گزارش ایسنا از جشنواره‌هایی بی‌اعتبار با اسامی عاریه‌ای!/ این جایزه‌ها را چه کسانی می‌دهند؟
ارائه هزاران پایان‌نامه و حجم قابل توجه تالیفات علمی سالانه، شرایطی ایجاد کرده که برخی با بهره‌گیری از این فضا اقدام به برگزاری جشنواره‌های مختلف کرده و برای حضور آثار در رویدادهای خود مبالغی را نیز از صاحب اثر دریافت می‌کنند؛ اما این جشنواره‌ها چه وجهه و جایگاهی دارند و اساسا از سوی چه کسانی برگزار می‌شوند؟
به گزارش ایسنا، در صورتی که پیگیر خبرهای دانشگاهی و پژوهشی باشید یا اینکه برای ارائه پایان‌نامه یا تالیفات علمی خود به دنبال فضایی بوده باشید، شاید شما هم متوجه شده باشید که بیش از دو سال است که هر از چندگاهی در خبرگزاری‌ها و وبسایت دانشگاه‌ها و گاه حتی سایت وزارت علوم خبرهایی مبنی بر افتخارآفرینی دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در جشنواره‌هایی به نامهای بزرگان علمی تاریخ ایران مثل «دکتر حسابی»، «خیام» و... به چشم می‌خورد! چند ماه پیش با دیدن موج اخبار این افتخارآفرینی‌ها کنجکاو شدیم که در خصوص این جشنواره‌ها و اعتبار آنها تحقیق کنیم، زیرا بر خلاف اکثر آئین‌های تشویقی، از سوی این جشنواره‌ها و برگزار کنندگان آنها هیچ خبری برای مطبوعاتی‌ها ارسال نشده بود و بر خلاف رویه مرسوم نیز نه نشست خبری برای آنها برگزارشده که مشخص باشد از سوی چه نهادی برگزار می‌شوند و نه برای مراسم اختتامیه آنها از رسانه‌ها دعوت می‌شد تا حداقل اسامی برگزیدگان این رویدادها را به صورت رسمی اعلام کنند.
جشنواره‌ای پر سر و صدا ولی بدون دبیرخانه!
جشنواره پایان‌نامه‌های برتر ایران - جایزه ویژه پروفسور حسابی، پرخبرترین جشنواره در میان همایش‌های برگزار شده مذکور است. فراخوان این جشنواره از اولین دوره برگزاری، توسط روابط عمومی بسیاری از دانشگاه‌ها منتشر شد.
در اولین فراخوان این جشنواره در شهریورماه سال 1397 عنوان شده که این همایش دو بار در سال و زیر نظر «آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی ایران» برگزار می‌شود.
در دوم دی‌ماه 1397؛ مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی در نامهای به مرکز نظارت و ارزیابی آموزش عالی اعلام کرد: آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی ایران فاقد مجوز است و گواهی‌های صادر شده توسط آن آکادمی مورد تایید این دفتر نیست.
با وجود اعلام بی‌اعتبار بودن این آکادمی، جشنواره پایان‌نامه‌های برتر - جایزه ویژه پروفسور حسابی با حذف نام آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی، به فعالیت خود ادامه داده و در مدت بیش از دو سال با دریافت هزینه‌های چند صد هزار تومانی از دانشجویان جهت شرکت در این رویداد، در نهایت عده‌ای را به عنوان نفرات برتر و برگزیده اعلام کرده و همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهد. موضوع جالب توجه این است که محورهای برگزاری این همایش، بسیار گسترده بوده و پژوهشگران تمامی رشته‌های دانشگاهی، حتی پژوهشگران حوزوی، امکان ارسال آثار خود به این جشنواره را دارند.
با جستجوی عنوان این جشنواره و برگزیدگان آن، مشخص شد که منتخبین این جشنواره، از طیف وسیعی از رشته‌ها بودند و دانشگاه‌های مختلف مثل دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه الزهرا، دانشگاه یزد، دانشگاه سمنان، دانشگاه بجنورد، دانشگاه آزاد ارسنجان، آزاد تبریز، دانشگاه کاشان، علوم پزشکی زاهدان، علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اداره سواد آموزی نورآباد لرستان، دانشگاه رازی، دانشگاه آزاد الیگودرز و... برگزیدگان این جشنواره را به عنوان یک افتخار برای دانشگاه در سایت خود معرفی کردند.
بررسی‌های ما نشان داد که ریاست «آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی ایران» به عهده آقای «ی. ع» است و گواهی اولین برگزیدگان جشنواره پایان‌نامه‌های برتر توسط این فرد امضا شده است. ولی پس از اعلام بی‌اعتبار بودن این آکادمی، گواهی افراد منتخب با حذف نام آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی ایرانیان و با امضای آقای دکتر «ح. ش» منتشر شده است.
