اثر استاد هنر دانشگاه سوربن با نگاهی به مستندهای آوینی منتشرشد
تهران - ایرنا - کتاب «روایت جنگ در دل جنگ: با نگاهی به مستندهای سیدمرتضی آوینی» در آستانه روز هنرانقلاب اسلامی و در «چهلمین سال آغاز دفاع مقدس» توسط انتشارات بنیاد سینمایی فارابی و نشر واحه منتشر شد.
در آستانه روز هنر انقلاب اسلامی کتاب «روایت جنگ در دل جنگ» با نگاهی به مستندهای شهید سیدمرتضی آوینی از دید یک نویسنده فرانسوی، توسط نشر واحه و انتشارات بنیاد سینمایی فارابی منتشر شد. نویسنده این کتاب «انیس دوویکتور» استاد تاریخ هنر و تاریخ سینما در دانشگاه سوربن است.
روایت جنگ در دل جنگ بخش‌هایی از کتاب «تصاویر، رزمندگان و شهدا: جنگ ایران و عراق از منظر سینمای ایران» (منتشرشده در سال 2015 در فرانسه) است که توسط نویسنده برای انتشار در ایران برگزیده شده است.
محمدمهدی شاکری مترجم و مریم امینی سرویراستار آن بوده‌اند و ترجمه و انتشار این کتاب در چارچوب همکاری بنیاد سینمایی فارابی، انتشارات واحه و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران (ایفری) به انجام رسیده است. انیس دوویکتور پیش از نگارش کتاب «تصاویر، رزمندگان و شهدا: جنگ تحمیلی از منظر سینمای ایران» فعالیت‌های متعددی در زمینه معرفی و بررسی مستندهای شهید آوینی داشته است. از جمله: نمایش قسمت یازدهم مجموعه‌ی مستند حقیقت در سمینار «سینما، اعتقاد و باور» همراه با سخنرانی، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران (با حضور مرحوم عباس کیارستمی)، دسامبر 2006. سخنرانی با عنوان «تکنیک و ایدئولوژی» پیرامون فیلم‌برداری گروه تحت نظارت آوینی در جریان جنگ تحمیلی، دانشگاه آزاد بروکسل، ژانویه 2011. سخنرانی با موضوع «ابداع فرمی سینمایی و شیوه‌ای برای ضبط جنگ» با محوریت مستندهای آوینی (روایت فتح)، مدرسه مطالعات عالی علوم اجتماعی، پاریس، فوریه 2014. سخنرانی با موضوع فیلم‌های جنگ ایران و آثار آوینی، نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر، پاریس، اکتبر 2015. مریم امینی، مدیر نشر واحه، در یادداشتی برای معرفی کتاب نوشت: کتاب در چهار فصل تحت عناوین «جنگ به روایت سینمای داستانی»، «انقلاب در نگاه: چیز دیگری را دگرگونه فیلم گرفتن»، «فیلم‌های مرتضی آوینی از جبهه‌ی جنگ» و «در میانه‌ی امر مرئی و نامرئی» تنظیم شده است که هر فصل شامل چند بخش است.
فصل اول به روند تولید فیلم‌هایی در ایران می‌پردازد که الگوهای سینمای غرب را ادامه می‌دهند و نیز فیلم‌هایی ذیل عنوان فیلم‌های دفاع مقدس که ژانری ملی را پدید می‌آورند.
در فصل دوم به شکوفایی سینمای ایران بعد از انقلاب اسلامی می‌پردازد و توضیح می‌دهد که در این مقطع در نتیجه‌ی قدرتی که در جمهوری اسلامی به سینما بخشیده شد، فیلم‌های مبتکرانه‌ای پدید آمدند تا این دگرگونی بنیادین را به تصویر بکشند.
فصل سوم به مستندهای جنگی آوینی و روش فیلم‌برداری آن‌ها اختصاص دارد که به اعتقاد نویسنده در تاریخ سینمای مستند جنگ بی‌نظیر است.
و سرانجام در فصل چهارم تبیین می‌شود که چگونه آوینی این مستندهای جنگی را، تحت تأثیر عرفان شیعی و با استفاده‌ی متفاوت از راهکارهای سینمایی، به مثابه مناسک عرفانی می‌سازد و مخاطب را به ورای آنچه بر صفحه‌ی تلویزیون نقش می‌بندد، به سمت خداوند، هدایت می‌کند. این اثر پژوهشی، نمودهای جنگ تحمیلی در سینمای داستانی و مستند ایران را از زاویه‌ای دیگر روایت می‌کند و مثل هر اثر دیگری امتیازات و کاستی‌هایی دارد اما در عین حال بستری برای بحث و نقد در مورد سینمای جنگ و سینمای شهید آوینی فراهم می‌کند که بخش عظیمی از فرهنگ دفاع مقدس را در خود جای داده است.
از سوی دیگر کتاب به لحاظ روش‌شناختی درخور توجه است و بر روشی بافت‌محور استوار است که سینمای داستانی و مستند جنگ ایران را درون شرایط اجتماعی، انقلابی، اعتقادی و سینمایی آن دوره مطالعه می‌کند و در ضمن، به مقایسه‌ی این سینما با سینمای جنگ آمریکا و اروپا در دوران جنگ جهانی اول و دوم می‌پردازد. مطالعه کتاب می‌تواند برای پژوهشگران حوزه سینما، به‌طور کلی و سینمای دفاع مقدس، به‌طور خاص، راهگشا باشد. در بخشی از پیش درآمد کتاب «روایت جنگ در دل جنگ» آمده است: «در تمام طول جنگ جمع بزرگی از مخاطبان مستندهای آوینی را اساسا فیلم‌های پروپاگاندا می‌دانستند، کارکردی که در واقع خود آوینی نیز به آن‌ها اختصاص داده بود. آوینی در این خصوص بسیار سخنرانی کرده و مقالات زیادی درباره‌ی ساخته‌های خودش نوشته بود. او با بینشی هزاره‌باور نسبت به تاریخ، گویی در میانه‌ی جنگ «عدالت و حقیقت علیه ظلم و باطل»، تکلیف همراهی با تبلیغات خطابی جنگ و مشاهده‌ی جنگ در بعد عقیدتی و دینی آن را به این فیلم‌ها سپرده بود. آوینی با نفی جایگاه «اثر» برای ساخته‌هایش و با انکار جایگاه مؤلف برای خودش، به فیلم‌هایش از منظر فایده‌انگارانه نگاه می‌کرد. با وجود این، واکاوی این آثار نشان خواهد داد که آن‌ها از گستره‌ی این برداشت محدود فراتر رفته‌اند. بنابراین کتاب حاضر بیشتر بر فیلم‌های مرتضی آوینی متمرکز شده است و بر نسبت غیرمنتظره‌ای که با سینمای مدرن برقرار می‌کنند و بر حماسه‌ی فیلم‌برداران او و روش‌های تصویربرداری‌شان و بر بعد عرفانی فیلم‌هایش که تماشاگر را به دیدن جنگ ورای آنچه بلافاصله بر صفحه‌ی کوچک تلویزیون نقش می‌بندد، هدایت می‌کند؛ رویکردی که در تاریخ مستندهایی که در زمان جنگ ساخته و پخش شده‌اند، بسیار شاخص و منحصر به فرد است.»
*س_برچسب‌ها_س*