کم آبی در استان سیستان و بلوچستان؛ مساله اصلی این روزهای کشور

صبح روز دوشنبه بود که مقام معظم رهبری با مردم استان سیستان و بلوچستان دیدار کردند. دیداری که در آن به مشکلات مردم این خطه اشاره و در این زمینه فرمودند: «مسئله‌ی آب زابل خیلی اهمیت دارد. همه‌ی کارها، همه‌ی راه‌ها باید پیموده شود برای اینکه حق مردم در مورد آب تأمین بشود و ان‌شاءالله خواهد شد؛ این کار‌ها خواهد شد. کار‌های زیادی انجام گرفته؛ کار‌های زیادی هم پیش روی ما است که باید انجام بگیرد. اگر دولت‌ها به آن مصوباتی که در اوایل دهه‌ی 80 که بنده آمدم بلوچستان و تصمیم‌گیری شد، عمل میکردند، امروز چهره‌ی استان فرق میکرد. از طرف بعضی از دولت‌ها تنبلی شد، بی‌توجهی شد. امروز بحمدالله مشغولند، کار میکنند، تلاش میکنند. بنده امیدوارم و ان‌شاءالله که این امید به نتیجه برسد.»

اخطاری که رئیس جمهور به حاکمان افغانستان برای تامین حق آبه هیرمند داد

مساله ای که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند یعنی مساله تامین آب این خطه همان امری است که این روزها به یکی از مسائل اصلی دولت بدل شده است.

برای مثال ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان 28 اردیبهشت اعلام کرد که: «به حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم که حق‌آبه مردم سیستان و بلوچستان را فوراً بدهند؛ از حاکمان افغانستان می‌خواهم که حرف من را عادی تلقی نکنند و آن را جدی بگیرند تا بعداً گلایه کنند».

علاوه بر این وزارت خارجه کشورمان نیز در روز 29 اردیبهشت در اعلامیه‌ای بیان کرد که عدم اجرای معاهده و عدم تامین حق‌آبه هیرمند از سوی افغانستان و صدور بیانیه‌های سیاسی بدون اقدام عملی، به هیچ وجه قابل قبول نیست و جمهوری اسلامی ایران حقوق خود را برای اتخاذ تدابیر لازم محفوظ دانسته و بر مسؤولیت کامل افغانستان در این خصوص تأکید دارد.

مساله به سالهای دور و دراز گذشته برمیگردد به معاهده سال 1351 بین دو کشور ایران و افغانستان که طبق آن افغانستان باید سالانه 820 میلیون مترمکعب از حق‌آبه رود هیرمند را به کشورمان بدهد اما پس از بر سر کار آمدن طالبان این موضوع محقق نشده است زیرا طرف افغانستانی مدعی است که به دلیل خشکسالی امکان تحقق این امر وجود ندارد موضوعی که طرف ایرانی آن را قبول ندارد و در این زمینه به تصاویر ماهواره ای استناد میکند که بر اساس آن آب در سدها وجود دارد اما طالبان به وسیله احداث سد کمالخان از ارائه آن به ایران خودداری میکند.

سید داود آقایی کارشناس حقوق بین الملل و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این زمینه به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: رودخانه‌های بین المللی معمولا دو گونه هستند یا پیاپی هستند به این صورت که از خاک یک کشور یک رودخانه سرچشمه میگیرد و از خاک چند کشور عبور میکند و در نهایت در داخل کشور پایانی جاری میشود. نوع دیگری از رودخانه‌ها هم هستند به نام رودخانه‌های مرزی که مرز دو یا چند کشور را مشخص می‌کنند که هیرمند از این نوع هست و قسمتی از مرز ایران را به خودش اختصاص میدهد، اما از خاک افغانستان سرچشمه میگیرد و افغانستان به عنوان دولت بالادستی این رودخانه علی القاعده باید اجازه دهد آب به کشور‌های پایین دستی رودخانه که در این جا فقط ایران هست هدایت شود و روند طبیعی خود را طی کند و طبق همان روال تاریخی طی شود در سال 1351 هم درباره اینکه چه میزان آب مورد استفاده قرار بگیرد توافقی صورت گرفت و وظایف دولت افغانستان را مشخص کرده است.

اما چرا دولت افغانستان از ارائه حق آبه ایران سرباز میزدند؟

ابوالفضل ظهره وند سفیر پیشین کشورمان در افغانستان در این زمینه معتقد است: در این موضوع مشکل ما این است که با دولتی قانونی مواجه نیستیم و هیچ کشوری نیز اینها را به رسمیت نشناخته است و تابع هیچ قانون و مقررات پذیرفته ای نیز نیستند؛ بنابراین بعید میدانم تا زمانی که این افراد در افغانستان بر سر کار هستند این موضوع به نتیجه ای برسد زیرا اینها هم یک بغضی را نسبت به منطقه و ما دارند و هم اینکه این آب را در کشت مواد مخدر استفاده میکنند. علاوه بر این از این مساله در تلاشند تا به عنوان یک اهرم فشار علیه ما استفاده کنند تا ایران آنها را به رسمیت بشناسد.

اگر طبق گفته این کارشناس موضوع پس گرفتن حق آبه ایران از افغانستان با چنین مشکلاتی مواجه است پس چگونه فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره مساله آب سیستان و بلوچستان محقق خواهد شد؟

حبیب الله ده مرده استاندار پیشین سیستان و بلوچستان در این زمینه گفته است: آب ژرف ظرفیتی است که هم این دولت و هم دولت قبل در این زمینه کم کاری کرده است. انتقال آب از دریای عمان هم قانون شده است و مساله تهلاب هم در این زمینه درست است.

با این حال اما محمد کرمی استاندار فعلی سیستان و بلوچستان در این زمینه بیان کرد: مساله آب ژرف در حال انجام است. موضوع کریدور شمال به جنوب هم در حال فعال شدن است. مساله دو بانده شدن جاده‌ها و توسعه جاده‌های روستایی هم در دست اجراست. موضوع جهاد آب‌رسانی هم به 2300 روستا در حال انجام است. توسعه تجارت با کشور‌های همسایه هم در دست اجراست.

آب ژرف در اصل حوضه های آبی هستند که از ارتفاعات سرچشمه میگیرند و به زیر زمین رفته و در عمق زمین وجود دارد و استان سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از منابع دارای این ظرفیت شناخته شده است که میتوان با برداشت آن مشکلات کم آبی این استان را تاحد زیادی جبران کرد. مشکلاتی که این روزها و به خصوص پس از بیانات مقام معظم رهبری بسیاری با جدیت در پی رفع آن هستند.