بررسی‌ها در خصوص این شخص نشان داده که آقای «ی. ع» مدیر عامل و نایب رئیس سه شرکت ثبت‌شده در حوزه نشر دیجیتال، برگزاری همایش و جشن و ساماندهی اسناد و مدارک علمی پژوهشی است!
البته لازم به ذکر است که جشنواره پایان‌نامه‌های برتر ایران، جایزه ویژه دکتر حسابی در وبسایت خود اعلام کرده است که «این جشنواره یک رویداد غیردولتی است و وابسته یا زیر نظر وزارت علوم و هیچ ارگان دیگری نمی‌باشد. بنابراین دانشجویان و اساتید ارجمند باید قبل از ارسال اثر و شرکت در جشنواره، به این موضوع توجه داشته باشند». با این حال سوالی که وجود دارد این است که دلیل عدم وجود شفافیت در خصوص دبیرخانه، اهداف و داوران این جشنواره چیست؟!
دیگر آنکه آیا هر فرد یا نهاد و موسسه‌ای که در کشور مایل باشد، می‌تواند بدون دریافت مجوزهای مربوطه به برگزاری جشنواره بپردازد؟
اصلا در چنین شرایطی امانتدار بودن این نوع افراد بر چه اساس اثبات می‌شود تا دانشجویان و محققان بتوانند با خیال راحت نتایج فعالیت‌های علمی خود را به دست آن ها بسپارند؟
اگر زمانی در این زمینه مشکلی ایجاد شود نهاد ناظر کجاست و به کجا می‌توان شکایت برد؟
قصد داشتیم برای رسیدن به پاسخ این سوالات، گفتگویی با دبیرخانه این جشنواره داشته باشیم ولی علی‌رغم تلاش‌های بسیار؛ موفق به انجام مصاحبه با دبیرخانه این جشنواره که در شهر قم نیز مستقر است، نشدیم و هیچ‌یک از تلفن‌های اعلامی به نام دبیرخانه، پاسخ‌گوی ما نبودند. از حدود 10 شماره تلفن اعلامی، یک شماره مربوط به یک منزل استیجاری بود، چند شماره موبایل واگذار شده بودند و بقیه در شبکه موجود نبودند! حتی پیگیری از سوی وزارت علوم هم فایده چندانی نداشته و مسئولان این وزارتخانه نیز نسبت به برگزار کنندگان این جشنواره اظهار بی‌اطلاعی کردند.
دبیرخانه این جشنواره در فراخوان‌های مختلف اعلام کرده که آثار برگزیده در پایگاه اینترنتی جشنواره به آدرس www.fopb.fseas.ir و پایگاه «استنادی ملی ایران» به آدرس www.inccr.ir نمایه خواهد شد. بررسی‌های ما نشان داد که در سایت این جشنواره هیچ‌کدام از آثار ارسالی و برگزیده، نمایه نشدند و هیچ پایگاهی با عنوان پایگاه استنادی ملی ایران وجود ندارد، حتی به نظر می‌رسد نام این پایگاه، کپی مغرضانه‌ای از «پایگاه استنادی علمی ایران» باشد!
جشنواره‌هایی مشابه با ساختاری پیچیده!
در بررسی‌های بیشتر در مورد جشنواره‌های علمی، با «جشنواره تالیفات برتر علمی جایزه ویژه خیام با محوریت اصلی علوم اسلامی» نیز مواجه شدیم که آن نیز همانند جشنواره پایان‌نامه‌های برتر ایران - جایزه پروفسور حسابی، در حوزه‌های گوناگون و گسترده، این بار بیشتر با تاکید بر علوم انسانی برگزار می‌شود.
این جشنواره توسط آقایان «م. الف» و «م. د. ف» اداره می‌شود و بررسی‌های ما نشان داد که جشنواره تالیفات برتر علمی، جایزه ویژه خیام؛ مورد تایید پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیست و در لیست همایش‌های فاقد اعتبار قرار دارد.
در فراخوان این جشنواره عنوان شده که آثار پذیرفته‌شده در «پایگاه استنادی علمی ایرانیان» به آدرس irindexing.ir نمایه می‌شود. در آیین‌نامه سومین جشنواره تالیفات علمی برتر، جایزه ویژه خیام آمده است: «این جشنواره به صورت بین‌المللی و به‌صورت مشترک با کشورهای فارسی زبان دوست و همسایه جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و تاجیکستان و به همت دانشگاه‌ها و مراکز علمی این کشورها، اندیشکده اشراق، موسسه آموزش عالی تاج افغانستان و انجمن مردم نهاد پویشگران علم و حمایت علمی بسیاری از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی در ایران در سال 1399 برگزار می گردد».
