افیون‌هایی که نسخه مرگ می‌پیچند
تهران - ایرنا - هرچند در گذشته‌های دور، «تریاک» و «افیون» در اشعار و حکایات، پادزهر گزندگی مار و نیش عقرب بوده‌اند و به عنوان معجونی شفابخش شناخته می‌شدند، اما امروزه این نوع مواد مخدر و سایر انواع جدید آنها بیش از هر چیز، همسایه مرگ هستند و به عنوان یکی از عوامل مرگ و میر افراد شناخته می‌شوند.
مواد مخدر از هر نوع آن، چه سنتی و صنعتی، به صورتی خطرناک، مرگ‌آورند. مرگ آوری مواد مخدر، به سه شیوه ممکن است. شیوه اول آن است که تاثیر مواد مخدر بر ذهن و رفتار افراد، همواره باعث می‌شود تا مصرف کنندگان آن، به صورت قابل توجهی، بیش از دیگران، دست به انجام رفتارهای پر خطر بزنند، زیرا از یکسو مصرف مواد مخدر، توانایی‌های ادراکی و احساسی را مختل می‌کنند و از سوی دیگر برخی افراد ناچارند برای تهیه و مصرف مواد مخدر، دست به ارتکاب جرایم و تخلفاتی بزنند که ممکن است برای آنها صدمات شدید جسمانی یا حتی مرگ به همراه داشته باشد. از سوی دیگر مصرف مواد مخدر، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های خطرناک و مرگباری است که می‌تواند در نهایت منجر به مرگ افراد شود. بنابراین، ایت مصرف مواد مخدر، خود عامل مستقیم مرگ برخی افراد است.
براساس آخرین برآوردهای جهانی در سال 2017، 585 هزار مرگ در جهان بر اثر سوءمصرف مواد مخدر رخ داده‌است و طبق همین برآوردها، مرگ و میر بر اثر سوءمصرف مواد مخدر، به صورت مداوم در حال افزایش است. بطور مثال تنها در آمریکا، میزان مرگ بر اثر مصرف بیش از اندازه مواد مخدر در سال 2017، با ده درصد افزایش در سال 2016 به رقم 70237 نفر رسیده است. براساس اظهار نظر رسمی «سردار اسکندر مومنی» دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، این آمار در ایران، حدود 4 هزارنفر برآورد می‌شود.
طبق بررسی‌ها، سوءمصرف مواد مخدر، عامل اصلی مرگ معتادان است. مرگ اغلب این افراد بر اثر سوءمصرف ناشی از مواد بوده است که براساس برآوردهای رسمی پزشکی قانونی، مرگ‌های بر اثر مواد مخدر، ثبت می‌شوند، هرچند برخی از مواردی که مواد مخدر، به صورت غیرمستقیم و از طریق عواملی همچون رانندگی خطرناک، انجام رفتارهای پر خطر یا مانند آن واقع می‌شوند، ممکن است در این آمار لحاظ نگردند. در عین حال بسیاری از افراد به صورت مستقیم بر اثر مصرف مواد مخدر نمی‌میرند، اما مواد مخدر زمینه‌ساز و بستر بسیاری از بیماری‌های تنفسی یا سرطان‌ها است و می‌تواند مرگ افراد بیمار را نیز تسریع کند.
مواد مخدر و ارابه‌های مرگ
بطور معمول مصرف مواد مخدر، به صورت موقت می‌تواند حواس افراد را دستخوش اختلال کند. بطور معمول مصرف کنندگان مواد مخدر بر اثر سوءمصرف مواد، دچار مشکلاتی همچون اختلال در حواس، بدست آوردن اعتماد به نفس کاذب، انجام رفتارهای پرخاشگرانه و مانند آن می‌شوند. بطور مثال «عزت عراقی» و «محمد واحدیان» در تحقیقی بر روی گروهی از موتورسیکلت سوارانی که در شهر مشهد دچار سانحه شدند، دریافتند که 17.3 درصد از افرادی که بر اثر تصادف موتورسیکلت، دچار جراحت می‌شوند، از مواد افیونی استفاده کرده‌اند. امری که نشان می‌دهد مصرف مواد مخدر تا چه اندازه می‌تواند زمینه‌ساز بروز تصادفات رانندگی شود.
