اصولگرایان قم؛ واگرایی و رقابت درون‌گروهی در نبود رقیب سنتی
قم - ایرنا - گفتمان‌های اصولگرایی و اصلاح‌طلبی به عنوان دو جریان رقیب سنتی از حدود سه دهه قبل بر اساس مفصل‌بندی‌های گفتمانی پا به عرصه رقابت‌های سیاسی گذاشته‌اند، بعد از سال‌ها فراز و فرود، در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با چالش‌های عجیبی مواجه هستند.
وقتی سخن از گفتمان اصولگرایی به میان می آید در ناخودآگاه انسان برخی دال ها مانند عدالت اجتماعی، نیروهای انقلاب، مبارزه با فساد، مقاومت، مبارزه با استکبار، نفی سازش و... مفصل بندی خواهد شد و رهبران و شخصیت های اصولگرا و حمایت از نظام و ولایت فقیه در اذهان خطور می کند.
همانگونه که در گفتمان اصلاح طلبی برخی نشانه ها مانند اجرای قانون، شفافیت، تنش زدایی، آزادی و جامعه مدنی، مطبوعات و احزاب غالب هستند، این شعارها چنان در ناخودآگاه ذهن جامعه جای گرفتند که از شعارهای اولیه نامزدها و حتی موضع گیری های آنها می توان گرایش آنها به یکی از دو گفتمان را به راحتی تشخیص داد.
وقتی از جریان اصلاحات سخن به میان می آید، ذهن به سمت رئیس دولت اصلاحات و برخی چهره های شاخص این جریان و شعارهای اصلاح طلبی و تجدد خواهی در اذهان شکل می گیرد، بنابراین از این دال ها، نشانه و واژگان و کنش های ارتباطی تحت عنوان گفتمان یاد می شود.
*جریان سوم
دو گفتمان اصولگرایی و اصلاح طلبی از سال 1384 و با ظهور یک جریان سوم که بعدها از سوی متحدان دیروز و منتقدان بعدی، بعنوان شالوده شکن موصوف شد، دچار تزلزل شده است. از زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و ظهور برخی جریان ها مانند رایحه خوش خدمت، جریان اصولگرایان رفته رفته دچار واگرایی شده و گفتمان اصلاحات نیز به سمت اضمحلال و حل شدن در درون برخی جریان های نوظهور مانند اعتدال گرایان پیش رفتند.
جریان موصوف به شالوده شکن در سال 1384 با گفتمان اصولگرایی تا حدود کمی همراه بوده ولی در سال 1388 خود را از این جریان جدا کرده است و در سال 1391 و 92 نیز دچار تقابل شده است به گونه ای که از زمان ظهور این جریان، دیگر هیچ گاه اصولگرایان به یک وحدت در انتخابات های نرسیدند که اوج اختلاف آنها در سال 1394 انتخابات مجلس دهم و سال 1396 انتخابات ریاست جمهوری یازدهم نمود پیدا کرد. این جریان فضای سیاسی کشور را در مقطعی دچار تنش های سیاسی بی سابقه کرد.
در انتخابات های گذشته، اصلاح طلبان کم و بیش حضور داشتند، اما در انتخابات مجلس یازدهم فضا به شکلی دیگری رقم خورد، به گونه ای که حجت الاسلام کمری عضو شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان اعلام کرد به زودی در بیانه ای اعلام می کنیم که در این انتخابات کاندیدا نداریم.
تجزیه گفتمانی و واگرایی درونی و از شاخصه های اصلی جریان های نوظهور اصولگرایی بود هنر این جریان تجزیه و خارج کردن افراد از دایره گفتمان اصولگرایی بود به گونه ای که در انتخابات مجلس دهم، تمام تلاش آنها در قم خارج کردن علی لاریجانی، علی بنایی و برخی جریان های باسابقه اصولگرایی و طیف سنتی بود، اما کارکرد اصلی این جریان ها در جریان انتخابات یازدهم در قم بسیار ملموس و هویدا گشته است.
در انتخابات های گذشته هر چند تلاش آنها خارج کردن افراد و اشخاص اصولگرا از این دایره بود، نقد درون گفتمانی وجود داشت ولی تجزیه گفتمانی نبود، امروز به نظر می رسد گفتمان اصولگرایی در قم تجزیه و دچار واگرایی شده باشد.
در انتخابات مجلس یازدهم در قم چون رقیب بروز چندانی ندارد، این مساله به ضرور گفتمان اصولگرایی تمام شده است، اصولگرایان در قم امروز به سه شاخه تبدیل شده اند، ظهور ابنا (ائتلاف بزرگ نیروی های انقلاب اسلامی) در مقابل شورای هماهنگی اصولگرایان قم و یک جریان مستقل دیگر، امری که برخی از آن بعنوان تجزیه گفتمانی در درون اصولگرایان تعبیر کرده اند.
*تشکل سیاسی ابناء
تشکل سیاسی ابناء اختصار (ائتلاف بزرگ نیروهای انقلاب اسلامی قم) است که بعد از اعلام فهرست سه نفره شورای هماهنگی اصولگرایان استان قم اعلام موجودیت کرد.
در اطلاعیه اولیه این تشکیل سیاسی آمده است: این ائتلاف معتقد است، قم را باید ابناء قم و اهالی شریف آن اداره کنند و این شهر که خود باوجود مراکز مهم حوزوی، علمی، پژوهشی و دانشگاهی، تربیت کننده نیروهای متعهد ومتخصص انقلابی است نیازی به نیروی وارداتی ندارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است.
