آمدیم، نبودید، رفتیم / غیبت ناشران در نمایشگاه کتاب و گله کتابخوان‌ها
گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو - دنیا کریمی؛ برخی از ناشران بزرگ در فضای مجازی اعلام نمودند که در این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت نخواهند کرد، برخی هم اعلام کردند که در بخش مجازی نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند. اما دلیل غیبت این ناشران چیست؟ نشر قطره از جمله ناشرانی است که همانند سال‌های گذشته از شرکت در نمایشگاه بین المللی کتاب به‌دلیل حمایت از کتابفروشیها خودداری کرده است....
گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو - دنیا کریمی؛ برخی از ناشران بزرگ در فضای مجازی اعلام نمودند که در این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت نخواهند کرد، برخی هم اعلام کردند که در بخش مجازی نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند. اما دلیل غیبت این ناشران چیست؟
نشر قطره از جمله ناشرانی است که همانند سال‌های گذشته از شرکت در نمایشگاه بین المللی کتاب به‌دلیل حمایت از کتابفروشیها خودداری کرده است. سال گذشته فیاضی، مدیر انتشارات قطره، ضمن تشریح دلایل عدم شرکت در نمایشگاه کتاب از تضییع حقوق مرکز پخش و کتابفروشیها در فروش مستقیم کتاب توسط ناشر سخن گفت. در این دوره ازنمایشگاه بین المللی کتاب تهران ناشرانی مانند نیلوفر، نی، مرکز، دوستان، ناهید، ققنوس و قطره که ناشران مهمی هستند شرکت نکردند. آیا عدم شرکت این ناشران به دلیل رویکرد‌های سیاسی است یا مسائل دیگری در این امر دخیل است؟
در روز‌های اخیر شائبه‌هایی مبنی بر سیاسی بودن رویکرد این ناشران برای عدم حضور در نمایشگاه کتاب مطرح شد، این در حالی است که رویکرد ناشران غائب کاملا صنفی و به مسائل اقتصادی نشر مرتبط است. مقرون به صرفه نبودن حضور در نمایشگاه کتاب تهران به دلیل مشکلات اقتصادی صنعت نشر، کاهش خرید کتاب، اجاره بهای بالای برای تهیه غرفه‌های بزرگ، افزایش هزینه‌های پرسنل و خدمات از جمله مهمترین دلایل این ناشران برای حضور نیافتن در بخش فیزیکی نمایشگاه است.
یکی از انتشاراتی‌های غایب در نمایشگاه سی و سوم، عمده‌ترین دلیل شرکت نکردن ناشران بزرگ در نمایشگاه کتاب تهران را آسیبی عنوان کرد که به کتابفروشان می‌خورد. به این شکل که فروش نمایندگانی‌ها این ناشران در سطح شهر به شدت کاهش می‌یابد. به نقل یکی از ناشران: «چند سال است که ناشری مانند قطره که کتاب‌های ارزشمند و درخشانی هم منتشر می‌کند، در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت نمی‌کند. دلیلش هم این است که می‌گوید این نمایشگاه‌ها به کتابفروشان شهر آسیب می‌زند. یعنی کتابفروشی که سالی 12 ماه، کتاب ناشر را عرضه می‌کند و می‌فروشد در این مدت نمایشگاه آسیب می‌بیند که به گمانم این سخن سخن درستی هم هست.»
برخی از ناشران هم به دلیل وجود کرونا و مسائل اقتصادی که موجب می‌شود فروششان کمتر از سال‌های گذشته باشد که همین اتفاق هم افتاده است، از حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب انصراف داده‌اند. محمود معتقدی، شاعر و منتقد ادبی نیز درباره عدم حضور ناشران در گفتگو با روزنامه همشهری آنلاین درباره نمایشگاه امسال گفت: «ناشرانی که به اصطلاح سرشان به تنشان می‌ارزید، در نمایشگاه کتاب امسال شرکت نکردند. آن‌ها ترجیح دادند که به شکل مجازی کتابشان را بفروشند. به نظرم شاید آن‌ها حساب هزینه و رفت و آمد و جا به جایی را کرده اند و دیدند که در مجموع حضور در نمایشگاه کتاب برایشان صرف نمی‌کند.»