عامل بسیاری از تصادفات رانندگی، به ویژه در جاده‌ها، مصرف مواد مخدر توسط یکی از رانندگان است.«زهرا رجب‌پور» و همکاران وی نیز در تحقیق دیگری بر روی رانندگان اتومبیل دریافتند که «می‌توان نتیجه گرفت که احتمال رخداد سانحه ترافیکی منجر به جرح و متعاقب آن مراجعه به بیمارستان، در افرادی که به طور منظم از مواد مخدر افیونی استفاده می‌کنند، در دوره زمانی 6 ساعت پس از استعمال آن، 3.2 برابر سایر زمان‌ها است». این تحقیق نیز نشان می‌دهد که مصرف مواد مخدر، دستکم تا 6 ساعت می‌تواند اختلالات را در حواس و ادراک افراد برجای بگذارد و باعث شود تا مصرف کنندگان مواد مخدر، دچار تصادفات جدی رانندگی و در نهایت مرگ شوند.
اما مشکل اساسی آنجا است که مصرف کنندگان مواد مخدر، نه تنها با مصرف افیون، خود را در معرض مرگ قرار می‌دهند که رانندگی مرگبار آنها، می‌تواند جان صدها نفر را در طول هر سال به خطر بیاندازد. به ویژه در سفرهای جاده‌ای و به دلیل طولانی بودن مسافت، برخی رانندگان از مواد مخدر برای بیدار ماندن هرچه بیشتر خود استفاده می‌کنند، عملی که ممکن است باعث تصادفات مرگباری شود که ده‌ها نفر را همزمان مجروح کرده یا جان آنها را بگیرد.
هرچند سختگیری‌های بیشتر برای صدور گواهی رانندگی و جریمه‌های جدی‌تر برای مصرف‌کنندگان مواد مخدر، تا حد قابل توجهی از احتمال بروز چنین تصادفاتی کاسته‌اند، اما باز هم احتمال بروز تصادفات منجر به فوت، با پدیدار شدن انواع جدیدی از مواد مخدر صنعتی، به ویژه در میان مصرف‌کنندگان جوان، بسیار زیاد است.
سوزن‌هایی که بیماری را تزریق می‌کنند
مصرف مواد مخدر اما زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌ها نیز هست. به ویژه مصرف برخی مواد مخدر همچون «مورفین» و «هروئین» که به دلیل مصرف از طریق تزریق، بیش از سایر انواع مواد مخدر، می‌توانند افراد را دچار بیماری‌هایی جدی کنند. «ایدز»، «برخی انواع هپاتیت»، اختلالات ریوی و حتی سرطان نتیجه مصرف مواد مخدر هستند. مصرف مواد مخدر به شیوه تزریقی، علاوه بر آن که ممکن است فرد را به بیماری‌های مهلکی دچار کند، به دلیل آنکه اغلب در شرایطی غیراستریل و بدون رعایت نکات و موارد بهداشتی صورت می‌پذیرد، بسیار خطرناک است و می‌تواند موجب بروز بیماری‌های متعددی در افراد شود.
«ایدز»، «برخی انواع هپاتیت»، اختلالات ریوی و حتی سرطان نتیجه مصرف مواد مخدر هستند
مصرف تزریقی مواد مخدر، همچنان پرخطرترین نوع مصرف مواد مخدر است و بیشتر در میان معتادان متجاهر و افرادی که در زمانی طولانی به سوءمصرف مواد مخدر دچار هستند، دیده می‌شوند. در نتیجه می‌توان گفت هرچه افراد مدت زمان طولانی‌تری مواد مخدر مصرف نمایند، این احتمال بیشتر وجود دارد که آنان دچار بیمارهای خطرناک و درمان‌ناپذیری شوند که بر اثر تزریق مواد مخدر با سرنگ‌ها مشترک دیده می‌شود.
«آریا حجازی» و همکاران در پژوهش خود بر روی افراد درگذشته در خراسان، نشان داده‌اند که مصرف تزریقی مواد مخدر، مهمترین عامل مرگ و میر افرادی است که به دلیل مصرف مواد مخدر درگذشته‌اند. آنان همچنین نشان داده‌اند که مصرف مواد مخدر، احتمال اقداماتی چون «خودزنی» یا «خودکشی» را نیز افزایش می‌دهد. مواد مخدر در عین حال عامل ابتلاء افراد به افسردگی و توهم نیز هستند و می‌توانند باعث اختلالات پایدار مغزی شوند.