همچنین اعلام شده است: پس از جلسات مکرر بین احزاب؛ تشکل‌ها و چهره‌های شاخص انقلابی قم و در راستای کار جمعی حداکثری جهت نیل به اهداف مقدس انقلاب اسلامی و در لبیک به بیانه گام دوم رهبر معظم انقلاب امام خامنه‌ای مدظله‌العالی و برای ایجاد فضای امید و نشاط در جامعه و بهره‌مندی از ظرفیت عظیم نیروهای جوان و انقلابی؛ ائتلاف بزرگ نیروهای انقلاب اسلامی استان قم (ابناء قم) تشکیل گردید.
اعضای اجرایی این ائتلاف را برخی اعضای فعلی شورای شهر قم تشکیل می دهند و مدیریت اجرایی آن نیز بر عهده ای رئیس ستاد انتخاباتی محمد باقر قالیباف در قم در انتخابات گذشته بود که اکنون سخنگوی ابناء نیز می باشد. برخی اعضای تاثیرگذار شورای هماهنگی اصولگرایان قم در دوره های گذشته عضو ابنا شده اند.
حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن ذاکری از فعالان سیاسی استان و اعضای شورای مرکزی ابنا اعلام کرد: گروه های تشکیل دهنده ابناء شامل حزب موتلفه اسلامی استان قم، جامعه اسلامی مهندسین استان قم، جمعیت فدائیان اسلام استان قم، جامعه جوانان متحد اسلامی استان قم، حزب اسلامی ایران زمین استان قم، جمعیت رویش‌های انقلاب اسلامی استان قم، جمعیت آبادگران جوان استان قم، جمعیت پیشرفت و عدالت استان قم، جمعی از هیئات مذهبی و بانوان انقلابی می باشد.
ابناء در انتخابات مجلس یازدهم در مقابل شورای هماهنگی اصولگرایان استان قم لیست سه نفره ای خود را معرفی کرده است که با لیست شورای هماهنگی اصولگرایان استان قم کاملا متفاوت است. این در حالی است که مجمع پیروان خط امام و جبهه هماهنگی پیروان خط امام و رهبری به عنوان دو جریان ریشه دار اصولگرا هنوز اعلام موضع نکرده اند.
جدا از این دو جریان، شنیده ها حاکی است، برخی چهره های شاخص اصولگرایی استان قم مانند حجت الاسلام والسلمین محمد رضا آشتیانی نماینده دو دور مجلس و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز بطور فردی از یکی دیگر از نامزدهای بیرون از این دو لیست اعلام حمایت کرده است.
شنیده ها حاکی است، برخی علما و روحانیون شاخص حوزه، از چند دستگی اصولگرایان در قم خوشنود نیستند و برخی از آنها از جمله آیت الله مسعودی خمینی به صورت رسمی نسبت به تشدید چندگانگی های درون گفتمانی میان اصولگرایان قم انتقاد کرده اند.
*رقابت سنگین درون جناحی
در حالی که این گروهها، در کنار رقابت و تبلیغات معمول انتخاباتی، گاه حملات و انتقاداتی را نیز متوجه یکدیگر می کنند، نگرانی از بالاگرفتن این حملات و کشیدن کار به تخریب های متقابل مطرح می شود، اتفاقی که به باور برخی ناظران و رصدگران فضای انتخاباتی قم در شرایط نبود رقیب تاریخی (اصلاح طلبان) احتمال بروز آن در روزهای آتی بسیار زیاد است.
به تازگی جبهه عدالت خواهان استان قم نیز اعلام موضع کرده است، این جبهه نیز بخشی از طلاب حوزوی هستند که نسبت به اصولگرایان و اصلاح طلبان فعلی انتقاد دارند و رویکردهای جدیدی را در پیش میگیرند و یکی از نامزدهای آنها که یک طلبه جوان بود در تیزر تبلیغاتی خود اعلام کرد می خواهیم انقلاب را پس بگیریم.
بنابراین، دو گفتمان اصلاح طلبی و اصولگرایی هر چند از زمان ظهور تاکنون با فراز و فرودهایی همراه بودند ولی به نظر می رسد امروز وارد فاز جدیدی شده اند به گونه ای که گفتمان اصلاح طلبی در مسیر حذف و یا حل شدن در جریان اصولگرایان معتدل است، امری که شواهد نشان می دهد دست کم تا امروز این ضعف، حذف یا کنار کشیدن جریان اصلاح طلبی، به تقویت گفتمان اصولگرایی منجر نشده بلکه انشقاق آنها را تشدید و باعث ریزش جریانی و چهره های سیاسی آنها شده است.
در استان قم در خلاء جریان اصلاح طلب، اصولگرایان قم تا جایی دچار تنش و تشتت شدند که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان یک جریان ریشه دار و تاثیرگذار در معادلات سیاسی قم بویژه انتخابات، عملا کنار کشیده و اعلام کرده که اعلام موضع نمی کند، زیرا جریان اصولگرایی قبل از موضع گیری جامعه مدرسین، اعلام موضع کردند.
دوگانگی درون گفتمان اصولگرایی به حدی رسیده که اشخاص تاثیرگذاری از این جریان را به خارج از گفتمان سوق می دهند. این معادله نه تنها در قم بلکه در سراسر کشور در حال تبدیل شدن به یک رویه ای ثابت است و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند در انتخابات های پیش رو، سرنوشت تلخ تری در انتظار این دو گفتمان خواهد بود./
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*