آیا شرع با ورود موسیقی به مدارس موافق است؟/ از جاذبه‌های «سلام فرمانده» در مدارس تا فعالیت 3 هزار طلبه معلم وظیفه

خبرگزاری فارس 1401/04/07 - 10:05 مشاهده در مرجع

خبرگزاری فارس گروه آموزش و پرورش: همکاری حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش با مجاهدت و ابتکار بزرگانی چون شهید آیت‌الله بهشتی، شهید باهنر و شهید آیت‌الله مطهری در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد. پس از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی، موضوع تعامل دو نهاد بزرگ فرهنگی کشور به‌صورت جدی‌تر، اما پراکنده پیگیری شد و به اجرای طرح‌ها و برنامه‌هایی انجامید.

در سال 1379 اولین تفاهم‌نامه همکاری آموزش و پرورش و حوزه علمیه، به امضای آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری مدیر وقت حوزه علمیه قم و حسین مظفر وزیر وقت آموزش و پرورش رسید و توافق‌نامه بعدی باز هم به امضای آیت‌الله حسینی بوشهری و مرتضی حاجی وزیر وقت آموزش و پرورش رسید.

در سال 1385 توافق‌نامه‌ای جامع‌تر از گذشته به امضای محمود فرشیدی وزیر وقت و آیت‌الله حسینی بوشهری مدیر وقت حوزه علمیه قم رسید؛ مهم‌ترین دستاورد این توافق‌نامه، تشکیل ستاد همکاری‌ها و دبیرخانه آن با دو دفتر در تهران و قم و حجت‌الاسلام والمسلیمن ذوعلم به عنوان اولین دبیر ستاد همکاری‌ها فعالیت خود را آغاز کرد.

با حجت الاسلام والمسلمین حمید نیکزاد مشاور وزیر آموزش و پرورش و دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش و پرورش در خصوص فعالیت‌های این ستاد به گفت‌وگو نشستیم.

** طلاب و روحانیون فراوانی داریم که تلفیقی از علوم حوزوی و علوم روز آموزشی و برنامه‌ریزی درسی را فراگرفته‌اند

*فارس: در چارت فعالیت دستگاه تعلیم و تربیت، ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش سال‌هاست که فعالیت می‌کند؛ اما هنوز خیلی از افراد نمی‌دانند چرا این ستاد ایجاد شد و چه نقشی در فعالیت‌های وزارت آموزش و پرورش دارد. لطفا در این خصوص توضیح دهید؟

در رابطه با اینکه ستاد همکاری‌ها از کجا شکل گرفت، ابتدا اجازه می‌خواهم عقب تر بروم و شأن ورود روحانیت در مسائل آموزش و پرورش و سیستم آموزش عمومی را بیان کنم. اینکه اصلا شأن مربی در عالم برای چه کسی است؟

وقتی به قرآن به عنوان کتاب هدایت مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که قرآن، خداوند را به عنوان اولین مربی و معلم معرفی می‌کند. «وَعَلَمَ آدَمَ الأسماءَ کُلَهَا» خداوند است که تعلیم می‌دهد، همچنین در جای جای قرآن به این موضوع اشاره دارد. وقتی می‌گوییم خداوند ربِ است یعنی تربیت می‌کند و خداوند مربی انسان است.

خداوند که قرآن را ارسال می‌کند به عنوان معجزه خاتم پیامبران، می‌خواهد آموزش دهد و جایگاه مبحث علم و معرفت برای خداوند اهمیت ویژه‌ای دارد.

اولین معلم، خداوند است و او از طریق پیامبرانش، علوم را به بشر منتقل می‌کند. حال وقتی می‌گوییم ستاد همکاری‌های حوزه های علمیه و روحانیت با آموزش و پرورش، «حوزه علمیه و روحانیت» چه شأنیتی دارد که می‌تواند به سیستم آموزشی کشور ورود داشته باشد و کمک کند؟

از این حیث که حوزه علمیه مجموعه‌ای است که داعیه‌دار فراگیری و تبیین علوم و معارف الهی است، به این مبحث ورود می‌کند. چون وصل به منبع فیض است. زیرا شأن مربی‌گری از آن خداست وبه واسطه ایشان از آن پیامبر (ص) است؛ پیامبر اسلام (ص) فرمودند «انی بعثت معلما»، من معلم مبعوث شدم. در جای جای کلام اهل بیت (ع) و پیامبر (ص) داریم که خود را معلمان بشریت معرفی کردند.

