افزایش سوء تغذیه در کودکان مناطق محروم در 2 سال گذشته / ارائه رایگان مکمل‌های غذایی در مراکز بهداشت

به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ زهرا عبداللهی، در نشست خبری که به مناسبت اطلاع‌رسانی بسیج ملی تغذیه، در استودیو سلامت وزارت بهداشت عنوان کرد: برنامه بسیج ملی تغذیه سالم امسال هم طبق روال سال های گذشته از 15 تا 30 دی ماه به مدت دو هفته در سطح کشور با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و بخش‌های ذی‌ربط از جمله آموزش و پرورش، شهرداری، بهزیستی، معاونت‌های بهداشت و درمان نیروهای انتظامی، سپاه و... در کشور اجرا می‌شود.

وی افزود: هدف از برگزاری این بسیج، انتشار اطلاعات و پیام هایی در مورد تغذیه صحیح در شرایط فعلی کرونا و نقش آن در مدیریت این بیماری است. در دو هفته برگزاری این بسیج، بر این دو موضوع متمرکز می شویم که این پیام را به مردم کشور برسانیم که با رعایت یک الگوی غذایی درست در شرایط فعلی حتی می‌توان بیماری کرونا را کنترل کرد.

وی با بیان اینکه تغذیه صحیح نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد، تصریح کرد: اصولا در افرادی که سیستم ایمنی بدن به دلیل تغذیه نامناسب تضعیف می‌شود، قاعدتا مقاومت بدن در برابر این ویروس کمتر بوده و حتی ممکن است شدت و حدت بیماری و دوره بهبودی و نقاهت نیز افزایش یابد.

افزایش شیوع سوء تغذیه در کودکان مناطق محروم طی 2 سال گذشته

وی تاکید کرد: رصد وضعیت تغذیه کودکان زیر پنج سال در مناطق محروم کشور را انجام می‌دهیم و اکنون اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهد که ظرف دو سال گذشته به دلیل مسائلی از جمله کرونا، خشکسالی و تورم و افزایش قیمت‌ها، شیوع سوء تغذیه در کودکان افزایش یافته و یک شیوع دو برابری این معضل در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و بیرجند گزارش شده است. همچنین کم خونی و کمبود ویتامین A نیز گزارش شده است. در مناطق محروم، ناامنی غذایی خانوار بیشتر شده است که اگر به موقع اقدامات مداخله‌ای صورت نگیرد، در کوتاه مدت افزایش مرگ و میر و ابتلا به بیماری‌ها، کم خونی، کاهش قدرت یادگیری و... را خواهیم داشت و در دراز مدت توقف رشد قدی و حتی کاهش بهره هوشی در کودکان اتفاق می‌افتد و برای جلوگیری از این مشکلات همه بخش ها باید کمک کنند.

ارائه رایگان مکمل‌های غذایی و شناسایی کودکان و مادران باردار نیازمند

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در پایان گفت: ما به عنوان وزارت بهداشت مکمل‌های غذایی برای گروه‌های سنی به صورت رایگان ارائه می دهیم و از طریق سیستم PHC (مراقبت‌های اولیه بهداشتی) کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوء تغذیه نیازمند را شناسایی کرده و به کمیته امداد و وزارت رفاه معرفی می‌شوند تا سبد تغذیه رایگان دریافت کنند و در غالب طرح شهید سلیمانی هم بسته‌های حمایتی به خانواده های نیازمند انجام می‌شود. طرح کمک معیشتی که وزارت رفاه پارسال اجرا کرد و اقدامات این‌چنینی، باید استمرار یابد و کمیته امداد باید اعتبارات کافی داشته باشد تا کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوء تغذیه را تحت پوشش سبد رایگان غذایی قرار دهد.

رعایت تعادل در مصرف قند، نمک و چربی

وی تاکید کرد: نکته مهم چه برای واکسیناسیون و چه برای پیشگیری از ابتلا به کرونا، داشتن الگوی غذایی مناسب است، یعنی الگویی که در آن مصرف قند و نمک و چربی کم باشد. مصرف زیاد مواد قندی از جمله نوشابه ها و شیرینی‌ها می‌تواند سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن شود بنابراین، باید از مصرف زیاد و بی رویه مواد قندی و شیرین پرهیز کنیم. پیام دیگر ما مصرف کمتر نمک است، زیرا ما بیش از 2 برابر مقدار توصیه شده نمک مصرف می‌کنیم، میزان مجاز روزانه به طور متوسط 5 گرم است. مصرف نمک زیاد به طرق مختلف رخ می دهد که یکی از آنها نمک پنهان در انواع فست فودها و سس ها است. از سوی دیگر افراط در مصرف غذاهای چرب و پر ادویه که معمولا هضم سنگینی دارند و حاوی اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای ترانس هستند هم عاملی برای تضعیف سیستم ایمنی دارد.

