیت مصرف بازیهای دیجیتال بین کودکان، بر اساس آخرین آمارهای موجود از پیمایش ملی الگوی مصرف بازیهای دیجیتال در ایران که توسط بنیاد ملی بازیهای رایانهای در سال 1398 انجام شده و اطلاعات بیش از 9 هزار و 200 خانوار را مورد مطالعه قرار داده، مشخص شده بالغ بر 25 درصد از بازیکنان را کودکان 3 تا 11 سال تشکیل میدهند که این بازه سنی پس از جوانان در رتبه دوم در مصرف بازیهای دیجیتال قرار دارد.
کودکان با چه پلتفرمهایی بازی میکنند؟
سید صادق پژمان درباره اینکه کودکان با چه پلتفرمهایی بازی میکنند، عنوان کرد: آمار پیمایش سال 1398 نشان میدهد که میزان دسترسی کودکان به تلفنهای همراه سبب شده است بالغ بر 98 درصد از بازیکنان کودک از پلتفرم موبایل، 13 درصد از کودکان از رایانههای شخصی و 10 درصد از کنسول برای بازی استفاده میکنند.
وی درباره فعالیتها و اقدامات بنیاد ملی بازیهای رایانهای بیان کرد: مطابق با آمار پیمایش سال 1398 و ضرورت توجه به مقوله کودکان اهم فعالیتهای بنیاد را در حوزه کودکان میتوان به شش بخش تقسیمبندی کرد: اقدامات و فعالیتهای محتوایی، پژوهشی، نظارتی، تعاملی، مشاورهای و فعالیتهای آموزشی.
تعیین ردهبندی سنی در بازیهای رایانهای
مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانهای با بیان اینکه تعیین ردهبندی سنی در بازیهای رایانهای بسیار مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد، افزود: همچنین، سواد رسانهای برای ورود به فضای مجازی اهمیت زیادی دارد.
وی در ادامه بیان کرد: گاهی تبلیغات درون برخی از بازیها فضا را دگرگون میکند. برخی از آنها هم مناسب کودکان نیستند و تلاشهای ما را خراب میکند.
بر اساس این گزارش سلسله نشست هماندیشی فعالان حوزه «خانواده و کودک در فضای مجازی» به همت مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف حکمرانی صحیح در حوزه کودک و خانواده در فضای مجازی با حضور دستگاههای حاکمیتی، صاحبنظران و فعالان بخش خصوصی این حوزه برگزار میشود.