وقتی حوزه علمیه و یک روحانی می‌خواهد در سیستم آموزش کشور ورود کند و بیانی داشته باشد در واقع می‌خواهد مبین علوم الهی و آیاتی باشد که راه را برای بشر مشخص می‌کند و مبین روایاتی باشد که در این مسیر ایفای نقش می‌کند. این شأنی را که برای حوزه قائل هستیم از حیث اتصال به آیات و روایات و منشأ فیض الهی است و اینکه خداوند بالاترین مربی است.

حوزه علمیه شیعی یک سابقه طولانی دارد اما ورودش در مباحث حاکمیتی، سابقه خیلی زیادی ندارد و یک دوره چهل ساله را طی کرده است و یک جوان بالغ شده است و اکنون باید ثمره پخته و مناسب در مباحث حکمرانی و حاکمیتی دهد.

یک موقعی می‌گوییم هنوز زمانی نگذشته است، مثل اوایل انقلاب که جا دارد یادی کنیم از شهدای همکاری حوزه علمیه و آموزش و پرورش که خیلی نقش بسزایی داشتند. شهیدان بهشتی، باهنر، مفتح و مطهری در این عرصه خیلی تلاش و مجاهدت کردند. اگر اکنون بنده و امثال بنده توفیق داریم که در این کسوت‌ها ایفای نقش کنیم به خاطر مجاهدت‌های این بزرگان بوده است. ان‌شاءالله توفیق داشته باشیم که موجب روسفیدی و آبرو برای این بزرگان باشیم.

اگر این موضوع ابتدای انقلاب بیان می‌شد، برخی خرده می‌گرفتند که فعلا اطلاعاتی وجود ندارد و تازه حوزه در مباحث حاکمیتی ورود کرده است اما اکنون که بیش از 40 سال از انقلاب گذشته است، طلاب و روحانیون فراوانی داریم که تلفیقی از علوم حوزوی و علوم روز آموزشی و برنامه‌ریزی درسی را فراگرفته‌اند و به حمدالله در این زمینه موفقیت‌های خوبی به دست آورده‌اند؛ در حال حاضر حوزه و روحانیت در حاکمیت نقش ایفا کرده و پخته‌تر شده است و می‌تواند در این زمینه نقش خوبی را ایفا کند و بزرگانی در این عرصه تلاش کرده‌اند.

از دهه 60 و 70 بسیاری از بزرگان از روحانیت تلاش کردند تا اینکه در سال 85، تفاهم‌نامه جامعی بین حوزه علمیه و وزارت آموزش و پرورش به امضای رئیس وقت حوزه علمیه و وزیر وقت آموزش و پرورش رسید.

**10 هزار طلبه طرح امین داریم

*فارس: از زمان تشکیل ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش چه اقداماتی انجام شده است. ستاد در چه موضوعاتی ورود کرد؟

در سال 85، این ستاد تشکیل شد و اعضای آن هم از افراد برجسته و عالی مقام در نظر گرفته شد و رییس حوزه علمیه کشور و وزیر آموزش و پرورش ستاد را تشکیل دادند. بحث دبیری ستاد با حجت‌الاسلام والمسلمین ذوعلم بود که از روحانیون برجسته، پژوهشگر و اثرگذار هستند و حدود 7 سال، ایشان این موضوع را پیگیری کردند و در رابطه با مباحث برنامه‌ریزی درسی، منابع و متون آموزشی، نیروی انسانی آموزشی، امور تربیتی و تبلیغ و پژوهش و سایر زمینه‌ها فعالیت داشتند.

طلاب طرح امین عمدتا به صورت جهادی در این عرصه فعالیت می‌کنند و در مدارس کنشگری دارند و با عشق این کار را انجام می‌دهند

در ابتدای کار، در راستای مفاد تفاهم‌نامه اقدامات خوبی انجام گرفت. در سالیان بعد، در جهت تثبیت همکاری ها و قانومندتر کردن آنها، تلاش شد و در جلسه 786 شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 27 مهر ماه 1395، یک ماده واحده‌ای با دو تبصره در راستای تشکیل دفتر ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش تصویب شد و در ادامه این مصوبه توسط ریاست‌محترم جمهور، ابلاغ شد.

