استفاده غیرمنطقی از آنتی‌بیوتیک به افزایش مقاومت میکروبی می‌انجامد

به گزارش روز شنبه گروه علم و آموزش ایرنا از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، دکتر نازلی نادر با گرامیداشت هفته آگاه سازی در زمینه داروهای آنتی میکروبیال گفت: هدف این هفته افزایش آگاهی عمومی و جهانی درخصوص مقاومت میکروب ها به داروهای آنتی میکروبیال است که از معضلات جدی در درمان عفونت ها محسوب می شود.

نادر تصریح کرد: هفته جهانی آگاهی سازی در زمینه داروهای آنتی میکروبیال از 18 تا 24 نوامبر مصادف با 27 آبان تا سوم آذرماه برگزار می شود. شعار سال 2021 این هفته "با افزایش آگاهی، مقاومت میکروبی را متوقف کنید" اعلام شده است.

وی درباره به تاثیر داروهای آنتی میکروبیال بر رشد میکروارگانیسم ها اظهار داشت: این داروها شامل آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضدباکتری، ضدویروس، ضدقارچ و ضدانگل است که برای درمان عفونت ها استفاده می شود، اما مردم بیشتر با واژه آنتی بیوتیک آشنایی دارند که زیر مجموعه داروهای آنتی میکروبیال است.

مقاومت میکروبی یکی از تهدیدهای مهم برای سلامت عمومی

کارشناس تجویز و مصرف منطقی داروها در اداره تعالی سازمانی معاونت غذا و داروی دانشگاه در خصوص مقاوم شدن میکروب ها در برابر داروها گفت: وقتی باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها به طرقی تغییر یافته و داروها بر آنها بی اثر باشد، مقاومت میکروبی رخ داده و درمان عفونت ها را بسیار مشکل یا غیر ممکن می کند.

وی مقاومت میکروبی را یکی از مهمترین تهدیدها برای سلامت عمومی بیان کرد و افزود: سالانه بیش از 8 میلیون و 200 هزار عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک در ایالات متحده آمریکا اتفاق می افتد که به مرگ بیش از 35 هزار نفر منجر می شود.

نادر با تاکید بر امکان انتقال ژن مقاومت به داروهای آنتی میکروبیال از باکتری مقاوم به باکتری حساس، مقاومت میکروب ها به آنتی‌میکروبیال‌ها را یک مشکل جدی برای سلامت جهانی دانست.

وی گفت: درمان نشدن فرد مبتلا به دلیل مقاومت میکروبی و همچنین انتقال میکروب های مقاوم به سایر افراد و شیوع مقاومت میکروبی دو موضوع مهم است که در هنگام مصرف آنتی بیوتیک ها باید مورد توجه قرار گیرد.

این کارشناس بر تجویز و مصرف منطقی داروها تاکید کرد و افزود: مقاومت میکروبی مشکلات زیادی برای فرد و جامعه ایجاد می کند که از جمله مهمترین آنها می توان افزایش طول مدت بیماری، افزایش هزینه درمان، شیوع بیماری های میکروبی پیچیده تر و سختی درمان، افزایش مراجعات به پزشک را بیان کرد.

وی خاطرنشان کرد: مشکل کنترل عفونت بیمارستانی، افزایش خطر اقدامات درمانی دیگر نظیر جراحی های بزرگ، شیمی درمانی، عمل پیوند عضو و تعویض مفصل و افزایش مرگ و میر ناشی از عفونت ها از دیگر مشکلات مهم مقاومت میکروبی است.

عوامل موثر در بروز مقاومت میکروبی کارشناس تجویز و مصرف منطقی داروهای یادآور شد: عوامل زیادی در بروز مقاومت میکروبی موثر است که استفاده نابجا و بیش از حد از داروهای آنتی میکروبیال در انسان ها، حیوانات و گیاهان اولین علت است.

وی تجویز و مصرف غیرمنطقی داروها و بی توجهی بیماران به درمان توصیه شده پزشک معالج و خود درمانی را از دیگر علل بروز مقاومت میکروبی عنوان کرد و گفت: آنتی بیوتیک ها بر عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا بی تاثیرند و تجویز آنها به مقاومت میکروبی منجر خواهد شد.

نادر تصریح کرد: استفاده غیرمنطقی از آنتی‌بیوتیک‌ها در پاندمی کووید 19 به بروز افزایش مقاومت میکروبی منجر می شود. کووید 19 یک بیماری ویروسی است و صرفا زمانی مجاز به تجویز آنتی بیوتیک در فرد مبتلا هستیم که بیمار هم زمان دچار عفونت باکتریایی نیز شده باشد.

عواقب افزایش مصرف داروهای آنتی میکروبیال این داروساز افزایش مصرف داروهای آنتی میکروبیال را عامل افزایش بروز مقاومت میکروبی بیان کرد و افزود: یکی از شایع ترین علل مراجعه کودکان به اورژانس واکنش ها و عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها است.

