آتش‌سوزی‌ها، مشکوک یا طبیعی؟
یکی از کلیدواژه‌هایی که این روزها میان اخبار مختلف بارها تکرار می‌شود، کلمه «آتش‌سوزی» است. وقوع حوادث آتش‌سوزی مختلف در طبیعت کشور و همچنین وقوع حریق در بعضی تاسیسات، پارک‌ها و بوستان‌ها توجه افکار عمومی را به خودش جلب کرده است.
«خراسان» در ادامه نوشت: حوادث آتش‌سوزی، هر سال به علت‌های مختلف به خصوص در فصل گرم سال رخ می‌دهد اما گستردگی آتش‌سوزی اخیر در جنگل‌های زاگرس و بازتاب آن در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های بسیاری همراه بوده است.
البته تعدد و توالی آتش‌سوزی‌ها در چند روز اخیر به خصوص در بوستان‌های شهری گمانه‌زنی‌هایی را درباره غیرطبیعی بودن و خرابکارانه بودن بعضی از این وقایع قوت بخشیده است. برای اینکه مطمئن شویم آتش‌سوزی‌های اخیر عمدی است یا غیر عمد، نگاهی انداخته‌ایم به آمارهای آتش‌سوزی‌های چند سال اخیر که با مطالعه آن می‌توان به نتایج جالبی دست پیدا کرد.
دلایل وقوع آتش سوزی‌ها
به گفته کارشناسان و فعالان محیط زیست، اصولا 90 درصد آتش‌سوزی‌ها به خاطر عوامل انسانی رخ می‌دهند و فقط 10 درصد آنها منشأ طبیعی مانند وقوع رعد و برق دارند. از آن 90 درصدی که با عوامل انسانی رخ می‌دهند، 18 درصد به صورت عمدی اتفاق می‌افتند که انگیزه‌هایی نظیر تولید زغال، تلاش برای تغییر کاربری‌ها یا فراری‌دادن حیوانات و شکارها باعث می‌شود، عده‌ای دست به این کار بزنند.
در خصوص درصد موارد غیرعمدی هم اساسا پای سهل‌انگاری شهروندانی در میان است که برای تفریح در مراتع و جنگل‌ها حاضر می‌شوند. شیشه‌هایی که در طبیعت رها می‌شود، در فصل گرما بر اثر شدت نور خورشید به عاملی برای آتش‌گرفتن جنگل‌ها تبدیل خواهد شد.
آتش‌هایی که برای طبخ غذا روشن می‌شود، اگر درست پس از ترک محل خاموش نشود می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد کند. همچنین انداختن ته سیگار به‌صورت روشن می‌تواند باعث آتش‌سوزی شود. ضمنا باید در نظر بگیریم که امسال وضعیت بارش‌ها بسیار خوب بوده و همین مسئله سبب شده است که پوشش گیاهی زیادی روییده شود و حالا با گرم‌شدن هوا و خشک‌شدن آنها مستعد آتش‌گرفتن هستند.
آتش‌سوزی‌های مشکوک در بوستان‌ها و تاسیسات
از بوستان‌هایی که تا کنون طعمه حریق شده‌اند، می‌توان پارک جنگلی و محدوده سبز دریاچه چیتگر، بوستان ولایت و پارک افرای تهران، پارک چوبی اهواز و فضای سبز جامعه‌الزهرای قم را نام برد. همچنین مجتمع پتروشیمی بندر امام، نیروگاه حرارتی تبریز، مجتمع تجاری زیتون تهران، کارخانه کاغذ بینالود، گروه قطعات فولاد ایران اتوبان تهران - کرج، انبارهای شرکت فولاد خوزستان، واگن‌های قطار مسافربری اسلامشهر و پالایشگاه تهران هم از دیگر مکان‌هایی هستند که ظرف دو هفته اخیر آتش گرفته‌اند.
البته سخنگوی سازمان آتش نشانی شهر تهران در این‌باره گفته: «برخلاف برخی از افراد که مدعی شده‌اند آتش‌سوزی‌های اخیر در تهران عمدی است، برای کارشناسان سازمان آتش‌نشانی تا این لحظه عمدی‌بودن آتش‌سوزی‌ها ثابت نشده است».