جستجوهای ما نشان داد که پایگاه استنادی علمی ایرانیان که نام آن به در لیست اعضای شورای راهبری جشنواره خیام نیز قرار دارد، در گذشته با لوگوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) فعالیت داشته است. همچنین مشخص شد در پایگاه استنادی علمی ایرانیان، نشریات و همایش‌هایی نمایه شدند، که تقریبا هیچ‌یک از آنها در لیست همایش‌های معتبر ISC و نشریات علمی مورد تایید وزارت علوم، قرار ندارند.
این پایگاه در سال 1396 با نام یک شرکت به ثبت رسیده و متعلق به آقایان «م. الف»، «ف. د. ف» و «م. د. ف» است. با جستجوی نام حامیان و دیگر برگزارکنندگان این جشنواره بار دیگر به نام یک انتشارات و آقایان «الف. د. ف» و «م. د. ف» می‌رسیم!
در وبسایت این انتشارات عنوان شده است: «این مجموعه یک شرکت دانش‌بنیان و خلاق در حوزه برنامه‌نویسی، نشر برخط و فیزیکی کتب علمی و دانشگاهی، مدیریت نشریات و برگزاری رویدادهای علمی، چاپخانه رسمی نشریات چاپی و فروشگاه آنلاین کتاب است». یکی از فعالیت‌های این انتشارات، انتشار نشریات به اصطلاح علمی، است که بررسی‌ها نشان داد که هیچ‌یک از این نشریات در لیست نشریات معتبر وزارت علوم حضور ندارند.
جالب توجه اینکه اعلام شده دبیرخانه جشنواره‌های بررسی‌شده، در شهر قم مستقر است. سوالات بسیاری در خصوص این جشنواره و فعالیت‌های شرکت‌های مذکور وجود دارد ولی تلاش‌های ما در مورد انجام مصاحبه با دبیرخانه این جشنواره‌ها موفقیت‌آمیز نبود و این سوالات هنوز برای ما بی‌پاسخ مانده است.
با این حال به نظر می‌رسد با توجه به پیچیدگی این موضوع و تکرار اسامی افراد در این شرکت‌ها، باید در خصوص فعالیت‌های «پایگاه استنادی علمی ایرانیان»، انتشارات اشاره شده و شرکت‌هایی که گفته شده متولی این رویدادها هستند، با دیده تردید نگاه کرد و نیاز است نهادهای مسئول وزارت علوم در مورد این فعالیت‌ها ارزیابی جدی و پیگیری قضایی انجام دهند یا حتی اگر متولیان این رویدادها از نهادی غیر از وزارت علوم مجوز دریافت کرده‌اند این موضوع اظهار شود تا همگان بدانند غیر از وزارت علوم برای برگزاری چنین رویدادی از کجا می‌توان مجوز گرفت.
از نظر وزرات علوم کدام همایش‌ها معتبر هستند؟
آیین‌نامه همایش‌های علمی در دی‌ماه 1397، توسط دکتر محسن شریفی؛ مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم تهیه و توسط دکتر مسعود برومند؛ معاونت پژوهش و فناوری در آن زمان و دکتر منصور غلامی؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، به تایید و تصویب رسیده است.
یکی از ویژگی کلی همایش علمی که در این آیین‌نامه مطرح شده، مربوط به موضوع و نحوه برگزاری همایش است. در این آیین‌نامه آمده است که «موضوع و محورهای همایش علمی باید با یک حوزه خاص علمی یا بین رشته‌ای مرتبط باشد. موضوعات پراکنده و نامرتبط در همایش‌های علمی پذیرفته نمی‌شود».همچنین عنوان شده که «همایش نباید مجازی و غیر حضوری برگزار شود» و «مقاله‌های علمی باید به صورت سخنرانی حضوری / پوستر یا از طریق ویدئو کنفرانس ارائه شود». البته با توجه به تاریخ ابلاغ این دستورالعمل ناگفته پیداست که ممنوعیت برگزاری مجازی مربوط به دوران قبل از شیوع کرونا می‌شود.
این در حالی است که محورهای برگزاری جشنواره تالیفات برتر خیام و جشنواره پایان‌نامه‌های برتر دکتر حسابی، تمامی رشته‌های دانشگاهی و حوزوی بوده است و همچنین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر، از ابتدای برگزاری به صورت غیر حضوری و بدون ارائه، برگزار شده است.
در این آیین‌نامه آمده است که موسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دارای موافقت قطعی از شورای گسترش آموزش عالی، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و شهرک‌های علمی تحقیقاتی و انجمن‌های علمی دارای مجوز فعالیت از وزارت علوم می‌توانند طبق روند خاصی اقدام به برگزاری همایش علمی کنند.
در آیین‌نامه همایش‌های علمی تاکید شده که همایش‌های علمی موظف‌اند قبل از فراخوان مقاله، همایش خود را در سامانه مربوط به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ثبت کنند و پس از برگزاری همایش، برگزارکنندگان باید مجموعه مقالات یا مجموعه چکیده مقالات را برای ثبت به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ارسال کنند.