وی با تاکید بر احتمال بروز عوارض جانبی در اثر مصرف آنتی بیوتیک ها، اظهار داشت: عوارض جانبی یا بروز حساسیت باید بلافاصله به داروساز یا پزشک اطلاع داده شود تا در صورت لزوم اقدام لازم درخصوص قطع یا تغییر دارو انجام شود.

این کارشناس تجویز و مصرف منطقی داروهای معاونت غذا و دارو، جوش و ضایعات پوستی، سرگیجه، حالت تهوع، اسهال و بروز عفونت های قارچی فرصت طلب را از جمله شایعترین عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها عنوان کرد.

وی تاکید کرد: در صورت بروز اسهال شدید یا واکنش های آلرژیک شدید باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه شود؛ زیرا اسهال شدید ممکن است نشانه عفونت کلستریدیوم دیفیسیل باشد و به آسیب روده بزرگ و یا مرگ بینجامد.

نادر گفت: واکنش های آلرژیک شدید شامل خس خس سینه، کهیر، تنگی نفس و شوک آنافیلاکسی است. فرد مبتلا در ابتدا احساس می کند گلویش در حال بسته شدن یا خفگی است یا صدایش در حال تغییر است.

اقدامات موثر برای پیشگیری و کاهش بروز مقاومت میکروبی وی افزود: تجویز صحیح دارو توسط کادر پزشکی، مصرف صحیح دارو توسط بیمار و پیشگیری از ابتلا به عفونت از عوامل مؤثر در پیشگیری و کاهش بروز مقاومت میکروبی است.

نادر درباره نقش مهم تجویز منطقی و صحیح دارو در پیشگیری از مقاومت میکروبی تاکید کرد: آنتی بیوتیک ها حتما باید توسط پزشک و با توجه به وجود یا عدم وجود عفونت و داروی موثر بر عفونت تجویز شود.

این داروساز با بیان این که مصرف صحیح دارو توسط بیمار می تواند به طور چشمگیر از بروز مقاومت میکروبی جلوگیری کند، به افراد توصیه کرد: هرگز دارو را بدون تجویز پزشک مصرف نکنند. دوره مصرف دارو را تا انتها ادامه دهند تا کاملا بهبودی حاصل شود. دزهای دارویی را منظم و سر ساعت مصرف کنند تا اثر مطلوب داشته باشند.

وی افزود: بیماران از تجویز داروی خود برای دیگران اجتناب کنند و در مورد نحوه صحیح مصرف داروی آنتی میکروبیال از پزشک یا داروساز راهنمایی بخواهند.

نادر گفت: برای جلوگیری از عوارض گوارشی حتما قرص و کپسول های آنتی میکروبیال را با یک لیوان آب میل کنند و هنگام مصرف شربت های آنتی میکروبیال نیز حتما از پیمانه مدرج استفاده شود.

وی یادآور شد: پیشگیری از ابتلا به عفونت بهترین راهکار است تا نیازی به مصرف دارو نباشد. رعایت پروتکل های بهداشتی، بهداشت شخصی، الگوی صحیح تغذیه، سبک زندگی سالم و دریافت به موقع واکسن های توصیه شده برای پیشگیری از بروز عفونت موثر است.

درصورت فراموش کردن دوزهای دارویی چه باید کرد؟ نادر با تاکید بر اهمیت مصرف منظم دز داروهای آنتی میکروبیال گفت: درصورت مصرف نکردن سر وقت احتمال شکست دارو درمانی و بروز مقاومت افزایش می یابد. بنابراین بهتر است افراد از روش هایی مثل زنگ ساعت برای یادآوری زمان مصرف استفاده کنند.

وی ادامه داد: در صورتی که یک نوبت دارو فراموش شد اگر نزدیک ساعت مصرف دز بعدی نبود بلافاصله دارو استفاده شود و دز بعدی نیز در همان ساعت مقرر مصرف شود، اما اگر نزدیک به زمان مصرف دز بعدی بود صرفا دز بعدی سرساعت مقرر استفاده شود و از دو برابر کردن دز مصرفی باید اجتناب شود.

نادر عمده فعالیت واحد تجویز و مصرف منطقی داروهای معاونت غذا و داروی دانشگاه را بر افزایش آگاهی عموم مردم و کادر پزشکی متمرکز دانست که برگزاری وبینارهای آموزشی، آزمون های غیر حضوری، پیام های آموزشی برخی از آنها عنوان کرد.

وی با بیان این که مصرف آنتی میکروبیال ها علاوه بر خود فرد، سلامت همگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد گفت: امید است با افزایش سطح آگاهی عموم، شاهد کنترل و جلوگیری از مقاومت میکروبی و مشکلات جدی باشیم که برای سلامت مردم ایجاد کرده است.

• بیماری های عفونی
• ویروس کرونا
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• آنتی بیوتیک