آغاز طرحی هفت ساله با کمتر از 0.6 درصد بودجه مصوب!

در پی وخامت حال تالاب انزلی و دستور ویژه رئیس جمهور در این خصوص، بالاخره طرح احیای تالاب انزلی آغاز شد؛ طرحی که با مطالعه آن به نکات تامل برانگیز و گاه نه چندان امیدوار کننده‌ای مواجه می‌شویم! به گزارش «تابناک»، با وقوع دومین حریق ویرانگر در بخش‌های وسیعی از تالاب انزلی در سال جاری و پس از آنکه با همراهی ستودنی بخش‌های مختلف، آتش اطفا گردید، رئیس جمهور در نشست هیات دولت به این واقعه واکنش نشان داد و با ابراز تاسف از آتش‌سوزی تالاب توسط افراد سودجو، به سازمان حفاظت محیط زیست ماموریت داد «برای حفاظت جدی از منابع طبیعی کشور و جلوگیری از تکرار حوادث مشابه، برای خنثی کردن نقشه سوداگران، تلاش کنند بخش آسیب‌دیده تالاب انزلی در حد امکان احیا شده و به حالت قبل بازگردد.» طرح این موضوع در نشست هیات دولت و صدور دستور ویژه رئیس جمهور کافی بود تا شعله‌های کم سو شده امید به نجات این تالاب بین اللملی بار دیگر قوت بگیرند. امید به نجات تالابی که مدت‌های مدیدی‌ست حال و روز خوشی ندارد و قرار گرفتن آن در فهرست تالاب‌های در معرض خطر (مونترو) هم موجب نشده گام‌های موثری برای احیایش برداشته شده یا حتی تلاش برای حفظ وضعیت فعلی و جلوگیری از بحرانی شدن شرایطش، در دستور کار قرار گیرد. این در حالی است که سال‌ها قبل برنامه‌ای هفت ساله برای احیای این تالاب مصوب شده بود که قرار بود توسط ستادی موسوم به ستاد احیای تالاب انزلی در دستور اجرا قرار گیرد و به رهایی این گنجینه ارزشمند از خطر نابودی منجر شود. طرحی که در خرداد 1398 و با ارائه گزارشی به معاون اول وقت رئیس جمهور کلید خورد، در تیرماه سال 1399 تدوین آن به پایان رسید و در مردادماه همان سال ابلاغ شد تا دستگاه‌های مرتبط، منابع مالی لازم برای اجرایش را در لایحه بودجه سال بعد بگنجانند و عملا از سال 1400 به اجرا در آید. ناگفته پیداست که این اتفاق رقم نخورد و طرح هفت ساله نه سال گذشته و نه امسال اجرایی نشد. وضعیتی تاسف آور که حالا و در پی دستور رئیس جمهور تغییر کرده است به گونه‌ای که امروز معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با حضور در تالاب انزلی، از بخش‌هایی که اخیرا طعمه حریق شده بازدید به عمل آورد، در جلسه کارگروه مدیریت و احیای تالاب انزلی با حضور استاندار گیلان حضور یافت و ضمن ایراد سخنانی مهم، عملا یکی از فاز‌های احیای تالاب را آغاز کرد. علی سلاجقه با بیان اینکه «دیدگاه دولت به تالاب انزلی دیدگاه ملی است»، تاکید کرد که «اجازه نمی‌دهیم تالاب انزلی به دریاچه ارومیه دیگری تبدیل شود» و گفت: «ما وارث تالابی شدیم که در حال خفگی است؛ حوزه آبریز تالاب از بین رفته و باید به مردم هم پاسخگو باشیم. امروز به دنبال کار جهادی هستیم، چون مردم، ولی نعمتان ما هستند. باید یک بازه زمانی برای مرتفع شدن مشکلات ورودی‌های تالاب، رودخانه‌های زرجوب و گوهررود و فاضلاب‌ها مشخص شود و همچنین موج شکن‌های جدید انزلی باید حذف شود و تخلیه رسوبات و لایروبی صورت بگیرد تا آب در تالاب جریان پیدا کند.» وی با بیان اینکه «باید لایروبی رسوب و سنبل آبی در یک بازه زمانی مشخص به صورت جهادی انجام شود»، تصریح کرد: «باید کمیته فنی و حقوقی کنار هم قرار گیرند و محدوده را مشخص و کاداستر تهیه شود. تشکیل کمیته امنیت و قضائی و کمیته نظارت و اجرایی هم ضروری‌ست؛ باید روند پیشرفت کار مشخص و با متخلفان هم برخورد شود. با توجه به رویکرد دولت سیزدهم تالاب انزلی روز‌های خوشی را تجربه می‌کند و با این قرارگاهی که ایجاد شده و روحیه جهادی که وجود دارد باید کمیته‌ها در بازه زمانی مشخص کار را پیش ببرند.» