آخرین تیر ایران در نبرد با مکانیسم ماشه مشخص شد

فهرست محتوا
• تشدید تنش‌ها و واکنش ایران
• سه سناریو برای آینده تجارت ایران
• اقتصاد ایران در تنگنای تجارت خارجی
• چالش همکاری با شرکای تجاری
• نتیجه‌گیری

توافق هسته‌ای برجام در تیرماه 1394، پس از سال‌ها مذاکره میان ایران و گروه 1+5 امضا شد. هدف این توافق، محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تدریجی تحریم‌ها بود. اما در دل این توافق، سازوکاری به نام «» گنجانده شمکانیسم ماشهد که در صورت نقض تعهدات، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت را فراهم می‌کند. این تحریم‌ها، که بین سال‌های 2006 تا 2010 تصویب و پس از برجام تعلیق شده بودند، بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران از جمله نفت، پتروشیمی، بانکداری، بیمه و حمل‌ونقل دریایی را هدف قرار می‌دهند.

تشدید تنش‌ها و واکنش ایران

حملات بی‌سابقه اسرائیل و ایالات متحده به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، تهران را به اتخاذ موضعی سخت واداشته است. تعلیق همکاری‌های داوطلبانه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پاسخی بود که سه کشور اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) را به سمت فعال‌سازی مکانیسم ماشه سوق داد. این سازوکار، در صورت اجرا، ایران را بار دیگر از شبکه مالی و بانکی جهانی منزوی خواهد کرد.

سه سناریو برای آینده تجارت ایران

آینده اقتصاد ایران در سایه این تحولات به سه مسیر ممکن گره خورده است:

1. فعال‌سازی مکانیسم ماشه: بازگشت تحریم‌های شورای امنیت در مهرماه، فشار اقتصادی را تشدید کرده و بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

2. تشدید درگیری‌های نظامی: افزایش تنش‌ها می‌تواند زنجیره تأمین و مسیرهای تجاری ایران را مختل کند و اقتصاد را به سوی بحرانی عمیق‌تر سوق دهد.

3. توافق هسته‌ای جدید: دستیابی به توافقی تازه می‌تواند التهاب بازارها را کاهش دهد، اما احتمال آن در شرایط کنونی اندک به نظر می‌رسد.

اقتصاد ایران در تنگنای تجارت خارجی

آمار تجارت غیرنفتی بهار 1404 تصویر نگران‌کننده‌ای از اقتصاد ایران ترسیم می‌کند. کسری تراز تجاری 1.4 میلیارد دلاری، کاهش صادرات و واردات، و افت شاخص کل شامخ به 47 درصد، نشان‌دهنده آسیب‌پذیری روزافزون اقتصاد است. شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده نیز به 45 درصد سقوط کرده و شاخص سفارش‌های صادراتی روی عدد 42 متوقف مانده است. این آمارها از نگرانی عمیق فعالان اقتصادی نسبت به رکود و افت تولید حکایت دارند.

چالش همکاری با شرکای تجاری

حتی کشورهایی مانند چین، روسیه یا اعضای بریکس که از شرکای تجاری ایران محسوب می‌شوند، ممکن است تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی، همکاری خود را محدود کنند. شرکت‌ها و بانک‌های این کشورها، برای حفظ دسترسی به بازارهای جهانی، احتمالاً از تعامل گسترده با ایران خودداری خواهند کرد. این موضوع، زمین بازی تجارت خارجی ایران را بیش از پیش لغزنده می‌کند.

نتیجه‌گیری

دهمین سالگرد برجام، به جای امید به آینده‌ای روشن، با تهدید بازگشت تحریم‌ها و تنش‌های نظامی همراه شده است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند اقتصاد ایران را به انزوای بیشتری سوق دهد، در حالی که تشدید درگیری‌ها یا دستیابی به توافق جدید، هرکدام مسیر متفاوتی را پیش روی کشور قرار خواهند داد. در این شرایط، تاب‌آوری اقتصاد ایران در برابر تکانه‌های خارجی بیش از هر زمان دیگری به آزمون گذاشته خواهد شد.