این شاعر ادامه داد: «اصولا نمایشگاه کتاب در هیچ جای جهان جای عرضه کتاب نیست. نمایشگاه کتاب چنانچه از نامش پیداست محل نمایش کتاب است و بعد از آن می‌توان از ناشر به واسطه اینترنت خرید کرد. به احتمال زیاد هم این ناشران بزرگ و استخوان ترکانده، به خاطر تحمیل هزینه‌های مختلف و همچنین برای اینکه در مجموع بدین گونه راحت ترند، در نمایشگاه شرکت نکرده اند. شما پشت لپ تاپتان می‌نشیند و 10، 20 اثر شاخص می‌خرید و آن‌ها هم برایتان ارسال می‌کنند و شما هم به عنوان مشتری راحت ترید و این شیوه را از روش سنتی بیشتر می‌پسندید.»
در ادامه به بررسی عدم حضور برخی از ناشران بزرگ می‌پردازیم.
انتشارات مروارید
انتشارات مروارید از جمله انتشاراتی است که امسال شرکت در نمایشگاه را از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه ندانست و به صورت حضوری شرکت نکرد. فروغی مسئول داخلی انتشارات مروارید در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم اعلام نمود که هزینه اجاره غرفه در سال گذشته 12 میلیون توامن بوده در حالیکه امسال به حدود 40 میلیون تومان رسیده است. همچنین وی وجود هزینه ایاب و ذهاب و خورد و خوراک را هم دلیلی بر حضور نداشتن در بخش حضوری اعلام نموده است. این انتشارات در سال گذشته فروش خوبی در بخش حضوری نداشته است و با توجه به این دلایل این انتشارات امسال در بخش مجازی حضور پیدا کرده است.
انتشارات ققنوس
امیرحسین‌زادگان مدیرعامل نشر ققنوس از جمله ناشرانی است که امسال در هیچکدام از بخش‌های نمایشگاه چه حضوری و چه مجازی شرکت نکرده است. تولیدات انتشارات ققنوس با توجه به هزینه‌های کاغذ و چاپ کاهش داشته است، بنابراین این انتشارت ترجیح داده تا در این دوره از نمایشگاه حضور نداشته باشد.
انتشارات ثالث
محمد‌علی جعفریه مدیر نشر ثالث در گفتگو با خبرگزاری تسنیم درباره عدم حضور این انتشارات در نمایشگاه بین المللی کتاب می‌گوید: «مشکلات صنعت نشر در سال‌های اخیر از یک سو و کاهش خرید کتاب از سوی دیگر حضور در نمایشگاه کتاب را برای ناشران مقرون به صرفه نمی‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «هزینه‌های چاپ افزایش یافته است، شمارگان کتاب بالا رفته و به دلیل شرایط بهداشتی امکان دریافت غرفه‌هایی با متراژ بزرگ مهیا نیست، در سال‌های گذشته چه ناشران بزرگ و چه ناشران کوچک با نقدینگی حاصل از حضور در نمایشگاه کتاب تا 6 ماه هزینه‌ها را جبران می‌کردند،، اما اکنون هزینه‌های انتشار کتاب به اندازه‌ای افزایش یافته که دیگر نمی‌توان چنین کرد. از سوی دیگر مسئله کاغذ نیز وضعیت را بغرنج‌تر کرده است، در نتیجه رفته رفته مسائل اقتصادی نمایشگاه کتاب را از چرخه نشر خارج خواهد کرد.»
جعفریه این تصور که عدم حضور برخی ناشران به دلیل رویکرد‌های سیاسی است را نادرست خوانده و می‌افزاید: «حوزه سیاست از حوزه فرهنگ جداست، ما ناشران رویکردمان کاملا فرهنگی است، در این زمینه فرصت سوءاستفاده سیاسی را به هیچ کس نخواهیم داد.»
