کژفهمی از fatf
یک حقوقدان و فعال سیاسی گفت: «برخی از عنوان معاهده برای fatf استفاده می‌کنند که اشتباه است. fatf یک معاهده نیست، بلکه یک گروه ناظر برای همکاری در تراکنش‌های مالی است. ایران قرار نیست به fatf بپیوندد، بلکه می‌خواهد با یک گروه مالی همکاری داشته باشد.»
دیروز محسن دهنوی، سخنگوی «مجمع تشخیص مصلحت نظام» در حالی از آغاز «بررسی کارشناسی» لوایح پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) و کنوانسیون پالرمو در کمیسیون‌های تخصصی دبیرخانه این نهاد خبر داده که مخالفان رادیکال این لوایح این روز‌ها با قدرت هر چه تمام‌تر در تلاشند تا سدی در برابر تصویب این لوایح ایجاد کنند. رادیکال‌ها در این مسیر هیچ ابایی ندارند که «آسمان» را به «ریسمان» پیوند زده و اعلام کنند، تصویب این لوایح امنیت ملی کشور را به خطر می‌اندازد.
به گزارش اعتماد، مردم عادی، اما هر بار که راهی بانکی برای نقل و انتقال بانکی می‌شوند و برای جابه‌جایی چند ده میلیون تومان با موانع نظارتی بانک‌ها مواجه می‌شوند از خودشان می‌پرسند چرا در برابر اختلاس‌ها و مفاسد چند میلیارد دلاری اخیر چنین نظارت‌هایی اعمال نمی‌شود؟ بسیاری معتقدند بیش از همه این کاسبان تحریم و برخی کارتل‌های فساد هستند که از عدم تصویب لوایح مقابله با پولشویی خشنود خواهند شد. افراد و جریاناتی که هرگونه شفافیت را مخل مفاسد خود دانسته و آن را مانعی در برابر سوداگری‌های‌شان می‌بینند.
پزشکیان، اما یکی از مهم‌ترین وعده‌های خود را بررسی دوباره لوایح مقابله با پولشویی و افزایش شفافیت عنوان کرد. کمتر از 5 ماه پس از تشکیل دولت چهاردهم نیز نهایتا پرونده در مجمع باز شد تا امکان خارج شدن ایران از لیست سیاه fatf فراهم شود.
به بهانه باز شدن این پرونده در مجمع، سراغ محمود صادقی، حقوقدان، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده ادوار مجلس رفته‌ایم تا درباره پشت پرده عدم تصویب لوایح صحبت کند. صادقی با اشاره به مسیری که در مجلس دهم برای تصویب این لوایح طی شد به ضرورت شفاف‌سازی بحث‌ها در مجمع اشاره کرده و از صدا و سیما می‌خواهد صحبت‌های موافقان و مخالفان را در مجلس بازتاب دهد تا مردم بدانند که اصل موضوع چیست. صادقی همچنین به دستاورد‌های کشور از نظارت بر تراکنش‌های بانکی نیز اشاره کرده و دستگیری تروریست‌های مهاجم به مجلس را ناشی از پیگیری حساب‌های بانکی آنان ارزیابی می‌کند.
از روز یکشنبه بررسی fatf در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت قرار گرفت. مخالفان، اما هنوز بر طبل تنافی fatf با امنیت ملی ایران صحبت می‌کنند. شما یکی از چهره‌هایی هستید که در مجلس دهم در بطن بررسی‌های مرتبط با تصویب لوایح پولشویی قرار داشتید. لطفا صریح بگویید fatf به نفع یا به ضرر کشور است؟
برخی از عنوان معاهده برای fatf استفاده می‌کنند که اشتباه است. fatf یک معاهده نیست، بلکه یک گروه ناظر برای همکاری در تراکنش‌های مالی است. ایران قرار نیست به fatf بپیوندد، بلکه می‌خواهد با یک گروه مالی همکاری داشته باشد. قوانینی وجود دارند که ذیل توصیه‌نامه‌های fatf طرح شده‌اند. برای اینکه نظام اقتصادی کشور استاندارد‌های مقابله با پولشویی را هم در قوانین داخلی و هم در سطح بیرونی اجرایی کند.
بنابراین درباره این گروه کمی بدفهمی و کج‌فهمی وجود دارد. به عنوان نمونه، Cft بالای 180 عضو دارد، اما fatf نهایتا 40 تا 50 عضو دارد. ایران بنای عضویت ندارد، بلکه توصیه‌های 42 گانه این گروه را قرار است، اجرایی کند. جالب اینجاست که ایران حدود 40 تا 41 توصیه fatf را اجرایی می‌کند و نهایتا 1 الی 2 توصیه دیگر مانده تا کاملا منطبق با این گروه شود. اجرای این 1 الی 2 مورد ایران را از لیست سیاه fatf خارج می‌کند.
