آیا قرآن را می‌توان فهمید؟/ کارهایی که مانع فهم و تدبر در قرآن می‌شود
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، کتاب دین‌شناسی حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی یکی از آثار مهم و خوب در موضوع فلسفه دین است که به راحتی عموم جامعه از مطالب آن می‌توانند بهره‌مند شوند. در ادامه نکاتی از این کتاب را که شاید برای بسیاری مورد پرسش و شبهه باشد را بررسی می‌کنیم.
زبان قرآن همگانی و قابل فهم است
1) خداوند قرآن را برای هدایت انسان‌ها فرستاده است. از این رو باید زبان آن برای همگان قابل فهم باشد البته چون بعثت در فضای عرب زبانان صورت گرفت و رسول گرامی عرب بود قرآن نیز به زبان عربی فرود آمد ولی به زبان عربی مبین فرو فرستاده شده است. (صفحه 78)
چه مواردی مانع از فهم معانی قرآن کریم می‌شود
2) سخن گفتن قرآن کریم به زبان فطرت انسان‌ها و عمومی بودن فهم آن بدین معنا نیست که بهره همگان از این کتاب الهی یکسان است معارف قرآنی مراتب فراوانی دارد و هر مرتبه آن بهره گروهی خاص است. قرآن کریم گرچه کتابی جهانی و جاودانه است و اختصاص به عصر یا منطقه یا گروهی خاص ندارد اما همگان توفیق بهره‌گیری از آن را ندارند. گناه و تبهکاری، الحاد و تقلید باطل از گذشتگان قفل قلب آدمی است و انسان را از تدبر در معارف و اسرار قرآن باز می‌دارد. (صفحه 83)
آیا گزاره‌های دینی قابل نفی یا اثبات هست؟
3) کسانی که گزاره‌های دینی را بی‌معنی می‌دانند می‌گویند معیار معناداری حس و تجربه است، اگر چیزی با حس و تجربه اثبات‌پذیر یا ابطال‌پذیر بود معنادار است و اگر چیزی نفیاً و اثباتاً از قلمرو حس و تجربه بیرون بود معنادار نیست و نمی‌توان آن را اثبات یا نفی کرد. مثلاً قضایایی چون «عالم مبدأ دارد»،«بهشت وجود دارد» یا «جهنم وجود دارد» با تجربه اثبات یا نفی نمی‌شود.
این رویکرد از جهت معرفت‌شناسی خطا است چراکه طریق اثبات و ابطال فقط حس و تجربه نیست و این مدعای حصرگرایانه غلط است. زیرا اگر موجودی مادی باشد، طریق معرفت و اثبات یا نفی آن حس و تجربه است اما اگر موجودی مجرد باشد طریق معرفت و اثبات و ابطال آن در قلمرو حس و تجربه نمی‌گنجد، پس راه معرفت و اثبات منحصر در حس و تجربه نیست زیرا افزون بر راه حس و تجربه راه برهان عقلی و بالاتر از آن راه شهود قلبی و عرفانی و نیز برتر از آن دو راه وحی و کشف و شهود معصومانه وحی نیز وجود دارد. (صفحه 111 و 112)
آیا از دین می‌توان دفاع عقلانی کرد؟
4) اگر کسی بگوید آیا از همه مسائل کلی و جزئی دین می‌توان دفاع عقلانی کرد یا نه؟ پاسخ این است که از جزئیات دین نمی‌توان با عقل حمایت کرد زیرا جزئیات در حیطه برهان عقلی قرار نمی‌گیرد چه جزئیات طبیعت باشد چه جزئیات شریعت. به بیان دیگر جزئیات اعم از علمی، عینی، حقیقی و اعتباری در دسترس برهان عقلی نیست و چیزی که در دسترس عقل نباشد تعلیل و توجیه عقلانی ندارد. خلاصه آنکه کلیات دین قابل دفاع مستقیم عقلی است. جزئیات دین به شکل مستقیم و بی‌واسطه قابل استدلال عقلی نیست ولی غیر مستقیم و با واسطه صلاحیت تبیین عقلی را دارد. (صفحه 174و 175)
پایان پیام /