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، ادامه داد: کاهش مصرف قند و نمک و چربی و دقت در مصرف مواد غذایی و استفاده از غذاها و نوشیدنی‌هایی که قند، چربی و نمک کمتری دارند، سبب می شود که بدن بتواند مقاومت بهتری در برابر انواع بیماری‌ها داشته باشد. باید با رعایت تعادل و تنوع غذایی، وزن بدن را کنترل کنیم؛ زیرا افراد چاق معمولا احتمال بیشتری برای ابتلا به کرونا دارند و در صورت ابتلا هم شدت بیماری در آنها بیشتر بوده و دوره بهبودی نیز بیشتر به طول می انجامد بنابراین، در کنار کاهش مصرف قند، نمک و چربی باید مصرف بیشتر سبزی‌ها و میوه‌ها به میزان 400 گرم در روز، کنترل وزن بدن و... را در برنامه غذایی خود بگنجانیم. با این توصیه‌ها می‌توان به مقاومت بدن کمک کرد.

50 درصد مردم تحرک بدنی کافی ندارند

عبداللهی با اشاره به شعار امسال هفته بسیج تغذیه امسال مبنی بر "تغذیه، واکسیناسیون و کرونا"، عنوان کرد: می‌خواهیم به مردم بگوییم با رعایت اصولی در برنامه غذایی روزانه می توانیم به سیستم ایمنی بدن کمک کنیم. اکنون روند چاقی در کودکان زیر 5 سال و دانش آموزان افزایشی است و در بزرگسالان هم بر اساس آخرین بررسی‌ها حدود 60 درصد جمعیت بالای 18 سال دچار اضافه وزن و چاقی بوده و بیش از 20 درصد دانش آموزان دچار چاقی هستند و حتی چاقی شکمی در دانش آموزان داریم. این روند افزایشی به دو دلیل رخ می‌دهد. عامل اول، الگوی غذایی غلط شامل استفاده زیاد از مواد غذایی چرب، شور و شیرین و مصرف کم میوه و سبزی است؛ از طرفی تحرک بدنی نیز ناکافی است، یعنی 50 درصد مردم تحرک بدنی کافی ندارند. هر فرد باید به مدت 5 روز در هفته 30 دقیقه پیاده روی تند داشته باشد که حداقلی ترین حالت است.

وی افزود: در شرایط کرونا براساس پروتکل های بهداشتی حضور در تجمع‌ها و اماکن سربسته مثلا باشگاه‌ها توصیه نمی‌شود، که در این شرایط باید در خانه با انجام حرکات کششی و یا به هر شکلی، فعالیت بدنی داشته باشیم. عدم فعالیت بدنی و تنها انجام فعالیت نشسته عاملی برای افزایش وزن است.

مراقب نمک پنهان در فست فودها باشیم

وی در ادامه درخصوص مصرف نمک، اظهار کرد: آخرین مطالعه ما که سال از 1380 تا 1385 انجام شد، نشان داد که مردم روزانه 15 گرم نمک مصرف می کنند. اکنون آخرین اطلاعات که مربوط به مطالعه عوامل خطر بیماری های غیرواگیر است، متوسط مصرف نمک را حدود 10 گرم گزارش می کند. موضوع مهم این است که همین 10 گرم دو برابر میزان توصیه شده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام می کند که باید کمتر از 5 گرم نمک روزانه مصرف کنیم و منظور این همه نمک پیدا و پنهانی است که از طریق مواد غذایی در طول یک روز وارد بدن می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: صنایع غذایی نقش مهمی در بازنگری استاندارد قند و نمک و چربی دارند و خوشبختانه ظرف پنج سال گذشته همکاری خوبی از جانب صنایع غذایی داشتیم و با همکاری سازمان ملی استاندارد میزان قند و نمک حدود 40 محصول غذایی پرمصرف بازنگری شده و کاهش یافته است و این کار همچنان ادامه داد و یکی از مهمترین اتفاقات کاهش میزان نمک در نان بوده است. نان به عنوان قوت غالب شناخته شده و مطالعات نشان می‌دهد که مردم به طور متوسط روزانه 300 گرم نان مصرف می کنند و میزان نمک در آن حدود 2.3 درصد بود که با روزی 300 گرم مصرف نان حدود 6 گرم نمک فقط از طریق نان وارد بدن می‌شد و اکنون با استانداردسازی ها این عدد به کمتر از یک درصد رسیده است. هدف این است که محصولات غذایی به لحاظ میزان قند، نمک و چربی اصلاح شده باشد.