همان‌طور که گفته شد؛ طبق بررسی‌های انجام شده، جشنواره‌های پایان‌نامه‌های برتر و تالیفات برتر، در لیست همایش‌های ISC قرار ندارند.
بالاخره وضعیت همایش‌ها و جشنواره‌ها ساماندهی می‌شود؟
اما به تازگی دکتر محسن شریفی؛ مدیرکل دفترسیاستگذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم با اشاره به دریافت شکایات متعدد درخصوص جشنواره‌هایی با موضوعات «تألیفات علمی برتر»، «پایان‌نامه‌های برتر» و عناوینی نظیر آن اعلام کرد: «این جشنواره‌ها با ادعای داشتن مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نسبت به انجام فراخوان در سطح دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، ثبت‌نام و اقدام به برگزاری می‌نمایند که طبق بررسی‌های به‌عمل آمده فاقد مجوز از مراجع مورد تأیید این وزارت بوده و لذا موضوع جهت برخورد قاطع و جدی با متخلفین به مراجع ذیصلاح اعلام گردید».
چهارم آذر ماه سال جاری؛ یک روز پس از اعلام وزارت علوم مبنی بر برخورد با متخلفین، وبسایت جشنواره پایان‌نامه‌های برتر ایران - جایزه ویژه دکتر حسابی که مشغول برگزاری چهارمین دوره خود بود، اعلام کرد: «با توجه به محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، انجام فعالیت‌های جاری دبیرخانه امکان‌پذیر نبوده و بدین وسیله به اطلاع می‌رساند که فرآیند جشنواره به اتمام رسیده است» و اندکی بعد، وبسایت این جشنواره از دسترس خارج شد!!
مقصر کیست؟!
با وجودی که از ابتدا نشانه‌هایی مبنی بر شبهه‌ناک بودن این همایش‌ها وجود داشته، قابل توجه است که فراخوان این جشنواره‌ها به ویژه جشنواره پایان‌نامه‌های برتر، توسط روابط عمومی دانشگاه‌های مختلف به کرات منتشر شده است.
در بررسی‌های دوماهه مجموعه ایسنا در مورد افراد مسئول برگزاری این همایش، مشخص شد که اغلب دانشگاه‌ها در خصوص افراد مرتبط با این همایش، اطلاعی نداشتند. ولی با این حال تنها با دریافت نامهای از دبیرخانه جشنواره، فراخوان آن را در وبسایت دانشگاه منتشر می‌کردند!
عجیب آنکه چند روز پس از اعلام فاقد مجوز بودن آکادمی بین‌المللی علوم و تکنولوژی ایران حتی برخی رسانه‌ها با مسئول این آکادمی مصاحبه کرده و مزیت‌های این جشنواره را بر شمرده‌اند! مسئولان نامبرده نیز در این مصاحبه بیان کرده‌اند: «تا کنون بیش از 1400 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است که حدود 500 اثر تا اتمام مهلت ارسال آثار در دوره نخست به دبیرخانه ارسال شده و مابقی در فاز دوم جشنواره و دور بعد مورد بررسی قرار می‌گیرند».
اردیبهشت سال گذشته نیز برخی رسانه‌ها در گزارشی در خصوص این جشنواره اعلام کرده‌اند: «هم اکنون دوره دوم جشنواره در حال برگزاری است و مذاکرات و هماهنگی لازم در حال انجام است تا از دوره‌های آینده، این جشنواره توسط ارگان‌های دولتی حمایت شده و به صورت حضوری برگزار شود و به مرور و به تبع آن جایزه ویژه پروفسور حسابی به عنوان یک جایزه بسیار معتبر ملی شناخته شود». موضوعی که تاکنون در خصوص این جشنواره عملی نشده است.
همان طور که اشاره شد از برگزاری این رویدادها اخبار متعددی در سایت دانشگاه‌ها و رسانه‌های مختلف کشور منعکس شده است، اما به نظر می‌رسد این بخش‌ها نیز وظیفه دارند، بازنشر خبرهای دریافتی را با موشکافی زیاد انجام دهند و با دید دقیق و انتقادی فراخوان‌های مختلف را مورد ارزیابی قرار دهند تا انتشار اخبار این نوع رویدادها باعث تبلیغ آنها نشده و از سوی دیگر به واسطه کار شدن اخبار آنها در خبرگزاری‌ها و سایت ارگان‌های رسمی، برای شرکت‌کنندگان این جشنواره‌ها شبهه رسمی بودن آنها ایجاد نشود. البته ایسنا نیز خود را عاری از اینگونه اشکالات نمی‌داند و اینگونه تذکرات را اول به خود و سپس به سایر رسانه‌ها می‌دهد.
انتهای پیام