انتشارات چشمه
یکی دیگر از غایبان امسال نمایشگاه، انتشارات چشمه است. این انتشارات حضور در بخش فیزیکی نمایشگاه را از لحاظ اقتصادی معقول ندانست و فقط در بخش مجازی شرکت دارد. بهرنگ کیائیان مسئول انتشارات و تولید انتشارات چشمه به تسنیم می‌گوید: «نشر چشمه برای عدم شرکت در نمایشگاه رویکرد سیاسی نداشته بلکه رویکردمان کاملا اقتصادی و فرهنگی است. شرایط اقتصادی ما در وضعیت فعلی مطلوب نیست و حضور فیزیکی در نمایشگاه فشار مالی زیادی به نشر وارد می‌کرد، البته اجاره بهای غرفه رقم عجیب و غریب و غیر معقولی نیست، اما، چون دکور‌های سال قبل ما مستعمل شده هزینه‌های غرفه‌آرایی هزینه سنگینی را تحمیل می‌کرد.»
وی با اشاره به مسائل اقتصادی عنوان می‌کند که قدرت خرید کتاب کاهش پیدا کرده و ما انتظار نداشتیم که از فروش کتاب در نمایشگاه چندان استقبال شود، به همین دلیل تصمیم گرفتیم که حضور فیزیکی نداشته باشیم.
انتشارات نگاه
نشر نگاه نیز از جمله ناشران غایب در بخش فیزیکی نمایشگاه است، رئیس دانا مدیر این انتشارات به تسنیم می‌گوید: «اجاره بهای غرفه و هزینه پرسنل موجب شد ما در نگاه تصمیم بگیریم تنها در بخش مجازی شرکت کنیم. از سوی دیگر حضور کتاب‌ساز‌ها نیز انگیزه ما را از شرکت در نمایشگاه کاهش داد.»
اسماعیل امینی نویسنده و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرگزاری دانشجو درباره غیبت برخی از ناشران گفت: «غیبت این ناشران بازتابی از دلخوری دیگری است و به مسئله کتاب مربوط نمی‌شود. این غیبت هم مختص امسال و پارسال نیست و سال‌های گذشته هم شاهد غیبت برخی از ناشران بودیم. از نظر بنده روزگار ایده‌آل آن است که حاکمیت در مسئله کتاب هیچ دخالتی نداشته باشد، نه یارانه بدهد و نه متولی برگزاری این نمایشگاه باشد. برگزاری نمایشگاه کتاب یک کار صنفی است و خود ناشران باید برگزار کنند. دولت نباید کمکی بکند چه به دوست و چه به رغیب؛ در این صورت هیچ گونه قهر و آشتی هم به وجود نخواهد آمد. غیبت این ناشران هم تغییری در فضای نمایشگاه ایجاد نمی‌کند. همچنین حوزه کتاب همانند رسانه و مطبوعات نیست که با سیاست و تحولات روز سروکار داشته باشد و تغییر کند».
نمایشگاه کتاب تهران فرصتی است برای آشنایی و حمایت از ناشران و شناسایی و کشف استعداد‌های نویسندگان جوان. نمایشگاه بین المللی کتاب که هرساله در اردیبهشت ماه شاهد برگزاری آن هستیم، به عنوان یکی از بزرگترین رویداد‌های فرهنگی ایران به‌شمار می‌رود و مردم از اقصی نقاط مختلف کشور از این نمایشگاه بازدید می‌کنند. نمایشگاه کتاب برای علاقه‌مندان و مخاطبان خاص خودش حائز اهمیت است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند با استفاده از تخفیفات موجود در شرایطی که قیمت کتاب روز به روز در حال افزایش است، کتاب‌های مورد نظر خود را تهیه کنند؛ بنابراین انتظار می‌رود که ناشران نگاه‌های صرفا اقتصادی به نمایشگاه نداشته باشند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی برگزاری نمایشگاه است، با تجدیدنظر در سیاست‌های موجود، شرایط بهتری را برای حضور حداکثری ناشران در نمایشگاه فراهم نمایند.
امیدواریم در سال آینده شاهد برگزاری غرفه‌های انتشاراتی باشیم که در نمایشگاه کتاب امسال غایب بودند و روز به روز کتابخوانی در میان مردم تبدیل به یک عادت روزانه شود تا صنعت کتابخوانی از رونق نیفتد.