وی افزود: با تلاش‌های سازمان غذا و دارو، اکنون برچسب‌های تغذیه‌ای با رنگ‌های سبز و زرد و قرمز بر روی محصولات غذایی درج می‌شود و این برچسب‌ها به مردم کمک می کند تا موقع انتخاب محصول، آن را لحاظ کنند. قرمز به معنی بالا بودن میزان قند، نمک یا چربی است و سبز به معنای مناسب بودن میزان این مواد است. با این اقدامات انتظار داریم که میزان مصرف قند و نمک و چربی کاهش یابد.

حضور کمرنگ شیر و گوشت در سفره دهک‌های پایین درآمدی

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ادامه داد: سیستم ایمنی بدن برای عملکرد درست به ویتامین ها و مواد معدنی و پروتئین‌ها نیاز دارد که بهترین منبع برای پروتئین‌ها منابع حیوانی است، اما ما پروتئین های گیاهی هم داریم. در یک برنامه غذایی درست توصیه می‌شود که سهمی از پروتئین گیاهی و سهمی از پروتئین حیوانی وجود داشته باشد. منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت و لبنیات باید در برنامه غذایی روزانه به ویژه برای افرادی که در معرض آسیب بیشتری هستند، لحاظ شود. اکنون به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به این اقلام کاهش یافته و حتی مطالعات ما نشان می دهد مصرف مواد غذایی مانند شیر و گوشت در این افراد کاهش یافته است و حضور آن در سفره مردم کم شده است که ادامه دار شدن این مساله می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد، زیرا چون رشد کودکان مختل می شود که اول به صورت لاغری و سپس به صورت توقف رشد قدی خود را نشان می‌دهد، یا این که رشد نامناسب جنین را سبب می شود.

وی تاکید کرد: با آغاز شیوع کرونا در کشور با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور مطالعه‌ای انجام دادیم که مشخص شد برای برخی اقلام غذایی به علت افزایش قیمت، تا 35 درصد مصرف کاهش یافته است. این اقلام شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ، شیر و لبنیات و میوه بود و امیدوارم با سیاست‌های درست و اختصاص یارانه به دهک‌های درآمدی پایین بتوان این مشکل را برطرف کرد که منابع پروتئینی و ریز مغذی ها به سفره مردم وارد شود.

وی افزود: وقتی سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، ابتلا به بیماری‌ها و مرگ و میر هم می‌تواند بیشتر باشد. جایگزین‌هایی برای تامین پروتئین نظیر حبوبات وجود دارد که منبع ارزان‌تر پروتئین است که در ترکیب با غلات به عنوان پروتئین جایگزین کمک می‌کند، اما این به معنای آن نیست که مردم فقط با مصرف حبوبات می توانند سالم مانده و پروتئین مورد نیاز بدنشان را تامین کنند.

شیوع کمبود ویتامین D در کشور

عبداللهی درخصوص مصرف ویتامین D نیز بیان کرد: کمبود ویتامین D در کشور خیلی شایع است و همه گروه ها دچار این کمبود هستند؛ بنابراین از سال 1393 که مطالعات نشان داد همه مردم با کمبود این ویتامین روبرو هستند، بر اساس بخشنامه‌های وزارت بهداشت ماهانه یک مکمل 50 هزار واحدی باید برای افراد بالای 12 سال استفاده شود؛ زیرا ویتامین D درعملکرد سیستم ایمنی بدن موثر است و کمبود آن سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود. جمعیت تحت پوشش از طریق شبکه های بهداشتی و درمانی کشور به پایگاه های سلامت مراجعه کرده و مکمل 50 هزار واحدی ویتامین D به شکل رایگان دریافت می‌کنند. برای سنین 2 تا 12 سال مصرف مکمل 50 هزار واحدی به صورت هر دو ماه یکبار توصیه می شود و برای کودکان زیر دو سال هم قطره «آ + د» مصرف می شود.