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان در ادامه با اشاره به ضرورت توجه به وضعیت سفیدرود و همچنین موضوع پسماند در استان گیلان به عنوان عوامل موثر در وضع تالاب انزلی، گفت: «حجم مخزن سد سفید رود 1.8 میلیارد مترمکعب بوده، ولی امروز به واسطه ورود رسوب کاهش یافته است. از طریق طالقان رود 50 درصد رسوب وارد این سد می‌شود و در گذشته مسئولان و متولیان برای این موضوع اقدامی انجام نداده‌اند. سفیدرود در حال خروج از حیز انتفاع است و اراضی کشاورزی و تولید انرژی و تولید آبزیان همه در خطر هستند و سفید رود با این وضعیت از بین می‌رود.» وی افزود: «دولت سیزدهم به پسماند استان گیلان و تالاب انزلی نگاه ملی دارد و در کارگروه پسماند ملی کشور، اول به شمال پرداخته می‌شود. پسماند شمال کشور باید ساماندهی شود و مشارکت جوامع محلی و استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی مردم در این مسیر و در احیای تالاب اهمیت زیادی دارد. برای احیای تالاب وظایف همه دستگاه‌ها در برنامه 7 ساله احیای تالاب انزلی مشخص است، اما باید یک مدیر واحد برای کمیته‌های تالاب بگذاریم و اعتبارات همه دستگاه‌ها به این کمیته داده شود.» بعد از این سخنان، با حضور معاون رئیس جمهور، عملیات جمع آوری سنبل آبی از تالاب انزلی آغاز شد تا به نوعی، برنامه هفت ساله احیای این تالاب رسما کلید بخورد. برنامه‌ای که یکی از رئوس آن، رهایی تالاب از این گیاه زیباست که بومی کشورمان نیست و خاستگاهش مناطقی دیگر از کره خاکی است، اما احتمالا در سایه ندانم کاری‌های مردم، به تالاب انزلی راه پیدا کرده و بلایای زیادی برای این پهنه آبی و گونه‌های گیاهی و جانوری ساکن در آن به ارمغان آورده است؛ گیاهی که با تکثیر سریع، نور را از لایه‌های زیرین تالاب گرفته و حیات در بستر تالاب را تغییر داده و حتی در گردش آب در تالاب هم مانع ساخته است. اما آیا با اجرای برنامه 7 ساله احیای تالاب، همه چیز به روال خوبی رسیده است؟ دست کم تامل در برخی نکات مندرج در این برنامه و طرح‌هایی که اجرایی شده است، این گونه نشان نمی‌دهد؛ به عنوان مثال می‌شود به این نکته اشاره کرد که مجموعه اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح جامع تالاب انزلی در سال ابلاغ (سال 1399) مبلغ 2580 میلیارد تومان اعلام شده است در حالی که اکنون مقابله با گونه مهاجم سنبل آبی با 5 میلیارد تومان کلید خورده است. این را مجتبی ذوالجودی، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفته که به نوعی مسئولیت اجرای طرح 7 ساله با مجموعه تحت امر وی است. به گفته این مقام مسئول، دیگر طرحی که در دولت سیزدهم در مسیر احیای تالاب در دستور کار قرار دارد، «طرح جلوگیری از نفوذ فاضلاب و شیرابه‌های ناشی از دفن زباله و لایروبی این تالاب است که برای این طرح‌ها هم 10 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است»؛ اعدادی که روی هم به 15 میلیارد تومان می‌رسد که کمتر از 6 دهم درصد اعتبار در نظر گرفته شده برای برنامه 7 ساله یاد شده برای احیای تالاب است! نکته‌ای مایوس کننده که باید دید در سایه دستور رئیس جمهور و وعده‌های رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، تغییر خواهد کرد یا خیر؟!