وقتی ایران در لیست سیاه قرار داشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
در این حالت fatf به سایر کشور‌های مشمول این مقررات توصیه می‌کند که تراکنش‌های مالی خود با ایران را مسدود یا محدود کنند. از سوی دیگر هزینه‌های نقل و انتقال بانکی برای ایران افزایش می‌یابد و خسارت‌های بسیاری متوجه ایران می‌شود. هیچ کشوری حاضر نیست با ایران که در لیست سیاه این گروه قرار دارد، همکاری اقتصادی و تجاری داشته باشد.
هر زمان که بحث قرار گرفتن ایران در این گروه مطرح می‌شود، برخی افراد و جریانات علم مخالفت با این گروه را برافراشته می‌کنند. دلیل این مخالفت‌خوانی‌ها را چه می‌دانید؟
همان زمان که ما هم در مجلس دهم درگیر این بحث بودیم، مخالفان فضا را آشفته و شلوغ کرده و اجازه بحث و تبادل نظر را به موافقان و مخالفان نمی‌دادند. خاطرم هست در دانشکده حقوق شهید بهشتی در مناظره‌ای با حضور آقای کدخدایی و سایر حقوقدانان شرکت کردم. در همان زمان کاملا شرح داده شد که نظام fatf برخلاف تصور رادیکال‌ها قرار نیست بر تراکنش‌های ایران نظارت برخط و آنلاین داشته باشد. اما مخالفان دانسته یا ندانسته این ایده را ترویج می‌کنند که fatf قرار است مانند آژانس انرژی اتمی بر تراکنش‌های ایران نظارت دایمی و برخط داشته باشد. اولا که ایران ابتدا با تصویب قانون و معاهدات بین‌المللی، استاندارد‌ها را از منظر حقوقی استخراج کرده و اجرایی می‌کند. در این صورت ایران ابتدا وارد لیست خاکستری و بعد هم لیست سفید می‌شود. البته ایران زمان زیادی را از دست داده و باید زمان بیشتر دیگری را هم صرف عادی‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و مالی خود کند.
آیا واقعا آن‌گونه که برخی طیف‌های تندرو ادعا می‌کنند، پذیرش fatf ایران را وارد دوره‌ای از مشکلات عدیده می‌کند و امنیت ملی ایران به خطر می‌افتد؟
خیر، این‌گونه نیست. کشور‌ها در قبال هم تعهدات و همکاری‌هایی را خواهند داشت. در صورتی که گزارشی از سوی یکی از کشور‌های عضو به نهاد ناظر برسد، نهاد ناظر بر اساس ساز و کار‌ها و استاندارد‌هایی که مورد پذیرش همه کشور‌ها قرار گرفته، وظیفه دارد، مورد را بررسی و مبتنی بر نظام داخلی خود در مورد آن تصمیم‌گیری کرده و نتیجه را اعلام کند. مثلا امارات در fatf حضور دارد، ممکن است افرادی مرتبط با امارات مرتکب پولشویی شوند و به ایران بگریزند. امارات به این کارگروه ویژه که در وزارت اقتصاد ایران مستقر هستند، اعلام مورد کرده و درخواست می‌دهد که ایران بررسی‌های لازم را صورت دهد. این درخواست در نظام داخلی ایران که نظام قضایی هم از جمله آنهاست بررسی و نتیجه اعلام می‌شود.
هیچ اجباری در کار نیست و فقط نوعی همکاری در میان است. اما این توهم ایجاد شده که همه تراکنش‌های مالی ایران تحت نظارت برخط گروه قرار می‌گیرد. برخی هم این نگرانی را دارند که در دور زدن‌های تحریم، مشکلاتی برای ایران ایجاد شود. در حالی که امروز شما کشوری امنیتی‌تر از روسیه و چین ندارید؛ روسیه درگیر جنگ و تحریم توامان است. اما حتی این دو کشور عضو fatf هستند.