وی در ادامه تصریح کرد: اینکه بعد از واکسیناسیون نباید از مولتی ویتامین استفاده کرد، از نظر علمی توصیه درستی نیست؛ ولی نکته مهم این است که بعد از واکسیناسیون توصیه ما این است که از طریق برنامه غذایی ویتامین و املاح دریافت کنند. اگر از گروه غذایی اصلی به اندازه مصرف شود، اصلا نیازی به مصرف ویتامین نیست، اما در مجموع مصرف مولتی ویتامین تداخلی با تزریق واکسن ندارد.

ویتامین‌های موثر در بهبودی مبتلایان کرونا

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، خاطرنشان کرد: اینکه بتوان میزانی از مرگ و میر کرونا را به تغذیه ربط داد، بررسی سختی است که در ایران انجام نشده است ولی مستندات بین المللی ثابت کرده است که برخی ویتامین‌ها مثل A، C و زینک و روی و سلنیوم در بهبودی کرونا نقش مهمی دارند، اما مطالعه‌ای در این زمینه در کشور ما انجام نشده است.

برنامه غنی سازی آرد با ویتامین D

وی درخصوص برنامه غنی سازی آرد گفت: وقتی از سال 1386 همه نان های نانوایی ها با آهن و اسید فولیک غنی می‌شوند، یعنی یک برنامه ملی داریم که نان ها باید به این شکل تهیه شوند، اکنون که مشکل کمبود ویتامین D داریم، اضافه کردن این ویتامین به علاوه آهن و اسید فولیک در دستور کار است و مطالعات پایلوت آن انجام شده است که اثربخشی اضافه کردن ویتامین D به آرد را نشان داده است و غنی سازی آرد با ویتامین D در یکی از استان ها انجام می شود و سپس با ارزشیابی اثربخشی به صورت برنامه کشوری اجرا می شود.

از نان‌های سبوسدار استفاده کنید

وی ادامه داد: فیبر در میوه، سبزی، حبوبات، نان و غلات سبوس دار وجود دارد. بنابراین مردم بهتر است سعی کنند بیشتر از نان هایی استفاده کنند که سبوس بیشتری دارند، زیرا فیبر بیشتری داشته و برای سلامت بدن مفیدتر هستند.

عبداللهی با تاکید بر اینکه سبد غذایی مناسب بر اساس هرم غذایی باید چیده شود، بیان کرد: در هرم غذایی توصیه برای مصرف میزان معینی است، مثلا برای شیر و لبنیات توصیه می شود دو واحد لبنیات وجود داشته باشد. برخی گروه‌ها مانند مادران باردار و نوجوانان باید این میزان حداقل 3 واحد باشد و یا توصیه می‌کنیم همه روزانه یک عدد تخم مرغ مصرف کنند. در مورد گوشت نیز حداقل دو واحد گوشت معادل 30 گرم توصیه می‌شود؛ برای مصرف گوشت قرمز در میانسالان به دلیل شیوع بالای کلسترول و چربی خون، می‌گوییم که اگر هفته‌ای یک بار هم گوشت قرمز مصرف شود، کافیست؛ اما حتما پروتئین حیوانی از مرغ یا ماهی باید تامین شود.

اهمیت تغذیه قبل و بعد از واکسیناسیون کرونا

وی با اشاره به تاثیر تغذیه در زمان انجام واکسیناسیون، بیان کرد: نحوه تغذیه حتی قبل و بعد از تزریق واکسن اهمیت دارد تا بدن پاسخ مناسب تری به واکسن دهد، پاسخ مناسب بدن به واکسن، وابسته به عملکرد مناسب سیستم ایمنی بدن است. به عنوان مثال می‌گوییم که موقع واکسیناسیون ناشتا نباشید، زیرا ناشتایی موقع واکسیناسیون در برخی افراد منجر به افت فشار خون می‌شود. توصیه دیگر این است که باید به میزان کافی آب و مایعات مصرف کنید؛ در یک برنامه غذایی صحیح باید روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب و مایعات مصرف کرد. نوشیدن آب و مایعات قبل و بعد از واکسیناسیون سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شود چون کم آبی بدن سبب عملکرد نامطلوب سیستم ایمنی می‌شود. انواع مایعات و غذاهای آبکی علاوه بر آب قبل و بعد از واکسیناسیون مناسب است.