برخلاف او اسماعیل کهرم، کارشناس نام‌آشنای محیط زیست می‌گوید: «احتمال اینکه آتش‌سوزی‌ها در بوستان‌های تهران غیرعمد باشد، زیر صفر درصد است و به نظر من صددرصد این آتش سوزی‌ها تعمدی است. در بوستان‌های مختلف در زمان آتش‌سوزی شاهدانی وجود دارند که افراد را حین ارتکاب جرم دیده‌اند و حتی در برخی از موارد بوی نفت حس شده است و همه اینها نشان‌دهنده تعمدی‌بودن آتش‌سوزی‌ها در بوستان‌هاست که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. غیرممکن است که این آتش‌سوزی ها طبیعی باشد».
آتش‌زدن عمدی پارک‌ها می‌تواند با هر هدفی از ایجاد تشویش تا ایجاد ناامنی و آشوب صورت گیرد. باید در این شرایط مدیریت بوستان‌ها و مناطق آمادگی لازم و تجهیزات کافی داشته باشند تا حریق را به سرعت اطفا کنند.
آماری از آتش‌سوزی‌های سال‌های اخیر
امسال نسبت به سال‌های گذشته آتش‌سوزی‌ها کمی زودتر شروع شده و می‌توان دلیل آن را بارندگی‌های خوب امسال دانست که باعث رشد پوشش گیاهی شده است و با گرم‌شدن هوا خشک شده‌اند و نیاز به جرقه‌ای برای آتش‌سوزی دارند. با این حال به گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، بیشترین فراوانی آتش‌سوزی امسال مربوط به مراتع و محیط‌های جنگلی واقع در استان‌های بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد بوده که این روزها در برخی از این مناطق دمای بالای 40 درجه را هم تجربه کرده‌اند.
از آتش‌سوزی‌های امسال که بگذریم نگاهی به آمار آتش‌سوزی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که این روند در کشور ما هر سال در حال رخ‌دادن است. بر اساس آمار مرکز آمار و سازمان جنگل‌ها و مراتع ایران، در هفت سال اخیر حدود 11 هزار فقره آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی ایران به ثبت رسیده که در نتیجه بیش از 125 هزار هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است.
سال 92 تنها در یک فقره آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان، 2000 هکتار جنگل و مرتع مشجر نابود شد، سال 93 هم بیش از 1400 هکتار از جنگل‌های این پارک ملی در آتش سوخت. در همین یکی دو سال گذشته هم آتش سوزی‌های کمی نداشته‌ایم. سال 97، سه هزار و 976 هکتار مرتع و جنگل در آتش سوخت و سال گذشته هم 1297 فقره آتش‌سوزی مهم رخ داد که سه هزار و 905 هکتار مرتع و جنگل را به خاکستر تبدیل کرد.
لزوم تقویت زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی مردم
با توجه به آنچه پیش از این نوشتیم، مشخص است که این آتش‌سوزی‌ها معمولا عمدی نبوده و سال‌هاست که به دلایلی از جمله گرم‌شدن زمین در حال رخ‌دادن است که نیاز به آماده‌سازی و فراهم‌کردن زیرساخت‌های مناسب از جمله پایگاه‌های آتش‌نشانی هوایی برای مقابله با این حوادث را نشان می‌دهد. در غیر این صورت هر سال باید شاهد خاکسترشدن میلیاردها دلار ثروت ملی در جنگل‌ها باشیم که افزون بر آن لطمه‌های بزرگ‌تری برای طولانی‌مدت به کشور وارد خواهد کرد.
علاوه بر این، تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد و تهیه نقشه‌های مناطق مستعد توسط این سازمان‌ها و تدوین راه حل عملی برای مقابله با آتش‌سوزی در منطقه خود از جمله این موارد است. نیاز است که این سازمان‌ها شروع به آموزش و آگاهی‌دادن به گردشگران و بویژه روستاییان و عشایر منطقه خود کنند و کشاورزان و دامداران را از تبعات آتش‌زدن زمین‌های خود و چرای دام بدون ضابطه در منطقه آگاه کنند و در مقابل آن راه‌حل‌های نوین و جایگزین علمی ارائه دهند. این سازمان‌های مردم نهاد همچنین می‌توانند برای مناطق مستعد آتش‌سوزی قوانین جدید و سختگیرانه‌ای تدوین کنند و در آموزش و اجرای این قوانین کوشا باشند.
از دیگر اقداماتی که می‌توان برای مقابله با وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع مدنظر قرار داد، به رسمیت شناختن گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و کلان کشور است. در این صورت نیاز است که هر چه سریع‌تر اقدامات سازگاری و تاب‌آوری برای تغییر اقلیم برنامه‌ریزی شود.
لینک کوتاه: asriran.com/0034SK