برخی مخالفان ادعا می‌کنند پیوستن ایران به fatf، حمایت ایران از محور مقاومت و سایر جنبش‌های ضد استعماری و آزادی‌بخش را مختل می‌کند؟
این همه مغالطه دیگری است که درباره fatf مطرح می‌شود. مراودات ایران برای دور زدن تحریم‌ها یا کمک به سازمان‌های آزادی‌بخش مانند حزب‌الله و... از طریق تراکنش‌های روتین بانکی صورت نمی‌گیرد. این کمک‌ها از مسیر‌هایی انجام می‌شود که خارج از کنترل و نظارت این نوع ساز و کارهاست. مگر ایران مستقیما به حساب حزب‌الله پول واریز می‌کند؟ اگر ایران پول می‌ریخت، دولت لبنان عضو fatf است و رد پول را زده و جلوی این دارایی‌ها سد می‌شد. اینها توهماتی است که برخی گروه‌ها به دلایل مختلف ترویج می‌کنند.
در کشاکش این موافقت‌ها و مخالفت‌ها، سرانجام بررسی fatf در مجمع آغاز شد. شما دورنمای این بررسی‌ها را چطور می‌بینید؟
باید اجازه داده شود مذاکرات در مجمع در فضای تخصصی صورت گیرد. خوب است موافقت‌ها و مخالفت‌ها شفاف منتشر شوند تا مردم در جریان موضوع قرار بگیرند. اگر مذاکراتی که در سال 96 در مجلس دهم صورت گرفت در اختیار عموم جامعه قرار می‌گرفت و نشست غیرعلنی نمی‌شد امروز کسی نمی‌توانست فضا را غبارآلود کند. در آن مذاکرات معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات و سایر نهاد‌های ذی‌ربط مثل معاونت حقوقی رییس‌جمهور و... آمدند و موضوع را در صحن مجلس و کمیسیون شرح دادند.
برای نمایندگان دیگر شک و شبهه‌ای برای ضرورت تصویب این لوایح باقی نماند. مگر اصلاح‌طلبان، دلسوزان کشور و دولت چهاردهم موافقند که بیگانگان روی محرمانه‌های کشور تسلط داشته باشند؟ اتفاقا این طیف‌ها همواره منافع کشور و مردم را مدنظر داریم. اگر فضا شفاف شود و دوربین صدا و سیما همان‌طور که نشست‌های مجلس را بازتاب می‌دهد، نشست مجمع تشخیص درباره fatf را هم پخش کند، مردم می‌فهمند نظر و استدلال وزیر اقتصادی، رییس کل بانک مرکزی و سایر مسوولان درباره این سند مالی چیست.
ببینید مساله این است که از 4 لایحه مقابله با پولشویی، 2 لایحه مرتبط با تراکنش‌های داخلی اجرا می‌شود. یعنی من شهروند اگر بخواهم بیشتر از 200 یا 400 میلیون تومان جابه‌جا کنم، بلافاصله سیستم بانکی جلوی آن را می‌گیرد از من سند طلب می‌کنند! اما وقتی برخی کاسبان تحریم، اختلاس‌گران و سوداگران میلیارد‌ها دلار پول از کشور خارج می‌کنند، نظارتی در کار نیست، نمونه آن فساد چای دبش است. فکر نمی‌کنید که تصویب fatf به ضرر اختلاس‌گران، مفسدان و سوداگران باشد؟
دقیقا همین‌طور است؛ من در خارج از مجلس و در وزارت اقتصاد و دارایی هم به صورت خصوصی موضوع را پیگیری و ساز و کار‌های مقابله با پولشویی را با کارشناسان بررسی کردم. نهایتا به این نتیجه رسیدیم که واقعا پیوستن به fatf برای منافع ملی و امنیت ملی ایرانیان سود فراوانی دارد. امروز این نظارت‌ها در حوزه‌های داخلی اجرا می‌شود و امنیت ملی کشور را ارتقا می‌دهد. در همان زمان گزارش‌هایی به ما داده شد که رد تروریست‌هایی که به مجلس حمله کرده بودند را از طریق تراکنش‌های بانکی زده‌اند و آنها دستگیر شدند.
امروز ایران بزرگ‌ترین قربانی تروریسم است؛ می‌توان رد این تروریست‌ها را از طریق همکاری‌های متقابل ذیل fatf زد و جلوی این ترور‌ها را گرفت. تروریست‌ها از 60 کشور تهاجماتی را علیه ایران صورت می‌دهند. ضمن اینکه پیگیری پول‌های ناشی از قاچاق مواد مخدر، قاچاق سوخت و کالا را نیز از این طریق می‌توان انجام داد. در مورد کاسبان تحریم هم باید گفت که شفافیت پادزهر فساد است. هر اندازه شفافیت بیشتر باشد، فساد سیستماتیک نیز کاهش بیشتری پیدا می‌کند. به وسیله افزایش نظارت در تراکنش‌های بانکی می‌توان شفافیت را افزایش و فساد را کاهش داد.
از میان اخبار