کم آبی و پیامدی به نام «فرونشست زمین»

آمار بارش‌های کشور تا 29 بهمن ماه امسال در حالی به رقم 159 میلیمتر رسیده که پارسال در همین بازه زمانی 183.9 میلیمتر بارندگی ثبت شده بوده و این در حالی است که امسال به گفته «رضا اردکانیان» وزیر نیرو سال پربارشی نسبت به پارسال خواهد بود.

بررسی پایگاه اطلاع رسانی شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که میزان بارش های کشور در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه98 تا آخر شهریور99) درچهار حوضه آبریز اصلی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه و قره قوم با رشد منفی روبرو است و این مهم را می رساند که هنوز سایه سنگین خشکسالی سال های گذشته بر سر همه منابع آبی کشور گسترده است.

همچنین 17 حوضه آبریز فرعی کشور تا 29 بهمن ماه با کاهش بارندگی نسبت به پارسال روبرو هستند و این به معنای آن است که تامین آب در این حوضه ها از منابع سطحی ممکن نخواهد بود و چاره ای به غیر از تامین آب مورد نیاز از سفره های زیرزمینی نیست.

واقعیت آن است که خشکسالی‌های مداوم در کشورمان رس منابع زیرزمینی آب را کشیده و چیزی از آن باقی نگذاشته و به گفته «بنفشه زهرایی» مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو به هیچ وجه نمی‌توان یک سال پر بارش را نشانه توقف خشکسالی‌ها و تکرار نشدن سال‌های کم بارش دانست.

معاون آب و آبفای وزیر نیرو هم در روزهای اخیر و در یکی از شبکه های اجتماعی با انتشار نقشه پراکندگی بارش‌ها در کشور نوشت: ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی جاری (مهر 98) تاکنون، نسبت به پارسال 40 درصد کمتر است.

«قاسم تقی زاده خامسی» در صفحه اینستاگرام خود نوشت: روزهای گذشته برف در گیلان و آذربایجان توانست تا حدودی کمبود بارش را در این استان‌ها جبران کند، اما هنوز 20 استان کشور بین 19 تا 55 درصد نسبت به سال گذشته کاهش بارندگی دارند.

کاهش بارش‌ها حالی رخ داده که براساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت نیرو اکنون 99.6 درصد جمعیت شهری کشور از شبکه آب آشامیدنی استفاده می‌کنند و این به معنای آن است که روند تولید آب از میزان استفاده عقب مانده و برای جبران آن راهی به جز تعدی به منابع آب زیرزمینی باقی نمی گذارد و این خود فاجعه ای خطرناکتر را رقم خواهد زد.

اکنون علاوه بر برداشت های مجازی که توسط چاه ها از منابع آب زیرزمینی در کشور توسط متولیان امر صورت می گیرد، بلای خانمان سوز دیگری به نام چاه غیرمجاز به جان این سفرهها افتاده و کمر به نابودی کامل سفره های زیرزمینی بسته اند.

گرچه روند مبارزه با چاه های غیرمجاز تداوم دارد به گونه ای که پارسال بیش از 57 هزار حلقه چاه غیر مجاز مسدود شده بوده اما روند حفر این نوع چاه ها از مسدودسازی سبقت گرفته و می‌رود که خسارتی عظیم به منابع آبی کشور وارد سازد.

هر چه میزان استفاده از منابع زیرزمینی آب بیشتر شود علاوه بر آنکه روند کاهش این ذخایر استراتژیک شدت می‌گیرد پدیده خطرناک دیگری به نام فرونشست زمین رقم خواهد خورد زیرا با خشک شدن تدریجی سفره های آب زیرزمینی خاک اطراف این سفره ها سست شده و فرو می‌نشیند.

اکنون پدیده فرونشست زمین خیلی از نقاط کشور را تهدید می کند و ادامه این روند می تواند به گفته «عبدالله فاضلی» مجری طرح تعادل بخشی منابع آب شرکت مدیریت منابع آب کشور، ایران را به ورطه نابودی بکشاند.

پدیده فرونشست اکنون در 420 دشت کشور که جزو دشت‌های ممنوعه از نظر برداشت آب هستند روبه افزایش گذاشته و کسری مخازن آب های زیرزمینی نیز از 130 میلیارد مترمکعب در عین بارش‌های به نسبت خوب در حال عبور است.

رخ دادن فرونشست در هر بخشی می تواند کل ساختمان‌های محل فرونشست، راه‌ها، تاسیسات زیربنایی و حتی جنگل ها را نابود کند بنابراین لازم است قبل از وقوع حوادثی ناگوار از هم اکنون به فکر چاره بود.

سازمان های مرتبط جهانی اعلام کرده اند اگر دشتی 4 میلیمتر فرونشست داشته باشد، مخاطره است و این در حالی است که بیشتر دشت‌های ایران روزی یک میلیمتر فرونشست دارند که آمار بسیار نگران کننده‌ای است.

خطر فرونشست زمین در اثر استفاده بی رویه از سفره‌های زیرزمینی آب خطری جدی است که بی توجهی به آن عواقب جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت، باشد که پند گرفته شود.

• وزارت جهاد کشاورزی
• سازمان مدیریت بحران کشور
• رضا اردکانیان
• قاسم تقی زاده خامسی
• وزارت نیرو