در این مصوبه، استفاده از ظرفیت‌های حوزه‌های علمیه برای آموزش و پرورش در مباحث برنامه‌ریزی درسی، منابع و متون آموزشی، نیروی انسانی آموزشی، امور تربیتی و تبلیغی، پژوهش و سایر زمینه‌ها دیده شد.

یکی از برکات همکاری حوزه و آموزش و پرورش، حضور طلاب و روحانیون در مدارس به عناوان طرح امین است. در حال حاضر حدود 10 هزار طلبه طرح امین داریم که عمدتا به صورت جهادی در این عرصه فعالیت می‌کنند و در مدارس کنشگری دارند و با عشق این کار را انجام می‌دهند.

در سفری که رئیس‌جمهور به استان سمنان داشت، یکی از درخواست‌هایی که مطرح شده بود و برای وزیر آموزش و پرورش ارسال شد که به ما ارجاع دادند، درخواست گسترش مدارس طرح امین بود. این موضوع برای ما بسیار جای خوشحالی داشت که درخواست داشتند، کل مدارس استان‌شان را به طلبه‌های طرح امین تجهیز کنند.

علی رغم اینکه حمایت مالی خوبی از این افراد صورت نمی‌گیرد اما با عشق و شور و نشاط کار می‌کنند.

**موقعیت‌هایی که یک روحانی می‌تواند در مدرسه اثرگذاری داشته باشد، احصا شد

*فارس: درباره طرح امین بیشتر توضیح می‌دهید؟ روحانیون طرح امین چه فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند؟

موقعیت‌هایی که یک روحانی می‌تواند در مدرسه اثرگذاری داشته باشد خارج از برنامه درسی احصا شده که 90 موقعیت است. مثلا موقعیت اردو، بین زنگ تفریح، نماز، انجمن اولیا و مربیان و... و طلبه‌های جهادی طرح امین، روی این موقعیت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و خالصانه و صادقانه در این زمینه فعالیت می‌کنند که بازخورد خوبی هم داشته‌ایم.

*فارس: شنیدیم مدارس وابسته هم از فعالیت‌های ستاد است، لطفا در این خصوص بفرمایید؟

یکی دیگر از کارهایی که صورت گرفته و بسیار اثرگذار بوده، مدارس وابسته است؛ چند استان را بازدید کردیم، طلبه‌ها و روحانیون جهادی با رعایت ضوابط قانونی، مدرسه‌های وابسته‌ای را تأسیس کردند. جالب اینجاست که اینها عمدتا منافع مالی را دنبال نمی‌کنند و بر اساس امور خیریه اداره می‌شود.

به شدت استقبال از این مدارس بالاست. تا جایی که درخواست داشتند که کمک کنیم تا بتوانند دانش‌آموزان بیشتری را پوشش دهند مثلا مدرسه ای داریم که 2 هزار نفر ثبت‌نام اولیه کرده اند اما در آن مدرسه ظرفیت 150 نفر بیشتر نیست.

** حدود 3 هزار طلبه سرباز در آموزش پرورش داریم

*فارس: اشاره به ورود ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش به متون درسی کردید، این ورود چگونه بوده و چه بازخوردی داشته است؟

در رابطه با تدوین متون آموزشی هم ورودهای خوبی صورت گرفته است و عزیزان روحانی کمک کردند به دوستانی که در این عرصه فعالیت داشته اند. رئیس کنونی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از کنشگران و فعالانی هستند که در راستای همکاری‌های حوزه علمیه آموزش و پرورش نقش ایفا کرده اند. به حمدالله آثار و مقالاتی که ایشان دارند، مبین تسلط ایشان است و از برکات این مجموعه ستاد است. همچنین نماینده حوزه در گروه های 11 گانه یادگیری حضور دارند.

*فارس: امسال چه تعداد طلبه و روحانی در آموزش و پرورش، خدمات سربازی خود را طی می‌کنند؟

یک مورد دیگر از فعالیت‌های ستاد در آموزش و پرورش همین است. هم‌اکنون حدود 3 هزار طلبه سرباز در آموزش پرورش داریم که به معلمی و امور تربیتی مشغول هستند و بخشی از کمبود نیروی انسانی آموزش و پرورش را جبران می کنند. خیلی‌ها فکر می‌کنند طلبه‌ها سربازی نمی‌روند در صورتی که طلاب هم سربازی می‌روند. 3 هزار طلبه مشمول با شرایطی که مدنظر است به عنوان معلم یا مربی تربیتی در سیستم آموزش و پرورش حضور دارند و خدمت سربازی خودشان را می‌گذرانند.