«تریاکی» که می‌کشد
مصرف مواد مخدر و به ویژه تریاک به تنهایی نیز می‌تواند به شدت مرگبار باشد. افراد ممکن است پس از مصرف مواد مخدر، دچار مسمومیت‌هایی جدی شوند. در عین حال افزایش میزان مصرف یا افزایش خلوص ماده مصرفی نیز می‌تواند باعث مرگ در افراد شود. به ویژه در بررسی‌ها مشخص شده است که در صورت تغییر خلوص ماده مخدر هروئین، مصرف کنندگان آن به سادگی ممکن است جان خود را از دست دهند. همچنین تحقیقات نشان داده است برخی معتادان پس از مصرف مواد مخدر دچار عوارض تنفسی، کبدی یا قلبی می‌شوند، اما دوستان آنها به جای کمک به این افراد، با روش‌های غلط درمانی، باعث مرگ آنان می‌شوند. دیر رساندن معتادان به مراکز درمانی و یا بی‌توجهی به علائم بروز مسمومیت با مواد مخدر، عامل دیگری است که جان معتادان را می‌گیرد.
برخی از روش‌های قاچاق مواد مخدر، همچون بلع و حمل این مواد در معده، عامل دیگری است که مرگ را برای قاچاقچیان به همراه می‌آورد.
برخی از روش‌های قاچاق مواد مخدر، همچون بلع و حمل این مواد در معده، عامل دیگری است که مرگ را برای قاچاقچیان به همراه می‌آورد. اگر بسته‌های مواد مخدر، در معده افراد باز شوند، به آسانی ممکن است که این افراد جان خود را از دست بدهند. در برخی موارد نیز کودکان افراد دچار سوءمصرف، ممکن است از سر کنجکاوی مواد مخدر را ببلعند یا آنکه به دلیل همنشینی با پدر یا مادر معتاد، دود حاصل از مواد مخدر را استنشاق کرده و مسموم شوند. مصرف مواد مخدر، بسترساز رفتارهای خشونت‌بار نیز هست. مصرف مواد مخدر می‌تواند عامل «نزاع‌های دسته‌جمعی»، «قتل»، «خشونت» و «خودکشی» نیز باشد و بدین ترتیب مرگ را برای بسیاری از افراد به همراه بیاورد.
تحقیقات نشان داده‌اند که جوانان بیش از بزرگسالان، افراد با تحصیلات پایین‌تر از دیپلم بیش از افراد تحصیل‌کرده، افراد عضو طبقه پایین جامعه بیش از اعضای طبقات متوسط و بالای جامعه و مردان بیش از زنان، در معرض خطر مرگ ناشی از مصرف مواد مخدر هستند. امری که ضرورت آموزش و حمایت از مردان جوان در قشر پایین جامعه را بیش از پیش نشان می‌دهد.
منابع:
- United nations office on drugs and crime, World Drug Report, 2019
- حجازی آریا، زارع غلامعلی، زیدآبادی نژاد محمدباقر، شاکری محمدتقی؛ بررسی مرگ‌های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر در اجساد ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی خراسان؛ مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 1388
- عمویی محمود، طارمیان فریبرز؛ گزارش 109 مورد مرگ و میر ناشی از عوارض مصرف مواد مخدر (اوپیوئیدها) ارجاع شده به سازمان پزشکی قانونی کشور، مجله علمی پزشکی قانونی، 1381
- یلدا علیرضا, رسولی نژاد مهرناز، عفونت در معتادان تزریقی (بازآموزی)، مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 1381
- جبل عاملی میترا، ایزدی نسترن، توزیع فراوانی مسمومین با مواد مخدر بر اساس شاخص‌های دموگرافیک و خصوصیات بالینی، ارمغان دانش، 1384
- رجب پور زهرا، مجدزاده سیدرضا، فیض زاده خراسانی علی، متولیان سیدعباس، حسینی مصطفی، ارتباط بین مصرف مواد مخدر افیونی و سوانح ترافیکی منجر به جرح، مجله علمی پزشکی قانونی، 1384
- شکرزاده محمد، زراعی حسین، بادلی ابوالقاسم، جلیلیان جعفر، ابراهیمی فلاح طلب فرامرز، لشکربلوکی غلامعلی، اسمعیلی مطهره، شایسته یعقوب، اپیدمیولوژی فوت ناشی از سوءمصرف مواد مخدر در استان گلستان در سال‌های 94-1389، سلامت و بهداشت اردبیل، 1397
- عراقی عزت، واحدیان محمد، بررسی نقش اعتیاد در تصادفات موتورسیکلت در سطح شهر مشهد، نشریه دانشکده پرستاری و مامایی، 1386
*س_برچسب‌ها_س*