10 خصلتی که نشانه کمال عقل است
اما در نگاه دین، هر آنچه انسان را از بدی بازدارد و بسوی خیرات و خوبی‌ها دعوت کند، نشانه کمال عقل شمرده شده است. امام رضا (ع) در روایتی به 10 خصلت از نشانه کمال عقل اشاره کرده است.
حضرت فرمود «عقل شخص مسلمان تمام نیست، مگر این که 10 خصلت را دارا باشد: 1. از او امید خیر باشد
2. از بدی او در امان باشند
3. خیر اندک دیگری را بسیار شمارد
4. خیر بسیار خود را اندک شمارد 5. هر چه حاجت از او خواهند دلتنگ نشود
6. در عمر خود از دانش‌طلبی خسته نشود
7. فقر در راه خدایش از توانگری (توأم با فساد) محبوب‌تر باشد
8. خواری در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوب‌تر باشد
9. گمنامی را از پرنامی خواهان‌تر باشد
10. سپس فرمود: دهمی چیست؟ به او گفته شد: چیست؟ فرمود: احدی را ننگرد جز این که بگوید او از من بهتر و پرهیزکارتر است».
«لا یَتِمُ عَقلُ امرِء مُسلِم حَتی تَکُونَ فیهِ عَشرُ خِصال: أَلخَیرُ مِنهُ مَأمُول. وَ الشَرُ مِنهُ مَأمُون. یَستَکثِرُ قَلیلَ الخَیرِ مِن غَیرِهِ، وَ یَستَقِلُ کَثیرَ الخَیرِ مِن نَفسِهِ. لا یَسأَمُ مِن طَلَبِ الحَوائِجِ اِلَیهِ، وَ لا یَمَلُ مِن طَلَبِ العِلمِ طُولَ دَهرِهِ. أَلفَقرُ فِی اللهِ أَحَبُ اِلَیهِ مِنَ الغِنی. وَ الذُلُ فیِ اللهِ أَحَبُ اِلَیهِ مِنَ العِزِ فی عَدُوِهِ. وَ الخُمُولُ أَشهی اِلَیهِ مِنَ الشُهرَهِ. ثُمَ قالَ(علیه السلام): أَلعاشِرَهُ وَ مَا العاشِرَهُ؟ قیلَ لَهُ: ما هِیَ؟ قالَ(علیه السلام): لا یَری أَحَدًا اِلا قالَ: هُوَ خَیر مِنی وَ أَتقی». (تحف العقول، ص 161)
بنابراین در پازل دین، عقل و عاقل معنای دیگری دارد، عقل وسیله‌ای برای عبودیت و رسیدن به بهشت‌های جاودان و عاقل فردی عابد شمرده شده که در مسیر هر آنچه او را متصل به بهشت می‌کند حرکت می‌کند. از امام صادق علیه‌السلام، درباره عقل پرسیدند و فرمود «مَا عُبِدَ بِهِ الرَحمَنُ وَ اکتُسِبَ بِهِ الجِنَانُ؛ آنچه به وسیله آن خداوند عبودیت می‌شود و بهشت به دست می‌آید» (الکافی (ط - الاسلامیه)، ج1، ص11)