*فارس: آیا به اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم ورود کردید؟

در راستای تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که مقام معظم رهبری بسیار بر آن تأکید داشتند و فرمودند که برای تدوین این مکتوب خیلی زحمت کشیده‌اند و خواستند که افراد طالب علم و فضل در این زمینه فعالیت کنند و نشر دهند. به حمدالله ستاد همکاری‌ها، کارهای خوبی در راستای آموزش معلمان انجام داده و دورهای متعدد برگزار کرده است.

همچنین در راستای تبیین و گفتمان سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که یک سند بسیار مهم است، کار شد؛ در 10 سال اخیر، رهبر معظم انقلاب به جد روی سند تحول تأکید دارند. سند تحول سال 90، نوشته و تصویب می‌شود اما می‌بینیم که در یک مدت کوتاهی بعد از آن، یک سند دیگری که شاید در تعارض با بسیاری از اهداف و آرمان‌های ما است، روی میز می‌گذارند و می‌خواهند تبیین کنند. در صورتی که ما خودمان یک سند بالادستی بر اساس مبانی، اصول، دیدگاه ها و نگرش های صحیح اسلامی داریم.

**حدود هزار رساله در راستای بحث تعلیم و تربیت است

*فارس: چقدر از ظرفیت حوزه‌های علمیه برای کارهای علمی و پژوهشی در آموزش و پرورش استفاده شده است؟

حدود 7 هزار رساله که در حوزه علمیه توسط علما و فضلای حوزه علمیه طی سال های متمادی نوشته شده است را احصا کردیم و دیدیم حدود هزار رساله، در راستای بحث تعلیم و تربیت است. خب این کار ارزشمند است که ظرفیت هایی که وجود دارد را استفاده کنیم.

در این راستا نه تنها ظرفیت‌های قبلی را استفاده می کنیم بلکه ظرفیت سازی می‌کنیم و از روحانیونی که تسلط پیدا کردند و سال ها درس خوانده اند، در نوشتن رساله، مقاله و پژوهش حمایت می کنیم یعنی فعالیت‌های علمی انجام دهند که در عرصه میدان اثرگذار باشد که وزارت آموزش و پرورش هم از کارهای علمی دقیق بر اساس مبانی صحیح استقبال می‌کند.

از جمله کارهایی که انجام شده است 37 برنامه مشترک در برنامه 5 ساله بین وزارت آموزش و پرورش و حوزه علمیه تدوین شده است. به این نکته تأکید کنم که وزارت آموزش و پرورش از تمام ظرفیت های خوب استقبال می‌کند.

به اعتقاد بنده، اصلی‌ترین کار یک طلبه، تبلیغ و تربیت است البته اول باید خودش را تربیت کند و بعد بتواند در جامعه مؤثر باشد

یک نمونه کاری که انجام می‌شود بحث استفاده از ظرفیت حلقه‌های میانی است که وقتی یک برش از انقلاب اسلامی را می‌بینیم مثلا در دوره دفاع مقدس، حلقه‌های میانی نقش جدی ایفا کردند. امروز که جنگ سخت نداریم و جنگ نرم است باز این حلقه‌های میانی، گروه‌های جهادی طلبگی به جد می‌توانند در سیستم آموزش و پرورش مؤثر باشند، که هستند.

جالب است وقتی این عزیزان به مدارس مراجعه می‌کنند، بازخوردهایی که از مدیران مدارس می‌گیریم بسیار مثبت است. یعنی بعضا طلابی که به صورت جهادی ورود داشتند توانستند اثرات مثبتی در مدارس ایجاد کنند.

برنامه‌ای که برای طرح امین وجود دارد، این است که تلاش می‌کنیم این عدد را بیشتر کنیم و بنده همین جا درخواست می‌کنم از طلبه‌هایی که در این عرصه علاقه‌مند هستند، حضور یابند. به اعتقاد بنده، اصلی‌ترین کار یک طلبه، تبلیغ و تربیت است البته اول باید خودش را تربیت کند و بعد بتواند در جامعه مؤثر باشد یعنی تزکیه نفس همان که خداوند در بخش‌های مختلف فرمودند. یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمه الکتاب و الحکمه. این مسیری که خداوند ترسیم کردند وجود دارد و باید انجام شود.

یعنی یتلوا و بعد تزکیه نفس؛ به عبارت دیگر در عمل، انسان در خودش نشان دهد چیزی که خوانده است و بعد احاطه پیدا کند و نشان دهد. وقتی چیزی را خواند و عمل کرد عالم ربانی می‌شود. وقتی این سیر تکرار می‌شود، آن موقع است که به حکمت می‌رسد.

**مدرسه جای علم آموزی و تربیت است جای موسیقی نیست

*فارس: در این مدت، بحث‌هایی درباره ورود موسیقی به مدارس مطرح شده است و برخی خانواده‌ها مخالفند، نظر شما چیست؟

جا دارد ازدست اندرکاران مجموعه ای که سرود بسیار زیبا و فاخر «سلام فرمانده» را توانستند یک جریان‌سازی کنند، تشکر کنم. یعنی یک موج ایجاد شد و به یک جریان تبدیل شد.

یک سرود فاخر که آهنگ هم همراهش دارد ولی هم سرود محتوای غنی و خوبی دارد و هم آهنگش زیباست. مقام معظم رهبری سالیان پیش آمدند در درس خارجشان بحث موسیقی را بیان کردند. آن موسیقی را اسلام مخالف است که مضل عن سبیل‌الله باشد یعنی از راه خداوند انسان را منحرف کند.

اسلام با اصل موسیقی مخالفت ندارد ولی این امر تخصصی است. به این نکته توجه کنیم که مدرسه و دانشگاه محل علم آموزی است نه محل موسیقی. برخی مدارس شاید بخش عمده‌ای از وقت را به این مباحث بگذرانند؛ درست نیست. مدرسه محل آموزش و تربیت است نه موسیقی.

اما خود قرآن، وزن و آهنگ دارد. کلمات قرآن آهنگین است و این هنر قرآن است. البته آهنگ و موسیقی چه آهنگی باشد مهم است. هر آهنگی شأن این را ندارد که در آموزش و پرورش و در مدرسه پخش شود. این را باید دقت داشته باشیم.

مدرسه مقدس است. ما روایات را می‌بینیم که در مدرسه، ملائک می‌آیند بال‌های خود را زیر قدم کسانی که در مسیر علم فعالیت می‌کنند، پهن می‌کنند. پس این مکان مقدس است و خدای ناکرده با آهنگ های سبک که شاید در شأن مدرسه نباشد، این فضای معنوی را تبدیل به فضای گناه‌آلود نکنند.

اگر می خواهد از موسیقی استفاده شود باید وزن آهنگ و محتوایش هم دیده شود که آیا در راستای مسائل تربیتی و آموزشی هست؟

یک نکته دیگر این است که سعی کنیم فرزندانمان را با فضایی که در مسیر رشد مکارم اخلاق باشد، حرکت دهیم. حتی اگر می‌خواهیم از آهنگ هم استفاده کنیم در مسیر هدایت و تربیت فرزند استفاده کنیم. چون موسیقی که اصل نیست بلکه یک هنر است که می تواند در راستای رشد و حرکت به سمت خداوند و در راستای تربیت نفس باشد نه اینکه یک فرع را بگیریم و بخواهیم در فرعی حرکت کنیم بلکه اصول در فرایند تربیتی در مدارس به جد باید رعایت شود.

مدرسه جای علم آموزی و تربیت است جای موسیقی نیست اما از ظرفیت هنر هم اگر استفاده شود خوب و ارزشمند است و نمونه اش هم سرود سلام فرمانده است که توانست جو خوب و جریان ایجاد کند.

در بحث موسقی، عمده بدنه آموزش و پرورش، معلمان و مسؤولان مدارس ما، به حمدالله معتقد هستند. بسیار بر بحث تربیت دانش آموزان تأکید و توجه دارند. شاید طیفی هم به این مسأله کم توجه باشند. طبیعی است و در هر قشری وجود دارد اما عمده این عزیزان به بحث تربیتی واقف هستند و توجه دارند.

اگر می خواهد از موسیقی استفاده شود باید وزن آهنگ و محتوایش هم دیده شود که آیا در راستای مسائل تربیتی و آموزشی هست یا خیر؛ پس هر دو موضوع مهم است. اگر خدای ناکرده موسیقی پخش شود که محتوایش آموزشی و تربیتی نباشد و گمراه کننده باشد مطمئنا این در پازل سیستم آموزشی و تربیتی نمی گنجد و این تخلف است و اشکال دارد.

انتهای پیام /